Βιλαέτι της Θεσσαλονίκης

Το βιλαέτι της Θεσσαλονίκης^[1] (οθωμανικά τουρκικά: ولايت سلانيك‎‎, Vilâyet-i Selânik, Βιλαγέτ-ι Σελανίκ) ήταν διοικητική ενότητα (βιλαέτι) της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από το 1867^[2] ως το 1912. Τον ύστερο 19ο αιώνα αναφερόταν ότι κάλυπτε ότι έκταση 33.500 τ.χλμ.^[3]

Βιλαέτι της Θεσσαλονίκης
1864–1912
Χώρα	Οθωμανική Αυτοκρατορία
Πρωτεύουσα	Θεσσαλονίκη
Ίδρυση	1864
Διοίκηση
• Επικεφαλής	Κυβερνήτης του Βιλαετίου της Θεσσαλονίκης
Πληθυσμός	1.347.915 (1911)
Γεωγραφικές συντεταγμένες
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Το βιλαέτι συνόρευε με την Ηγεμονία (αργότερα Βασίλειο) της Βουλγαρίας προς βορράν· με την Ανατολική Ρωμυλία στα νοτιοανατολικά (μετά τη Συνθήκη του Βερολίνου το 1878)· με το βιλαέτι της Αδριανούπολης στα ανατολικά· με το Αιγαίο Πέλαγος στο νότο· με το βιλαέτι του Μοναστηρίου και το ανεξάρτητο Σαντζάκι των Σερβίων στα δυτικά (μετά το 1881)· και το βιλαέτι του Κοσσυφοπεδίου στα βορειοδυτικά.

Το βιλαέτι διαλύθηκε μετά τους Βαλκανικούς πολέμους και διαμοιράστηκε σύμφωνα με την Συνθήκη του Βουκουρεστίου, μεταξύ του βασιλείου της Ελλάδας, του βασιλείου της Σερβίας και του βασιλείου της Βουλγαρίας το 1913.

Το βιλαέτι περιλάμβανε τα εδάφη που σήμερα ανήκουν στις έξης χώρες:

• στην Ελλάδα, το μεγαλύτερο μέρος της έκτασης του Σαντζακίου: στην κεντρική (Θεσσαλονίκη, Κιλκίς, Ημαθία, Πιερία, Πέλλα, Σέρρες και Χαλκιδική) και την ανατολική Μακεδονία (Δράμα, Καβάλα και Θάσος)
• στην Βόρεια Μακεδονία, ένα σημαντικό μέρος της έκτασης του Σαντζακίου: (Γευγελή, Καβάνταρτσι και Στρώμνιτσα), οι περιοχές που δόθηκαν το 1913 στο Βασίλειο της Σερβίας.
• στην Βουλγαρία, το μικρότερο μέρος της έκτασης του Σαντζακίου: Το τμήμα της σημερινής Επαρχία Μπλαγκόεβκραντ καθώς και τμήματα των Επαρχιών Κιουσεντίλ και Σμόλιαν, που ήταν τμήμα του βιλαετιού διαιρούνταν στους καζάδες του Τζουμαγί Μπαλά, Πετριτσίου, Νευροκοπίου, Μελενίκου, Ροπτσόζ και Ραζλίκ.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}
• Ο καζάς της Δοιράνης, μοιράστηκε μεταξύ του βασιλείου της Σερβίας και του βασιλείου της Ελλάδας, με το μεγαλύτερο τμήμα του να το παίρνει το βασίλειο της Σερβίας.
• Ο καζάς του Πετριτσίου, μοιράστηκε μεταξύ του βασιλείου της Σερβίας και του βασιλείου της Βουλγαρίας, με το μεγαλύτερο τμήμα του να το παίρνει το βασίλειο της Βουλγαρίας.
• Ο καζάς του Ντεμίρ Ισάρ, μοιράστηκε μεταξύ του βασιλείου της Βουλγαρίας και του βασιλείου της Ελλάδας, με το μεγαλύτερο τμήμα του να το παίρνει το βασίλειο της Βουλγαρίας.

Διοικητικές υποδιαιρέσεις

Σύγχρονος τουρκικός χάρτης του βιλαετίου της Θεσσαλονίκης

Σαντζάκια:^[4]

• Σαντζάκι της Θεσσαλονίκης

Καζάς (Υποδιοίκηση)	Άλλες Ονομασίες από τους Έλληνες	Έδρα Καζά	Σημερινή Χώρα στην οποία ανήκει η περιοχή	Σημερινή περιοχή στην οποία ανήκει η περιοχή
Καζάς της Σελανίκ	Θεσσαλονίκης	Θεσσαλονίκη	Ελλάδα	Νομός Θεσσαλονίκης (το δυτικό κομμάτι)
Καζάς της Κασσάνδρας	Χαλκιδικής	Πολύγυρος	Ελλάδα	Νομός Χαλκιδικής
Καζάς της Καραφέρειας	Ρουμλούκι, Βέροιας, Ημαθίας	Βέροια	Ελλάδα	Νομός Ημαθίας
Καζάς των Βοδενών	Εδέσσης	Έδεσσα	Ελλάδα	Νομός Πέλλας (Δήμοι Έδεσσας και Σκύδρας)
Καζάς του Γενίτζε Βαρντάρ	Γιαννιτσών, Πέλλης	Γιαννιτσά	Ελλάδα	μοιρασμένη στους Νομούς Πέλλας και Κιλκίς
Καζάς του Λαγκαδά	Μυγδονίας	Λαγκαδάς	Ελλάδα	Νομός Θεσσαλονίκης (το ανατολικό κομμάτι)
Καζάς του Αβράτ-Χισάρ		Κιλκίς	Ελλάδα	Νομός Κιλκίς (Δήμος Κιλκίς)
Καζάς της Κατερίνας	Κατερίνης, Πιερίας	Κατερίνη	Ελλάδα	Νομός Πιερίας
Καζάς του Αγίου Όρους	Περιοχής του Άθω	Καρυές	Ελλάδα	Άγιο Όρος και Νομός Χαλκιδικής
Καζάς της Δοϊράνης	Δοβήρων	Δοϊράνη	Βόρεια Μακεδονία	Νομός Κιλκίς και Νοτιοανατολική Στατιστική Περιφέρεια
Καζάς της Στρούμιτσα	Στρώμνιτσας, Παιονίας	Στρώμνιτσα	Βόρεια Μακεδονία	Νοτιοανατολική Στατιστική Περιφέρεια
Καζάς του Καβαντάρτσι	Τικφών, Καφανταρίου, Δευρίοπου	Καβάνταρτσι	Βόρεια Μακεδονία	Νοτιοανατολική Στατιστική Περιφέρεια και Περιφέρεια Βαρδάρη
Καζάς της Γκεβγκέλιγια	Γευγελής	Γευγελή	Βόρεια Μακεδονία	Νοτιοανατολική Στατιστική Περιφέρεια και Νομός Κιλκίς

• Σαντζάκι των Σερρών

Καζάς (Υποδιοίκηση)	Άλλες Ονομασίες από τους Έλληνες	Έδρα Καζά	Σημερινή Χώρα στην οποία ανήκει η περιοχή	Σημερινή περιοχή στην οποία ανήκει η περιοχή
Καζάς των Σερρών		Σέρρες	Ελλάδα	Νομός Σερρών
Καζάς της Ζηλιάχοβα	Ζιχνών	Νέα Ζίχνη	Ελλάδα	μοιρασμένο στους Νομούς Σερρών και Δράμας
Καζάς του Ντεμίρ Ισάρ	Σιντικής	Σιδηρόκαστρο	Ελλάδα	Νομός Σερρών και Επαρχία Μπλαγκόεβγκραντ
Καζάς του Ραζλίκ	Ορβήλου, Παρορβηλίας	Ράζλογκ	Βουλγαρία	Επαρχία Μπαγκόεβγκραντ
Καζάς του Μπλαγκόεβγκραντ		Άνω Τζουμαγιά	Βουλγαρία	Επαρχία Μπλαγκόεβγκραντ και Επαρχία Κιουστεντίλ
Καζάς του Μέλνικ	Μελένικου, Μενενοίκου	Μελένικο	Βουλγαρία	Επαρχία Μπλαγκόεβγκραντ
Καζάς του Νευροκοπίου		Άνω Νευροκόπι	Βουλγαρία	Επαρχία Μπλαγκόεβγκραντ και Νομός Δράμας

• Σαντζάκι της Δράμας

Καζάς (Υποδιοίκηση)	Άλλες Ονομασίες από τους Έλληνες	Έδρα Καζά	Σημερινή Χώρα στην οποία ανήκει η περιοχή	Σημερινή περιοχή στην οποία ανήκει η περιοχή
Καζάς της Δράμας		Δράμα	Ελλάδα	Νομός Δράμας
Καζάς της Καβάλας	Νεαπόλεως	Καβάλα	Ελλάδα	Νομός Καβάλας (Δήμος Καβάλας)
Καζάς του Σαρή Σαμπάν	Νέστου	Χρυσούπολη	Ελλάδα	Νομός Καβάλας (Δήμος Νέστου)
Καζάς της Θάσου (αργότερα έγινε χωριστό σαντζάκι)		Θάσος	Ελλάδα	Νομός Καβάλας (Θάσος)
Καζάς της Ελευθερούπολης	Ελευθερουπόλεως, Πραβίου, Παγγαίου	Ελευθερούπολη	Ελλάδα	Νομός Καβάλας (Δήμος Παγγαίου)
Καζάς του Ντέβλεν	Ντέβιν	Ροπτσόζ	Βουλγαρία	Επαρχία Σμόλιαν

• Σαντζάκι της Θάσου - Αρχικά ήταν μέρος του σαντζακίου της Δράμας και το κέντρο του ήταν το Βούλγκαρο.

Δημογραφικά στοιχεία

Εθνολογικός χάρτης του βιλαετίου της Θεσσαλονίκης το 1881

Μία δημοσίευση της 21ης Δεκεμβρίου 1912 στο Βελγικό περιοδικό Ons Volk Ontwaakt (Το έθνος μας αφυπνάται) υπολόγισε ότι στο βιλαέτι κατοικούσαν 922.000 κάτοικοι:^[5]

• Τούρκοι Μουσουλμάνοι - 335,000 (στο σύνολο αυτό συμπεριλαμβάνονταν και Έλληνες μουσουλμάνοι που περιγράφονταν ως Τούρκοι)
• Βούλγαροι Μουσουλμάνοι - 99,000
• Ορθόδοξοι Βλάχοι - 180,000
• Ορθόδοξοι Έλληνες - 168,000
• Ορθόδοξοι Βούλγαροι - 446,050
• Εβραίοι - 55,000
• Μουσουλμάνοι Βλάχοι - 25,000
• Ανάμικτοι - 15,000

Σύμφωνα την 1881/82-1893 Οθωμανική απογραφή, το Βιλαέτι είχε έναν συνολικό πληθυσμό 1.009.992 ανθρώπων, που αποτελούταν από τις παρακάτω εθνότητες:

• Μουσουλμάνοι - 450.456
• Έλληνες - 282.013
• Βούλγαροι- 231.606
• Εβραίοι- 41.984
• Καθολικοί - 2.654
• Προτεστάντες - 329
• Αρμένιοι- 48
• Ξένοι πολίτες - 1.272

Σύμφωνα με την 1906/07 Οθωμανική απογραφή, το Βιλαέτι είχε έναν συνολικό πληθυσμό 921.359 ανθρώπων, που αποτελούταν από τις παρακάτω εθνότητες:

• Μουσουλμάνοι - 419.604
• Ορθόδοξοι Έλληνες - 263.881
• Ορθόδοξοι Βούλγαροι - 155.710
• Εβραίοι- 52.395
• Βλάχοι- 20.486
• Τσιγγάνοι - 4.736
• Καθολικοί Έλληνες - 2.693
• Ορθόδοξοι Αρμένιοι - 637
• Προτεστάντες - 329
• Καθολικοί Αρμένιοι - 58
• Λατίνοι - 31
• Σύριοι - 4
• Ξένοι πολίτες - 795