Свольна (рака)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Свольна.

Свольна — рака ў Себежскім раёне Пскоўскай вобласці Расіі і Верхнядзвінскім раёне Віцебскай вобласці Беларусі, правы прыток ракі Дрыса.

Свольна
Рака Свольна ля вёскі Валясы (Беларусь)
Характарыстыка
Даўжыня	99 км
Басейн	1 510 км²
Расход вады	11,7 м³/с (у вусці)
Вадацёк
Выток	Возера Нячэрыца
• Вышыня	125,5 м
• Каардынаты	56°07′18,57″ пн. ш. 28°27′32,59″ у. д.HGЯO
Вусце	рака Дрыса
• Месцазнаходжанне	вёска Цясты
• Вышыня	102 м
• Каардынаты	55°43′34,3″ пн. ш. 28°02′40,32″ у. д.HGЯO
Ухіл ракі	0,2 м/км
Размяшчэнне
Водная сістэма	Заходняя Дзвіна → Балтыйскае мора
Краіны	Беларусь  Расія
Рэгіён	Віцебская вобласць
выток вусце
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Асноўныя прытокі

Справа: Піжаўка, ручай Мошніца, Водзьга. Злева: Лонніца, Ласкагоўка, ручай Лешня, ручай Рудня.

Густата рачной сеткі 0,54 км/км².

Назва

Паводле К. Бугі, таго ж паходжання, што і назва літоўскай ракі Svalia^[1]. А. Ванагас гідронімы тыпу Svalia звязваў з літоўскімі гідронімамі Svilė, Svyla і выводзіў ад літоўскага svilti «гарэць без полымя, прыгараць; „гарэць“ ад холада»^[2]. Далей да індаеўрапейскага *sṷel- «тлець, гарэць»^[3]. Значэнне мела быць звязанае з нізкай тэмпературай у рацэ.

На думку В. Жучкевіча, назва ракі Свольна славянская: С-воль-н-а. Пачатковае с прэфіксальнага паходжання, значэнне асновы: воля, вольнае^[4].

На думку У. Юрэвіча, назва сведчыць аб тым, што рака вольна нясе свае воды, не маючы перашкод на шляху^[5].

Агульнае

Даўжыня Свольны 99 км. Выцякае з возера Нячэрыца  (руск.)(Себежскі раён), цячэ па Полацкай нізіне (даўжыня на Беларусі 93 км) па мяжы Расонскага і Верхнядзвінскага раёнаў, сярэдняе і ніжняе цячэнне — ў Верхнядзвінскім раёне, вусце насупраць вёскі Цясты, размешчанай на левым беразе Дрысы. Верхняе і сярэдняе цячэнне ракі праходзіць ў лясістай мясцовасці. Цячэ праз азёры Лісна і Бузянка. Плошча вадазбору 1510 км². У басейне ракі азёры Асвейскае, Белае, Купальнае (Верхнядзвінскі раён), Белае, Жабернае (Расонскі раён), Кабылінскае, Гарбінец, Белянец, Слотца, Малы Тучок, Брэдна, Цялятнае, Гута, Дземя, Плацічнае, Страднае, Селядцова, Тутча, Ізубрыца, Баброўна, Паўночны Шчучынец і інш.

Даліна пераважна трапецападобная, шырыня ў верхнім і сярэднім цячэнні 0,4—0,6 км, у ніжнім 0,8—1,5 км. Схілы спадзістыя і ўмерана стромкія вышынёй 10—20 метраў. Пойма перарывістая, лугавая, у паніжэннях забалочаная шырынёй ад 100 да 300 метраў. Рэчышча звілістае, месцамі моцназвілістае, шырыня 18—20 м. Берагі стромкія.

Рака замярзае ў сярэдзіне снежня, крыгалом у пачатку красавіка. Выкарыстоўваецца ў якасці прыёмніка меліярацыйных сістэм.

Зноскі

1. K. Būga. Rinktiniai raštai. — Vilnius, 1961. — Т. III. — С. 541.
2. A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 322-323.
3. J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 1045.
4. В. А. Жучкевич. Краткий топонимический словарь Белоруссии. Минск, 1974. С. 338.
5. У. М. Юрэвіч. Слова жывое, роднае, гаваркое… Дапам. для настаўнікаў. Мінск, 1998. С. 220.