Каталіцтва ў Венгрыі

Каталіцтва ў Венгрыі. Каталіцкая царква Венгрыі (венг.: Magyar Katolikus Egyház)— частка сусветнай Каталіцкай царквы. Каталіцтва — найбольш распаўсюджаная рэлігія ў краіне. Паводле даных агульнанацыянальнага перапісу 2001 года каталікамі лічаць сябе 5.56 мільёнаў чалавек або 54,5 % агульнага насельніцтва краіны^[1]. Паводле даных сайта catholic-hierarchy.org у 2006 годзе колькасць каталікоў краіны складала 6 090 881 чалавек^[2]. Большасць венгерскага каталіцкага насельніцтва належыць да лацінскаага абраду, да грэка-каталікоў сябе прылічыла 269 тысяч чалавек (2,6 % усяго насельніцтва), існуе таксама невялікая абшчына армяна-каталікоў. Паводле даследавання Мічыганскага ўніверсітэта штотыдзень царкоўныя набажэнствы ў 1991 годзе наведваў 21 % ад агульнай колькасці насельніцтва краіны^[3].

Базіліка Святога Адальберта ў Эстэргаме. Надпіс на франтоне — «Глава, Маці і Настаўнік Царквы Венгрыі»

Сучасны стан

Петэр Эрдзё — глава Каталіцкай царквы ў Венгрыі

Канстытуцыя краіны гарантуе свабоду веравызнання. Шэраг каталіцкіх святаў абвешчаны дзяржаўнымі (Вялікдзень і Велікодны панядзелак, Сёмуха і панядзелак за ёй, Дзень усіх святых — 1 лістапада, Ражство — 25 снежня, Дзень Святога Стэфана — 26 снежня).

Гісторыя

Д. Бенцур. Хрышчэнне Святога Іштвана

Венгры ў перыяд свайго перасялення ў Еўропу заставаліся язычнікамі. Пасля іх пасялення ў Прыдунайскай нізіне шэраг хрысціянскіх місіянераў з Захаду прадпрымаў спробы звярнуць іх у хрысціянства, аднак да пачатку XI стагоддзя яны былі беспаспяховымі. Першым хрысціянскім каралём краіны стаў Іштван I, пазней кананізаваны, як і яго сын Імрэ. У першай палове XI стагоддзя большая частка венграў прыняла хрысціянства лацінскага абраду, значную ролю ў звароце венграў адыграў Герард Венгерскі. Язычніцкая рэакцыя пасля смерці Іштвана I была хутка падушана. Вялікую ролю ва ўмацаванні пазіцый каталіцтва ў краіне адыграў кароль Ласла I, таксама пазней кананізаваны.

Аж да Рэфармацыі пераважная большасць венграў была каталікамі. Рэфармацыя ў Венгрыі дамаглася вялікага поспеху, спачатку лютэранства, а затым кальвінізм шырока распаўсюдзіліся сярод венграў, і ў сярэдзіне XVI стагоддзя Венгрыя стала пераважнапратэстанцкай краінай. Барацьба паміж каталікамі і пратэстантамі адбывалася на фоне турэцкага нашэсця, да пачатку XVII стагоддзя туркі захапілі амаль усю краіну, рэзідэнцыя главы каталіцкай царквы, архібіскупа Эстэргама, была перанесена ў Трнаву, а затым у Браціславу. На тэрыторыі асманскай Венгрыі была разбурана або ператворана ў мячэці пэўная колькасць каталіцкіх цэркваў, частка насельніцтва перайшла ў іслам. У паўночнай частцы Венгрыі (у наш час — тэрыторыя Славакіі), якая апынулася пад кантролем Габсбургаў, разгарнулася контррэфармацыя, якая праходзіла пры лідыруючай ролі ордэна езуітаў і апынулася эфектыўнай. Езуіты заснавалі мноства навучальных устаноў, уключаючы найстарэйшы ў Венгрыі ўніверсітэт, актыўна прасоўвалі каталіцкую набожнасць у народзе. Пасля вызвалення ад турак Венгрыя зноў стала пераважна каталіцкай краінай, за выключэннем усходніх рэгіёнаў, асабліва Дэбрэцэна, дзе засталіся шматлікія пратэстанцкія абшчыны.

Структура

Базіліка Святога Іштвана, Будапешт

Каталіцкая царква ў краіне складаецца з 4 архідыяцэзіі-мітраполіі і 9 дыяцэзій (адна з іх візантыйскага абраду). Прымас Венгрыі ўзначальвае архідыяцэзію-мітраполію Эстэргам-Будапешт. У наш час тытул прымаса Венгрыі належыць кардыналу Петэру Эрдзё. У Венгрыі арганізаваны ваенны ардынарыят, прызначаны для акармлення ваеннаслужачых-каталікоў (14 святароў). Абацтва Пананхальма мае статус незалежнага тэрытарыяльнага абацтва. Біскупы краіны абодвух абрадаў, глава ваеннага ардынарыята і абат Пананхальмы аб'яднаны ў Канферэнцыю каталіцкіх біскупаў Венгрыі.

Венгерская грэкакаталіцкая царква складаецца з дзвюх незалежных структур — дыяцэзіі Хайдударага, суфраганнай да мітраполіі Эстэргам-Будапешт і самастойнага апостальскага экзархата Мішкальц.

15 венгерскіх храмаў маюць ганаровы статус «малой базілікі»^[4]. Духоўным цэнтрам краіны лічыцца Эстэргам. Найбольш вядомыя храмы краіны — Базіліка Святога Адальберта ў Эстэргаме, Базіліка Святога Іштвана і Царква Святога Мацьяша ў Будапешце, базіліка ў Эгеры, сабор Святога Міхаіла ў Веспрэме, а таксама абацтва Пананхальма.

Дыязэзіі

Статыстыка па дыяцэзіях (даныя 2006 года)^[2]:

Дыяцэзія		Статус	Мітраполія	Абрад	Колькасць каталікоў	Колькасць святароў	Колькасць прыходаў	Глава	Кафедральны сабор	Заўвагі
Архідыяцэзія Эстэргам-Будапешт	Esztergom-Budapest	Мітраполія		Лацінскі	1 264 867	398	152	кардынал Петэр Эрдзё	Базіліка Святога Адальберта (Эстэргам)	Мітраполію ўзначальвае прымас Венгрыі
Архідыяцэзія Эгера	Eger	Мітраполія		Лацінскі	690 000	223	314	Чаба Тэрняк	Сабор Святога Іаана, Эгер
Архідыяцэзія Калоча-Кечкемет	Kalocsa-Kecskemét	Мітраполія		Лацінскі	379 072	103	138	Балаш Бабель	Сабор г. Калача
Архідыяцэзія Веспрэма	Veszprém	Мітраполія		Лацінскі	315 374	134	180	Дзьюла Марфі	Сабор Святога Міхаіла, Веспрэм
Хайдударагская дыяцэзія	Hajdúdorog	Дыяцэзія	Эстэргам-Будапешт	Візантыйскі	270 000	222	145	Фюлёп Кочыш	Грэка-каталіцкі сабор Увядзення ў храм Найсвяцейшай Багародзіцы, Хайдудараг	частка Венгерскай грэкакаталіцкай царквы
Дыяцэзія Дзьёра	Győr	Дыяцэзія	Эстэргам-Будапешт	Лацінскі	370 000	162	194	Лаяш Папаі	Сабор г. Дзьёр
Дыяцэзія Секешфехервара	Székesfehérvár	Дыяцэзія	Эстэргам-Будапешт	Лацінскі	435 700	105	144	Антал Шпаньі	Сабор Св. Іштвана, Секешфехервар
Дыяцэзія Печа	Pécs	Дыяцэзія	Калача-Кечкемет	Лацінскі	401 000	132	206	Міхай Маер	Сабор Свв. Пятра і Паўла, Печ
Дыяцэзія Сегед-Чанад	Szeged-Csanád	Дыяцэзія	Калача-Кечкемет	Лацінскі	440 000	117	129	Ласла Кіш-Рыга	Сабор г. Сегед
Дыяцэзія Дэбрэцэн-Ньірэдзьхаза	Debrecen-Nyíregyháza	Дыяцэзія	Эгер	Лацінскі	250 000	94	57	Нандар Бошак	Сабор Св. Ганны, Дэбрэцэн
Дыяцэзія Ваца	Vác	Дыяцэзія	Эгер	Лацінскі	640 000	221	225	Міклаш Беер	Сабор г. Вац
Дыяцэзія Капашвара	Kaposvár	Дыяцэзія	Веспрэм	Лацінскі	299 404	95	101	Бела Балаш	Сабор г. Капошвар
Дыяцэзія Сомбатхея	Szombathely	Дыяцэзія	Веспрэм	Лацінскі	294 000	144	176	Андраш Верэш	Сабор г. Сомбатхей
Абацтва Пананхальма	Pannonhalma	Тэрытарыяльнае абацтва		Лацінскі	21 516	14	15	Імрэ Варсегі	Базіліка Св. Марціна
Экзархат Мішкальца	Pannonhalma	Апостальскі экзархат		Візантыйскі	19 948	37	31	Фюлёп Кочыш		частка Венгерскай грэкакаталіцкай царквы

Зноскі

1. Афіцыйныя вынікі перапісу насельніцтва 2001 года Архівавана 11 мая 2011.
2. Статыстыка сайта catholic-hierarchy.org
3. The University of Michigan News and Information Services "; "Study identifies worldwide rates of religiosity, church attendance Архівавана 6 красавіка 2016.
4. Каталіцкая царква ў Венгрыі на сайце gcatholic.com