Турын

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Турын (значэнні).

Туры́н (італ.: Torino [toˈriːno]) — горад у Італіі, сталіца рэгіёна П’емонт.

Населены пункт
Турын
італ.: Torino
Сцяг Герб
45°04′45″ пн. ш. 7°40′34″ у. д.HGЯO
Краіна	Італія[1]
Кіраўнік	Chiara Appendino[d]
Гісторыя і геаграфія
Вышыня цэнтра	239 м
Водныя аб’екты	По, Dora Riparia[d], Sangone[d] і Stura di Lanzo[d]
Часавы пояс	UTC+1 і UTC+2
Насельніцтва
Насельніцтва	▼841 600 чал. (1 студзеня 2023)[2]
Афіцыйная мова	італьянская мова
Лічбавыя ідэнтыфікатары
Тэлефонны код	011
Паштовы індэкс	10121–10156
Аўтамабільны код	TO
comune.torino.it (італ.)
Паказаць/схаваць карты
Турын
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Турын быў заснаваны ў I стагоддзі да н.э. як рымскі ваенны лагер. У канцы 13 стагоддзя ўвайшоў у Савойскае княства, а ў 1563 годзе стаў яго сталіцай. У 1861 годзе стаў першай сталіцай аб’яднанай Італіі, у 1865 гэты статус перайшоў да Фларэнцыі.

Адукацыя

• Турынскі ўніверсітэт

Славутасці

У аснове прамавугольнай горадабудаўнічай структуры Турына ляжыць планіроўка старажытнарымскага ваеннага лагера. Гарадскія славутасці:

• Сабор Іаана Хрысціцеля захоўвае плашчаніцу Ісуса Хрыста. Лічыцца, што менавіта гэтай плашчаніцай было накрыта цела Ісуса пасля яго распяцця.
• Адзін з галоўных сімвалаў Турына — вежа Мале Антанеліяна, у якой у наш час размешчаны нацыянальны музей кінематаграфіі Італіі.
• Егіпецкі музей Турына — першы ў Еўропе спецыялізаваны музей, прысвечаны старажытнаегіпецкай цывілізацыі.
• Сярод помнікаў антычнага дойлідства збольшага ацалелі старажытнарымскі тэатр і брама порта Палаціна.
• Манастыр Суперга з узгорка дамінуе над усім горадам. Гэта шэдэўр стылю барока ў выкананні архітэктара Філіпа Ювара і традыцыйнае месца пахавання прадстаўнікоў Савойскага дому.

У 1997 г. ЮНЕСКА прыняло рашэнне ўключыць у спіс Сусветнай спадчыны рэзідэнцыі Савойскага дому ў Турыне і яго наваколлях, з якіх найбольш значнымі з’яўляюцца наступныя:

• Палацца Рэале
• Палацца Мадама
• Палацца Карыньяна
• Замак Валянціна
• Турынская нацыянальная ўніверсітэцкая бібліятэка
• Замак Раканіджы — за межамі Турына
• Замак Ступініджы — за межамі Турына.

Палацінская брама горада збудаваны яшчэ старажытнымі рымлянамі		Замак Валянціна XVI—XVII стагоддзяў — адна з рэзідэнцый Савойскага дому		Над горадам парыць барочная базіліка Суперга

Насельніцтва

Год Колькасць 1901 329 691 1911 415 667 1921 499 823 1931 590 753 Год Колькасць 1961 1 025 822 1981 1 117 154 1991 962 507 2001 865 263 Год Колькасць 2010 908 318 2016 890 529 2016 889 600 [3] 2017 886 837 [4] Год Колькасць 2018 882 523 [5] 2019 875 698 [6] 2020 870 952 [6] 2023 841 600 [2]

Гарады-пабрацімы

•  Bagneux^[d], Францыя
•  Ізмір, Турцыя (2012)^[7]
•  Багата, Калумбія
•  Валгаград, Расія (1961)^[8]
•  Вэньчжоу^[d], Кітай (верасень 2021)^[9][10]
•  Газа, Дзяржава Палесціна (1999)^[11]
•  Глазга, Вялікабрытанія (2003)^[11][12]
•  Дэтройт, ЗША (1998)^[11]
•  Кесальтэнанга, Гватэмала (1997)^[11]
•  Кордава, Аргенціна (1986)^[11]
•  Кёльн, Германія (1958)^[11]
•  Льеж, Бельгія (3 ліпеня 1958)^{[11][13][…]}
•  Ліль, Францыя (1958)^[11]
•  Нагоя, Японія (27 мая 2005)^[11]
•  Расарыа, Аргенціна (2013)^[14]
•  Ротэрдам, Нідэрланды (1958)^[11]
•  Санкт-Пецярбург, Расія (2012)^[15]
•  Солт-Лэйк-Сіці, ЗША (2006)^[11]
•  Тырана, Албанія (2009)^[16]
•  Уагадугу, Буркіна-Фасо
•  Шамберы, Францыя (1957)^[11]
•  Шэньян, Кітай (1985)^[11]
•  Эш-сюр-Альзет, Люксембург (1958)^[11]

Вядомыя асобы

• Жазэф Луі Лагранж — французскі матэматык, астраном і механік італьянскага паходжання.
• Прыма Леві — італьянскі пісьменнік.
• Людавіка Эйнаўдзі — італьянскі кампазітар