Сусветны дзень аховы навакольнага асяроддзя

Сусветны дзень аховы навакольнага асяроддзя (англ. World Environment Day) — штогадовае міжнароднае мерапрыемства, якое адзначаецца 5 чэрвеня пад эгідай Арганізацыі Аб’яднаных Нацый. Яго мэта — павышэнне экалагічнай свядомасці і заахвочванне глабальных і лакальных дзеянняў па абароне навакольнага асяроддзя^[1].

---

Гісторыя

Сусветны дзень аховы навакольнага асяроддзя быў заснаваны ў 1972 годзе на Стакгольмскай канферэнцыі ААН па праблемах навакольнага асяроддзя (резалюцыя № A/RES/2994 (XXVII). Першае святкаванне адбылося 5 чэрвеня 1973 года пад дэвізам «Only One Earth» («Толькі адна Зямля»)^[2]. З таго часу мерапрыемства стала ключавой платформай ААН для павышэння экалагічнай свядомасці і мабілізацыі дзеянняў у больш чым 150 краінах свету

---

Тэматыка і арганізатары

Кожны год Сусветны дзень аховы навакольнага асяроддзя прысвечаны пэўнай тэме, якая адлюстроўвае актуальныя экалагічныя праблемы. Арганізатарам мерапрыемства выступае Праграма ААН па навакольным асяроддзі (UNEP), якая выбірае краіну-гаспадара, горад для святкавання і задае тэму года.

Год	Тэма года	Горад
1972	Стакгольмская канферэнцыя па праблемах навакольнага асяроддзя	Стакгольм, Швецыя
1973		Жэнева, Швейцарыя
1974	Толькі адна Зямля (падчас Expo'74)	Спакан, ЗША
1975	Населеныя пункты	Чандыгарх, Індыя
1976	Вада — ключавы рэсурс жыцця	Анатрыа, Канада
1977	Азонавы слой — экалагічная праблема; страта зямель і дэградацыя глеб	Дэлі, Індыя
1978	Развіццё без разбурэння	Сілхет, Бангладэш
1979	Адзіная будучыня для нашых дзяцей — развіццё без разбурэння	Сілхет, Бангладэш
1980	Новы выклік новага дзесяцігоддзя: развіццё без разбурэння	Сілхет, Бангладэш
1981	Падземныя воды; таксічныя хімікаты ў харчовым ланцугу чалавека	Сілхет, Бангладэш
1982	Дзесяць гадоў пасля Стакгольма (абнаўленне экалагічнай свядомасці)	Дака, Бангладэш
1983	Кіраванне і ўтылізацыя небяспечных адходаў: кіслотныя дажджы і энергетыка	Сілхет, Бангладэш
1984	Апустыньванне	Радшахі, Бангладэш
1985	Моладзь: насельніцтва і навакольнае асяроддзе	Ісламабад, Пакістан
1986	Дрэва міру	Антарыа, Канада
1987	Асяроддзе і жытло: нешта большае, чым дах	Найробі, Кенія
1988	Калі людзі ставяць навакольнае асяроддзе на першае месца, развіццё працягваецца	Бангкок, Таіланд
1989	Глабальнае пацяпленне — глабальная трывога	Брусэль, Бельгія
1990	Дзеці і навакольнае асяроддзе	Мехіка, Мексіка
1991	Кліматычныя змены: патрэба ў глабальным партнёрстве	Стакгольм, Швецыя
1992	Толькі адна Зямля — беражы і дзяліся	Рыа-дэ-Жанэйра, Бразілія
1993	Беднасць і навакольнае асяроддзе — разарваць замкнутае кола	Пекін, Кітай
1994	Адна Зямля — адна сям’я	Лондан, Велікабрытанія
1995	Мы, народы: аб’яднаныя дзеля глабальнага асяроддзя	Прэторыя, ПАР
1996	Наша Зямля, наша жыццёвае асяроддзе, наш дом	Стамбул, Турцыя
1997	Для жыцця на Зямлі	Сеул, Паудневая Карэя
1998	Для жыцця на Зямлі — уратуйма нашыя моры	Масква, Расія
1999	Наша Зямля — наша будучыня — проста ўратуй яе!	Токіа, Японія
2000	Экалагічнае тысячагоддзе — час дзейнічаць	Адэлаіда, Аўстралія
2001	Злучыся з сусветнай сеткай жыцця	Турын (Італія) і Гавана (Куба)
2002	Дай Зямлі шанец	Шэньчжэнь, Кітай
2003	Вада — два мільярды людзей паміраюць без яе!	Бейрут, Ліван
2004	У вышуку! Моры і акіяны — жывыя ці мёртвыя?	Барселона, Іспанія
2005	Зялёныя гарады — расліны дзеля планеты!	Сан Францыска, ЗША
2006	Пустыні і апустыньванне — не пакідайце сухія землі!	Алжыр, Алжыр
2007	Раставанне лёду — гарачая тэма?	Лондан, Велікабрытанія
2008	Адмоўся ад звычак — да эканомікі з нізкім узроўнем выкідаў	Уелінгтан, Новая Зеландыя
2009	Твая планета патрэбна табе — аб’яднайся дзеля барацьбы са зменамі клімату	Мехіка, Мексіка
2010	Шмат відаў. Адна планета. Адна будучыня	Рангпур, Бангладэш
2011	Лясы: прырода служыць табе	Дэлі, Індыя
2012	Зялёная эканоміка: а ты ў ёй?	Бразіліа, Бразілія
2013	Думай. Еш. Захоўвай. Змяншай свой экалагічны след у харчаванні	Улан Батар, Манголія
2014	Павышай свой голас, а не ўзровень мора	Брыджтаўн, Барбадас
2015	Сем мільярдаў мар: адна планета. Спажывай з розумам	Рым, Італія
2016	Нулявая цярпімасць да нелегальнага гандлю дзікай прыродай	Луанда, Ангола
2017	Злучаем людзей з прыродай — у горадзе і на зямлі, ад полюса да экватара	Атава, Канада
2018	Перамагаем пластыкавае забруджванне	Нью Дэлі, Індыя
2019	Перамагаем забруджванне паветра	Кітай
2020	Час прыроды	Калумбія
2021	Аднаўленне экасістэм	Пакістан
2022	Толькі адна Зямля	Швецыя
2023	Рашэнні праблемы пластыка	Кот-д’Івуар
2024	Аднаўленне зямлі, барацьба з апустыньваннем і засухамі	Эр-Рыяд, Саўдаўская Аравія
2025	Спыняем пластыкавае забруджванне	Паўдневая Карэя

---

Удзел і значэнне

Сусветны дзень аховы навакольнага асяроддзя аб’ядноўвае ўрады, бізнес, грамадскія арганізацыі і грамадзян па ўсім свеце. У гэты дзень праводзяцца экалагічныя акцыі, адукацыйныя кампаніі, высадка дрэў, прыборка тэрыторый і іншыя ініцыятывы, накіраваныя на паляпшэнне стану навакольнага асяроддзя. Мерапрыемства служыць платформай для абмеркавання экалагічных праблем і распрацоўкі рашэнняў на міжнародным, нацыянальным і лакальным узроўнях.

---

Актуальнасць для Беларусі

У Беларусі Сусветны дзень аховы навакольнага асяроддзя адзначаецца рознымі экалагічнымі арганізацыямі, навучальнымі ўстановамі і грамадскімі ініцыятывамі. У гэты дзень праводзяцца адукацыйныя мерапрыемствы, экалагічныя акцыі і інфармацыйныя кампаніі, накіраваныя на павышэнне экалагічнай свядомасці насельніцтва і заахвочванне да ўстойлівага ладу жыцця.

З 2025 года ў гэты дзень уручаецца Зялёная прэмія