Семежава
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Се́межава[1] (трансліт.: Siemiežava, руск.: Семежево) — аграгарадок у Капыльскім раёне Мінскай вобласці, на рацэ Морачы. Адміністрацыйны цэнтр Семежаўскага сельсавета. Насельніцтва 1039 чалавек (2019). Знаходзіцца за 32 км на поўдзень ад Капыля, за 23 км ад чыгуначнай станцыі Цімкавічы; каля аўтамабільнай дарогі Слуцк — Івацэвічы.
У 1920 годзе жыхары Слуцкага павета сфарміравалі тут Грозаўскі полк войска Беларускай Народнай Рэспублікі, які ўдзельнічаў у Слуцкім збройным чыне.
Remove ads
Назва
Збіраючы ў 1949—1952 матэрыял для кандыдацкай дысертацыі, беларускі лінгвіст М. В. Бірыла зафіксаваў у мове мясцовых жыхароў дзве формы назвы[2]:
- Се́межаво (ніякі род назоўніка);
- Се́межаў (мужчынскі род назоўніка).
Прынятая ў літаратурнай беларускай мове форма ніякага роду Се́межава ў гаворцы семежаўцаў і жыхароў навакольных вёсак першапачаткова ўжывацца не магла, бо ў мясцовым дыялекце, у адрозненне ад літаратурнай мовы і некаторых іншых беларускіх дыялектаў, гук [о] захоўваецца ў канцавым адкрытым ненаціскным складзе[3]. Таму адзінай магчымай пачатковай формай назвы ніякага роду ў гаворцы мясцовых жыхароў была форма Се́межаво. Гэтая фанетычная асаблівасць, па назіраннях М. В. Бірылы, вылучалася ўстойлівасцю, у той час як дыялектныя рысы паступова згладжваліся пад уздзеяннем літаратурнай мовы[4].
У 2012 годзе формы Се́межаў[5] и Се́межаво[6] былі зафіксаваныя падчас апытання жыхароў аграгарадка старэйшага пакалення пры зборы палявых матэрыялаў этнаграфічнай экспедыцыяй Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Аднак у пераважнай большасці выпадкаў пры расшыфроўцы аўдыязапісаў размоў з мясцовымі жыхарамі ўжывалася літаратурная форма Се́межава, не гледзячы на задэклараванае аўтарамі імкненне захаваць усе асаблівасці жывой гаворкі[7].
Remove ads
Гісторыя
Упершыню мястэчка Семежава згадваецца ў пісьмовых крыніцах у 1582 годзе ў акце падзелу Слуцкага княства паміж братамі Юрыем, Янам Сімеонам і Аляксандрам Алелькавічамі Слуцкімі пасля смерці іх бацькі, слуцкага князя Юрыя Юр’евіча Алелькавіча Слуцкага[8].
Станам на 1622 год тут было 195 дымоў. У часы Вялікай Паўночнай вайны (1700—1721) у красавіку 1706 года мястэчка значна пацярпела[9].
У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Семежава апынулася ў складзе Расійскай імперыі, у Слуцкім павеце Мінскай губерні. У 1848—1863 гадах мястэчка знаходзілася ў валоданні Магільніцкі[9]. Станам на 1886 год тут было 269 двароў, дзейнічалі 2 царквы, яўрэйскі малітоўны дом, капліца, школа, 3 крамы. Мястэчка з суседнімі вёскамі ўтварала цэнтр традыцыйнага народнага мастацкага ткацтва. У 1908 годзе ў Семежаве працавалі кравецкі і гарбарны цэхі. На 1914 год у мястэчку было 518 двароў.
У 1918 годзе Семежава абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі, а ў лістападзе 1920 года тут з беларускай міліцыі Слуцкага павета сфарміраваўся Грозаўскі полк[10]. Да задушэння паўстання бальшавікамі ўлада ў мястэчку кантралявалася сіламі БНР.
20 жніўня 1924 года Семежава зрабілася цэнтрам сельсавета Чырвонаслабодскага, з 8 жніўня 1959 года Капыльскага раёна. Статус паселішча зменены да вёскі. На 2000 год тут было 655 двароў.
Remove ads
Насельніцтва
Інфраструктура
У Семежаве працуюць сярэдняя школа, бальніца, дом культуры, пошта.
Культура
У мястэчку штогод праходзіць абрад «Цары Каляды», уключаны ў спіс нематэрыяльных культурных каштоўнасцей ЮНЕСКА.

Вядомасць атымалі Семежаўскія карункі[11].
Памятныя мясціны
- Дом-музей Міхаіла Высоцкага (філіял Капыльскага краязнаўчага музея)
- Мемарыяльны крыж удзельнікам Слуцкага паўстання. Помнік знік у студзені 2023 г.
Страчаная спадчына
- Царква Покрыва Прасвятой Багародзіцы (1720, драўляная; разабраная ў канцы 1930-х)
Вядомыя асобы
- Міхаіл Сцяпанавіч Высоцкі (нар. 1928) — беларускі вучоны
- Мікалай Андрэевіч Манак (1943—2017) — беларускі кардыёлаг, доктар медыцынскіх навук (1993), прафесар (1995).
- Міхаіл Іванавіч Рымжа (нар. 1947) — беларускі эпідэміёлаг. Доктар медыцынскіх навук (1998), прафесар (1999).
Крыніцы
Літаратура
Спасылкі
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads