Ӏаьс-хи

Iаьс-хи^[2], Ӏacc хи^[3] (гуьрж. ასა, гӀалгӀ. Эс оьрс. Асса) — Къилбаседа Кавказан эрк, Соьлжан^[4] аьтту га.

Iаьс-хи
гуьрж. ასა, гӀалгӀ. Эс, оьрс. Асса
Амал
Дохалла	133 км
Бассейн	2060 км²
ДӀаэхар
Хьост   <span title="Картин кехат [{{{3}}} 039]. Масштаб: 1:50 000. Арахецна терахь билгалде/меттиган хьалаш." style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">(Т)
• Эрк долу меттиг	Доккха Кавказан дукъ
• Локхалла	1806 м
• Координаташ	42°39′29″ къ. ш. 44°54′28″ м. д.HGЯO
Хикхоче    <span title="Картин кехат [{{{3}}} 015]. Масштаб: 1:50 000. Арахецна терахь билгалде/меттиган хьалаш." style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">(Т)	Соьлжа
• Эрк чекхдолу меттиг	Заки-Эвла ТӀехьа-Мартанан кӀошт Нохчийчоь
• Локхалла	167 м
• Координаташ	43°15′17″ къ. ш. 45°24′55″ м. д.HGЯO
Хин охьане	12,3 м/км
Эрк долу меттиг
Хин система	Соьлжа → Терк → Каспий-хӀорд
Пачхьалкхаш	Гуьржийчоь  Росси
Регионаш	Пхейн-Мохк, ГӀалгӀайчоь, Нохчийчоь
Код  ПХР чохь	07020001112108200005482[1]
хьост хикхоче
Викиларми чохь медиафайлаш

Географи

Ӏаьссан чӀож, ГӀалгӀайчоь

Схьадолу коьрта Кавказан даккъийн къилбаседа басешкара Гуьржийчоьнан Пхейн-Махкара^[5]. Кхоллало Чимгисцкали а, Цирилованцкали а эркаш, 1806 м^[6] лакхахь, цхьаьнакхетачу меттигера. ОхьадогӀу ГӀалгӀайчоьнан а, Нохчийчоьнан а мехкашкахула. Закан-Юртан гергахь Соьлжах кхета.

Эркан дохалла — 133 км, хи гулден майда — 2060 км²^[7], хин хершан шоралла аренашкарчу декъехь — 60 м сов. Ӏаьс-хи охьадогӀу Гуьржийн махкахула 20 километр, ГӀалгӀайн махкахула 91 километр, ткъа Нохчийчухула — 32 км.

Iаьс-хи тӀера нах беха меттигаш

Нохчийчоь

Ӏаьс-хин тӀехь лаьтта эвланаш: Чимга, Ахиели, IамгIие, Нилха, Наькъасти, ГIолошпхье, Хамха, Йовла, Хьули, ГаьриетӀа, Каьзие, Бишта, Дешхьакхле, Къоста, Карт, Колие, Коьккие, Оьзига, Пхьуй, ГӀаьппие, ЦӀоьлие, БӀархание, Паьлинга, ТӀумгӀа Кхаьхк, Хьайрах, БӀаьрахие, Лаймие, Ний, ТӀаргим, Эгикхал, Олкумие, Мужиче, Галашкие, Алхастие, ГӀажарийн-Юрт, Берд-Юрт, Эха-Борзе, Керла-Шара, Закан-Юрт.

Геннаш

Гуьржийчуьра

• Чимгисцкали, Цирилованцкали, Цкаростави, Ковгра, Бисна, Чхотуни.

ГӀалгӀайчуьра

• Нелхи, Тувча-алие, Жоьрда-алие, БӀогӀара, Бартхи, Тевзенхи, Жолхие, Тарам-аьлие, Посул-аьлие, Биерхи, ГӀулой-хи, Хьайрихи, ТкъабӀархо, Сарту, Тетрицкали, Ерусалимка, ЧамалгӀие.

Нохчийчуьра

• Марта, Шалажа.

Гидроним

Ширачу заманахь эрк деза хи лорура. ЦӀе йоьзна ю, хетарехь, гӀажарша Къилбаседа Кавказе чуеина керсталлин хьалхарчу муьрера шира жуьгтийн тобанах. Вайнехан кхетамехь «Ӏаьса» дешан маьӀна «ийман доцург» ду, дуьххьал дӀа аьлча «текъамдин» я «текъархой»; «Ӏаьсанаш» хилла вайнах, пхий, хӀирий, кхарачой балкхарой.

Хин реестрах хаамаш

Российн пачхьалкхан хин реестран хаамашца йукъахь ду Малхбуза-Каспийн бассейнан гуонан, эркан хин бахаман дакъа — Соьлжа Соьлжа-ГӀалан тӀиера Органах кхетталц. Эркан майда — Каспий-хӀордан бассейнан эркаш Теркан а, Ийдалан а шина хин йукъ^[7].

Пачхьалкхан хин реестрера объектан код — 07020001112108200005482^[7].