Ціхан Мікалаевіч Годнеў

Ціхан Мікалаевіч Го́днеў (5 красавіка 1893, Задонск, Ліпецкай вобласці, Расія — 29 кастрычніка 1982) — беларускі фізіёлаг раслін, заснавальнік навуковай школы па біясінтэзе хларафілу. Акадэмік АН Беларусі (1940; член-карэспандэнт, 1936), доктар біялагічных навук (1935), прафесар (1926). Заслужаны дзеяч навукі (1944). Прэмія імя Ціміразева АН СССР  (руск.) (1967)^[4].

Ціхан Мікалаевіч Годнеў
Дата нараджэння	24 сакавіка (5 красавіка) 1893 ці 24 сакавіка 1893(1893-03-24)[1]
Месца нараджэння	Задонск, Задонскі павет[d], Варонежская губерня, Расійская імперыя[2]
Дата смерці	29 кастрычніка 1982(1982-10-29)[1] (89 гадоў)
Грамадзянства	СССР
Дзеці	Марыя Ціханаўна Чайка
Род дзейнасці	навуковец, батанік, біяхімік, plant physiologist, выкладчык універсітэта
Навуковая сфера	фізіялогія, біяхімія
Месца працы	Астраханскі дзяржаўны педагагічны інстытут імя С. М. Кірава Іванава-Вазнясенскі політэхнічны інстытут[d] Беларуская дзяржаўная сельскагаспадарчая акадэмія БДУ[3] Свярдлоўскі сельскагаспадарчы інстытут[d]
Навуковая ступень	доктар біялагічных навук
Навуковае званне	акадэмік Акадэміі навук Беларускай ССР
Альма-матар	Яраслаўская мужчынская гімназія[d] фізіка-матэматычны факультэт Маскоўскага дзяржаўнага ўніверсітэта[d]
Вядомы як	заснавальнік навуковай школы па біясінтэзе хларафілу
Член у	Беларускае батанічнае таварыства
Узнагароды	K.A. Timiryazev Prize[d]

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Годнеў.

Біяграфія

Ціхан Годнеў нарадзіўся 6 красавіка 1893 г. у горадзе Задонску (Расія) ў сям’і настаўнікаў гімназіі. У 1903—1911 гг. вучыўся ў Яраслаўскай гімназіі разам з Максімам Багдановічам і Уладзімірам Аляксандравічам Энгельгардам, з якімі і пазней захоўваў цёплыя і сяброўскія адносіны. Пасля заканчэння гімназіі паступіў у Маскоўскі ўніверсітэт на натуральнае аддзяленне фізіка-матэматычнага факультэта, які з адзнакай скончыў у 1916 годзе. Працаваў у ім на кафедры фізіялогіі раслін^[5].

У 1919 годзе пераходзіць на працу выкладчыкам анатоміі і фізіялогіі, а затым загадчыкам кафедрай Астраханскага ўніверсітэта. У 1923—1927 гадах — дацэнт, з 1926 года прафесар у Іванава-Вазнясенскім політэхнічным інстытуце^[5].

У 1928 годзе пераехаў у Беларусь, дзе ў 1928—1941 гг. працаваў загадчыкам кафедры фізіялогіі раслін у Беларускай сельскагаспадарчай акадэміі у г. Горкі і Беларускім дзяржаўным універсітэце. У 1935 г. Ціхану Годневу была прысуджана навуковая ступень доктара біялагічных навук. У 1935—1941 гг. узначальваў кафедру фізіялогіі раслін біялагічнага факультэта БДУ, кіраваў працай па фотасінтэзе і біясінтэзе пігментаў у лабараторыі фізіялогіі раслін Інстытута біялогіі АН БССР. У 1936 годзе выбраны член-карэспандэнтам, а ў 1940 г. — акадэмікам АН БССР^[5].

Падчас Вялікай Айчыннай вайны, у 1941—1943 гг. працаваў прафесарам Свярдлоўскага сельскагаспадарчага інстытута. У 1945—1969 гг зноў узначальваў кафедру фізіялогіі раслін біялагічнага факультэта БДУ, у 1945—1966 гг. таксама з’яўляўся загадчыкам лабараторыяй хларафіла ў Інстытуце эксперыментальнай батанікі АН БССР. У 1967—1969 гг. узначальваў аддзел хларафіла Лабараторыі біяфізікі і ізатопаў АН БССР^[5].

У 1956 годзе старшыня Беларускага рэспубліканскага батанічнага таварыства^[6].

Памёр 29 кастрычніка 1982 года^[5].

Навуковая дзейнасць

«Пабудова органічнай матэрыі ў лісьце зялёнай расьліны». 1934

Аўтар навуковых прац па біяхіміі раслінных пігментаў. Выдвінуў ідэі аб фарміраванні хларафілу праз манапірол і лейказлучэнні  (руск.) парфірынаў  (руск.), аб адзіным працэсе сінтэзу хларафілу і гему  (руск.) з вугляводаў, аб адносна сталай колькасці хларафілу ў адзінцы аб’ёму хларапластаў^[4].

Даказаў адзінства протахларафілу ў раслінным свеце, ператварыў протахларафілід  (руск.) у цемнаце ў хларафіл. Даследаваў стан фотасінтэтычных пігментаў у антагенезе ў залежнасці ад светлавых і тэмпературных умоў, механізм утварэння парфірынаў, а таксама змяненні хларапластаў у антагенезе^[4].

Бібліяграфія

• Строение хлорофилла и методы его количественного определения. — Мн., 1952
• Хлорофилл. Его строение и образование в растении. — Мн., 1963
• Вопросы биосинтеза хлорофилла и каротиноидов (в соавт.) — В кн.: Биохимия и биофизика фотосинтеза. М., 1965

Ушанаванне памяці

• На будынку Інстытута эксперыментальнай батанікі НАН Беларусі (вул. Акадэмічная, 27) у 1984 г. ўстаноўлена мемарыяльная дошка (скульпт. А. Шатэрнік)^[7].

Сям’я

• дачка Марыя Ціханаўна Чайка (1929—1997), доктар біялагічных навук, член-карэспандэнт НАН Беларусі.

Зноскі

1. Library of Congress Authorities — Library of Congress. Праверана 29 ліпеня 2025.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13219454'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q131454'></a>
2. Годнев Тихон Николаевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 25 лютага 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a>
3. Макаревич Т. А., Жукова Т. В., Ковалевская Р. З. и др. Нарочанская биологическая станция в истории гидробиологии и судьбах гидробиологов, Naroch biological Station in the History of Hydrobiology and in the fates of Hydrobiologists // Историко-биологические исследования — 2022. — Т. 14, вып. 1. — С. 87–109. — ISSN 2076-8176; 2500-1221 — doi:10.24412/2076-8176-2022-1-87-109

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q126725109'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q129107551'></a>
4. Годнев Тихон Николаевич // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 153. — 737 с.
5. Тихон Николаевич Годнев Архівавана 26 верасня 2020.
6. Батанічнае таварыства // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 1. Ааліты — Гасцінец / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — 575 с., іл. — 10 000 экз.
7. Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі / АН БССР. Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1988. — Мінск. — 333 с.: іл. — ISBN 5-85700-006-8.