Περιφερειακή Ενότητα Πέλλας
περιφερειακή ενότητα της Μακεδονίας From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Η Περιφερειακή Ενότητα Πέλλης (Νομαρχία Πέλλας έως την 31η Δεκεμβρίου 2010) είναι μία από τις 74 Περιφερειακές ενότητες της Ελλάδας, η οποία ανήκει γεωγραφικά στo διαμέρισμα της Μακεδονίας και διοικητικά στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Πιο συγκεκριμένα, αποτελεί μία από τις επτά περιφερειακές ενότητες της Κεντρικής Μακεδονίας. Έχει έκταση 2.507 τ.χλμ. και πληθυσμό 126.740 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2021.
Πρωτεύουσα της Π.Ε. είναι η Έδεσσα, με πληθυσμό 19.036 κατοίκους, ενώ μεγαλύτερη πόλη είναι τα Γιαννιτσά, με πληθυσμό 30.498 κατοίκους. Άλλα σημαντικά κέντρα είναι η Κρύα Βρύση με 6.535 κατοίκους, η Αριδαία με 5.600 κατοίκους, η Σκύδρα με 5.801 κατοίκους και η Άρνισσα με 1.411 κατοίκους. Οι αριθμοί αντιστοιχούν στην απογραφή του 2021.
Η Περιφερειακή Ενότητα Πέλλας συνορεύει στα βόρεια με τη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας (με τις περιφέρειες Πελαγονίας, Βαρδάρη και Νοτιοανατολική), στα βορειοανατολικά με την Περιφερειακή Ενότητα Κιλκίς, στα νοτιοανατολικά με την Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης, στα νότια με τις Περιφερειακές Ενότητες Ημαθίας και Κοζάνης και στα δυτικά με την Περιφερειακή Ενότητα Φλώρινας.
Remove ads
Διοικητική διαίρεση
Ο Νομός Πέλλας από το έτος 2011 και με την εφαρμογή του «Προγράμματος Καλλικράτης» αποτελεί την Περιφερειακή Ενότητα Πέλλας (με έδρα την Έδεσσα) της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας και έχει πληθυσμό 139.680 κατοίκους, σύμφωνα με την Απογραφή του 2011. Με τη συνένωση και συγχώνευση των Δήμων από 11 σε 4, οι νέοι δήμοι και δημοτικές ενότητες που προέκυψαν είναι οι εξής:
- Δήμος Αλμωπίας: Αριδαίας, Εξαπλατάνου
- Δήμος Έδεσσας: Έδεσσας, Βεγορίτιδας
- Δήμος Πέλλας: Γιαννιτσών, Πέλλας, Κύρρου, Κρύας Βρύσης, Μεγάλου Αλεξάνδρου
- Δήμος Σκύδρας: Σκύδρας, Μενηίδος
*Για πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, όπως ίσχυσε έως το 2010 και σύμφωνα με το Πρόγραμμα Καποδίστριας, δείτε: Διοικητική διαίρεση νομού Πέλλας
*Για την πλήρη διοικητική διαίρεση της Π.Ε. Πέλλας όπως ισχύει από το 2011 σύμφωνα με το Πρόγραμμα «Καλλικράτης», δείτε: Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Πέλλας.
Remove ads
Γενικά στοιχεία
Η Περιφερειακή Ενότητα καταλαμβάνει έκταση 2.505,8 τ.χλμ. το μεγαλύτερο ποσοστό της οποίας καλύπτεται από καλλιεργήσιμη γη, δάση και βοσκότοπους. Οι ορεινοί όγκοι που περιβάλλουν τον νομό είναι το όρος Βόρας (με ψηλότερη κορυφή τον Προφήτη Ηλία στα 2.524 μ. η οποία είναι η τρίτη ψηλότερη της Ελλάδας, όπου βρίσκεται και το ομώνυμο εκκλησάκι), το όρος Βέρμιο (2.027 μ.), το όρος Πάικο (1.650 μ.), το όρος Τζένα (2.182 μ.) και το όρος Πίνοβο (2.154 μ.). Οι κύριες πεδινές εκτάσεις του είναι η πεδιάδα της Αλμωπίας (ή Αριδαίας) στο βόρειο τμήμα της Π.Ε, καθώς και η απέραντη πεδιάδα των Γιαννιτσών, στο νοτιοανατολικό τμήμα της.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το φυσικό περιβάλλον και τα οικοσυστήματα της Πέλλας (ορεινοί όγκοι του Βόρρα, Πίνοβου, Τζένας, Βερμίου και Πάικου, λίμνες Βεγορίτιδα και Άγρα, ποταμοί Εδεσσαίος, Αλμωπαίος και Λουδίας). Η περιοχή είναι εξαιρετικά πλούσια σε επιφανειακό και υπόγειο υδάτινο δυναμικό. Ακόμη, σε αυτό εντοπίζονται αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία ιδιαίτερης αρχαιολογικής και πολιτιστικής αξίας, που προσελκύουν σημαντικό αριθμό επισκεπτών.
Η Περιφερειακή Ενότητα Πέλλας χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη πολυμορφία σε ό,τι αφορά στη μορφολογία, στις δραστηριότητες και στην οικονομία. Στο πέρασμα του χρόνου, η διαφορετικότητα στους ρυθμούς ανάπτυξης μεταξύ των διακριτών μορφολογικά τμημάτων (ορεινό-πεδινό) καθίσταται σαφής με τη θεώρηση απλών δεικτών εξέλιξης όπως είναι η πληθυσμιακή μεταβολή, η κατανομή του αγροτικού εισοδήματος και η συγκέντρωση θέσεων εργασίας στον δευτερογενή και τον τριτογενή τομέα. Από την εξέταση των παραπάνω δεικτών διαπιστώνεται η ύπαρξη δύο ταχυτήτων ανάπτυξης μεταξύ του ορεινού και του πεδινού τμήματος, με αποτέλεσμα την πληθυσμιακή «αιμορραγία» των ορεινών περιοχών, τη φυγή νέων ανθρώπων προς τα αστικά κέντρα και την απουσία νέων θέσεων εργασίας. Η τάση αυτή σταδιακά αντιστρέφεται την τελευταία δεκαετία, με την υλοποίηση επενδύσεων στο ορεινό τμήμα της Πέλλας, τη δημιουργία σημαντικών τουριστικών πόλων έλξης και την αύξηση της επισκεψιμότητας. Αν και κατά βάση αγροτική, η Περιφερειακή Ενότητα Πέλλας χαρακτηρίζεται τα τελευταία χρόνια από εκδήλωση έντονης δραστηριότητας στον δευτερογενή και, κύρια, στον τριτογενή τομέα, όπου ο τουρισμός και ο πολιτισμός προβάλλουν ως τομείς της οικονομίας με ιδιαίτερες προοπτικές εξέλιξης και θετικής συνεισφοράς στην προσπάθεια βελτίωσης του επιπέδου ζωής των κατοίκων της περιοχής.
Βασικός περιοριστικός παράγοντας των αναπτυξιακών προσπαθειών είναι η ουσιαστική απομόνωση της Περιφερειακής Ενότητας από τα βασικά δίκτυα των μεταφορών αφού ο κεντρικός οδικός άξονας της Π.Ε., η Ε.Ο.2 (Θεσσαλονίκη-Έδεσσα) παραμένει ως μια κορεσμένη, σχεδόν περιαστική οδός, δημιουργώντας αρνητικές προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του τόπου. Υπάρχουν σχέδια για αναβάθμιση της εθνικής οδού με πρότυπα αυτοκινητόδρομου.[1] Επίσης υπάρχουν σχέδια αναβάθμιση και της εθνικής οδού 4α όπου θα αναπτυχθεί ως αυτοκινητόδρομος και θα συνδέει την Ε.Ο.2 με την Εγνατία Οδό.[2]
Η μορφολογική πολυμορφία, το ξεχωριστό φυσικό περιβάλλον και οι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις, όπως καταγράφονται από την ιστορία, τον πολιτισμό και την παράδοση του τόπου, διαμόρφωσαν στο πέρασμα του χρόνου τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την ανάδειξη του τουρισμού ως βασική συνιστώσα της ανάπτυξης της Περιφερειακής Ενότητας Πέλλας.
Remove ads
Ονομασία
Η Π.Ε. πήρε το όνομά της από την αρχαία πόλη-κράτος Πέλλα, η οποία υπήρξε, κατά τους κλασικούς και ελληνιστικούς χρόνους, πρωτεύουσα του Μακεδονικού Βασιλείου και είναι κυρίως γνωστή ως γενέτειρα και πατρίδα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η ετυμολογία προέρχεται πιθανότερα από το αρχαιοελληνικό πέλλα, που θα πει «πέτρα», και εμφανίζεται σε ιστορικά τοπωνύμια σε ολόκληρη την Ελλάδα, π.χ. η Πελλήνη και η Πέλλινα. Τα ερείπια της Πέλλας, που σώζονται σήμερα σε άψογη κατάσταση, έχουν ανακηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος από το Υπουργείο Πολιτισμού και αποτελούν ορόσημο για την ιστορική πορεία της περιοχής και ανάδειξη κουλτούρας της χώρας.[3]
Γεωγραφία
Η επιφάνεια του Π.Ε. Πέλλας, στο μεγαλύτερο ποσοστό της (45,35%) χαρακτηρίζεται ως ορεινή, ενώ οι πεδινές και ημιορεινές εκτάσεις καταλαμβάνουν αντίστοιχα το 39,93% και το 14,72% της επιφάνειάς του.
Βουνά
Πηγές
- Λουτρά Πόζαρ: μεταλλικά λουτρά στο Λουτράκι Πέλλας, στον δήμο Αλμωπίας, με κατάλληλα διαμορφωμένες εγκαταστάσεις για φιλοξενία τουριστών. Τα νερά αναβλύζουν σε θερμοκρασία 37 °C.
- Λουτρά Λουτροχωρίου: ιαματικά λουτρά στο Λουτροχώρι Πέλλας, στον δήμο Σκύδρας, με θειούχα ύδατα, μοναδικά για τις θεραπευτικές του ιδιότητες, από τα πιο γνωστά στο πανελλήνιο. Τα νερά αναβλύζουν σε θερμοκρασία 24 °C.
- Πηγές Αραβησσού: πηγές στην Αραβησσό Πέλλας, στον δήμο Πέλλας, χαρακτηρισμένες ως υγροβιότοπος. Υδροδοτούν την πόλη της Θεσσαλονίκης και περιβάλλονται από πλούσια δασική βλάστηση, στην οποία βρίσκονται χώροι εστίασης για καλύτερη απόλαυση του τοπίου.
Ποταμοί
Λίμνες
- Βεγορίτιδα: έκταση 54,31 τ. χλμ., βάθος 70 μ.
- Υδροβιότοπος Άγρα - Βρυττών - Νησίου: 5,800 τ. χλμ.
Remove ads
Ιστορία
Αρχαία χρόνια
.jpg)
Η ιστορία της Πέλλας χάνεται μέσα στον χρόνο, με αρχή κατοίκησης από τα προϊστορικά χρόνια, συγκεκριμένα την Νεολιθική Περίοδο, περίπου στην 7-6 χιλιετία π.Χ. Στην περιοχή τα πρώτα φύλα που κατοίκησαν ήταν: στην σημερινή Έδεσσα οι Φρύγες, στα σημερινά Γιαννιτσά οι Βοττιαίοι και στην Αλμωπία οι Άλμωπες, δημιουργώντας κάποιους από τους πρώτους νεολιθικούς οικισμούς της Ευρώπης. Τον 9ο αιώνα π.Χ. φτάνουν οι Αργεάδες Μακεδόνες, οι οποίοι εγκαθίστανται, αφού εκδιώξουν τα προηγούμενα φύλα. Ο ηγέτης των Μακεδόνων, Κάρανος, ιδρύει την πόλη της Έδεσσας, κάνοντας την πρωτεύουσα του νεοϊδρυθέντος Βασιλείου της Μακεδονίας και εν συνεχεία τόπο ταφής των βασιλέων ολόκληρης της δυναστείας (η Έδεσσα από πάντα ταυτίζονταν με τις Αιγές, τη πρωτεύουσα του Μακεδονικού βασιλείου, αλλά σήμερα επικρατέστερη είναι η άποψη η Βεργίνα έχει αυτή την ιδιότητα).[4][5]
Στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. ο Αρχέλαος Α΄ μετακινεί την πρωτεύουσα του βασιλείου, ιδρύοντας την Πέλλα στα παράλια του Θερμαϊκού Κόλπου. Η κίνηση αυτή αποδεικνύεται ιδιαίτερα επιτυχής, μιας και η περιοχή ήταν άψογη από στρατηγικής σημασίας, ενώ ο ίδιος μετατρέπει την νέα πόλη σε κέντρο γραμμάτων και τεχνών. Ήδη από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής της, η Πέλλα γίνεται η μεγαλύτερη πόλη της Μακεδονίας και προσελκύει σημαντικά πρόσωπα του ελληνικού κόσμου. Μετά τον θάνατο του Αρχελάου, η ανάπτυξη του κράτους ανακόπτεται. Το μεγάλο του έργο συνεχίστηκε μετά από μερικές δεκαετίες, από τον Φίλιππο Β'. Η προσπάθεια του Φιλίππου δεν περιορίστηκε μόνο στην εσωτερική ανάπτυξη, αλλά στράφηκε κυρίως στην επέκταση της πολιτικής δύναμης της Μακεδονίας. Στα χρόνια αυτά η Πέλλα φτάνει σε πλήρη ακμή και η ακτινοβολία της εξαπλώνεται σε ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο, ιδίως με τις κατακτήσεις του κορυφαίου στρατηλάτη Αλέξανδρου Γ΄ του Μέγα.
Ρωμαϊκή κατοχή
Παρ' όλο που προηγουμένως η περιοχή της Πέλλας είχε πέσει σε παρακμή, μετά την Ρωμαϊκή κατάκτηση, ξαναβρήκε την αίγλη της. Σε αυτό βοήθησε τόσο η κοντινή γεωγραφική θέση στην Αρχαία Εγνατία Οδό, όσο και η μετάλλαξη των αγροτικών τόπων σε αστικά κέντρα. Η πόλη της Πέλλας γίνεται αποικία των Ρωμαίων, με το όνομα Pella Colonia, και έδρα διαφόρων διοικητικών και εκτελεστικών εξουσιών, όπως του Ρωμαίου Έπαρχου. Η Έδεσσα μετατρέπεται σε «πόλις ευγενής και αξιόλογος»,[6] αποκτώντας και δικό της νομισματοκοπείο· ένα από τα εννέα που είχαν επιτρέψει οι Ρωμαίοι στην Μακεδονία. Άλλες τοποθεσίες τριγύρω έγιναν επίσης σημαντικά πολιτίσματα. Η Πέλλα με την Έδεσσα ήταν οι δύο από τις τρεις πρωτεύουσες του Τρίτου Διαμερίσματος της Μακεδονίας (Macedonia Tertia).
Βυζαντινή εποχή
Κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η Πέλλα δέχεται συχνές επιδρομές από τους Σλάβους. Έτσι, επηρεάζονται εν μέρει οι ονομασίες των περιοχών (Η Έδεσσα γίνεται «Βοδενά», η Αλμωπία στα πρώτα χρόνια γίνεται «Ενωτία» και αργότερα «Μογλενά» κ.α), μέχρι και η γλώσσα. Πολλά φρούρια κτίστηκαν για να αντιμετωπιστούν οι επιδρομές, όπως το Κάστρο των Μογλενών, και άλλα χρησίμευσαν για αυτό το σκοπό όπως η Ακρόπολη της Έδεσσας. Η περιοχή καταλαμβάνεται για μεγάλο διάστημα από την Α΄ Βουλγαρική Αυτοκρατορία μέχρι τις αρχές του 11ου αιώνα. Η Έδεσσα από το 985 έως το 995 αποτέλεσε πρωτεύουσά της. Στους Βυζαντινο-Βουλγαρικούς Πολέμους απελευθερώθηκε από τον αυτοκράτορα Βασίλειο Β΄ τον Βουλγαροκτόνο, ο οποίος έδιωξε τους Βούλγαρους κατοίκους και τους μετοίκησε στην Δυτική Θράκη.[7]
Η περιοχή έμεινε υπό Βυζαντινή κυριαρχία μέχρι την Δ΄ Σταυροφορία που την κυρίευσε ο Καλογιάν της Βουλγαρίας και ίδρυσε την Β΄ Βουλγαρική Αυτοκρατορία. Ο Βασίλειος την πήρε πίσω με την πολιορκία της Έδεσσας (1015), ενώ ένα βόρειο κομμάτι της καταλήφθηκε από τον Στέφανο Δουσάν και εντάχθηκε στη Σερβική Αυτοκρατορία. Το 1345 καταλαμβάνεται και η Έδεσσα από τους Σέρβους και παραμένει έτσι για σαράντα περίπου χρόνια.
Οθωμανική περίοδος
Η Τουρκοκρατία στην Πέλλα αρχίζει τον 14ο αιώνα, με την άφιξη του στρατηγού του Σουλτάνου Μουράτ Α΄, Γαζή Αχμέτ Εβρενός. Μόλις φτάνει στην περιοχή, καταλαμβάνει το 1383 ή το 1385 το χωριό Βαρδάριον και το μετατρέπει σε μια ακμαία και σημαντική μουσουλμανική πόλη με το όνομα «Γενιτζέ Βαρδάρ» (δλδ. νέο Βαρδάριον) ή Γιαννιτσά.[8] Το 1386 καταλαμβάνεται η Έδεσσα και αργότερα η Αλμωπία. Η Πέλλα χωρίζεται σε τρεις καζάδες: των Γιαννιτσών, της Έδεσσας και της Καρατζόβας.
Κατά τη διάρκεια των Οθωμανικών χρόνων τα Γιαννιτσά έγιναν κορυφαίο διοικητικό, εμπορικό και θρησκευτικό κέντρο, αφού με τον θάνατο του Γαζή Εβρενός (ο οποίος θάφτηκε εκεί), στην πόλη συνέρρεαν μουσουλμάνοι από όλη την επικράτεια για να προσκυνήσουν, κάτι που της έδωσε το προσωνύμιο Μέκκα των Βαλκανίων. Ιδρύθηκαν πολλά τζαμιά, σχολεία, πτωχοκομεία και έγιναν κοινωφελή έργα, ενώ παράλληλα η πόλη συγκέντρωνε ένα μεγάλο μέρος της ελίτ των Οθωμανών διανοούμενων και λογοτεχνών.[9] Η Έδεσσα συνέχισε να είναι επίσης αναπτυσσόμενη πόλη, με περισσότερο εμφανή παρουσία των Ελλήνων, όπως μαρτυρεί και ο Εβλιγιά Τσελεμπή.[10]
Με τον καιρό όλο και μεγάλωνε το εθνικό φρόνημα των κατοίκων. Το 1782 ιδρύεται η ονομαστή σχολή «Ελληνομουσείον» της Έδεσσας,[11] ενώ στα Γιαννιτσά καταγράφεται ύπαρξη ελληνικής παιδείας ήδη από το 1600.[12] Στην διάδοση του ελληνικού πολιτισμού στο Εξωτερικό και την διατήρηση της αρχαιοελληνικής γλώσσας συντέλεσε ο Εδεσσαίος λόγιος Μηνάς Μηνωίδης. Κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 αγωνίστηκαν κάτοικοι από όλη την περιοχή της Πέλλας, με γνωστόστερο τον κλεφταρματωλό και αργότερα στρατηγό του Όθωνα Αγγελή Γάτσο. Άλλοι αγωνιστές ήταν ο Παναγιώτης Ναούμ, Δημήτριος Τρούπκος, Νικόλαος Αθανασίου, Αναστάσιος Δημητρίου, Ιωάννης Μάρκου, Δημήτριος Κωνσταντίνου, τα αδέλφια Θωμάς και Λάζος Ραμαντάνης, ο Κωνσταντίνος Μπίνος, ο Δημήτριος Μπαρλαούτας και ο Χατζηχρήστος Βούλγαρης, ενώ ηγετική μορφή της Επανάστασης στην βόρεια Ελλάδα υπήρξε ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Χρύσανθος.
Remove ads
Αξιοθέατα
Αρχαιολογικός Χώρος Πέλλας
Σπουδαιότερος αρχαιολογικός χώρος της Π.Ε. είναι αυτός της αρχαίας πρωτεύουσας, του μακεδονικού βασιλείου της Πέλλας.
Ο Αρχαιολογικός Χώρος της Πέλλας είναι μία έκταση περίπου 70.000 τ.μ. που βρίσκεται σε αγροτική περιοχή στο δυτικό άκρο του οικισμού της Πέλλας. Η σημερινή κωμόπολη της Πέλλας, είναι χτισμένη δίπλα στην Αρχαία Πέλλα και ανήκει στην επαρχία των Γιαννιτσών, τoυ Νομού Πέλλας.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας βρίσκεται δυτικά του σύγχρονου οικισμού της Παλαιάς Πέλλας, στο βορειοανατολικό τμήμα του επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου. Οι διακριτικοί όγκοι, οι λιτές γραμμές του κτηρίου είναι απόλυτα προσαρμοσμένοι στη μορφολογία του εδάφους. Το Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας αποτελεί ένα νέο όσο και σύγχρονο μουσείο. Η μουσειολογική του πρόταση και οργάνωση, οι βοηθητικοί χώροι, η σύνδεση του με τον αρχαιολογικό χώρο (ο επισκέπτης του αρχαιολογικού χώρου καταλήγει στο μουσείο όπου και ολοκληρώνει τη γνώση του για τον ελληνιστικό πολιτισμό της Πέλλας) και κυρίως η σπουδαιότητα των μόνιμων συλλογών του το ορίζουν ως ένα σημαντικό μουσείο. Επίσης κοντά στην Αρχαία Πέλλα βρίσκονται οι Μακεδονικοί τάφοι.[13]
Λουτρά ΠΟΖΑΡ
Οι ιαματικές πηγές (λουτροθεραπείας-ποσιθεραπείας) βρίσκονται σε υψόμετρο 360-390 μ. και καταλαμβάνουν έκταση 75 στρεμμάτων. Απέχουν 12 χιλ. από την Αριδαία, την έδρα του Δήμου, 30 χλμ. από την Έδεσσα, πρωτεύουσα του Ν. Πέλλας και 100 χιλ. από τη Θεσσαλονίκη. Πέντε ιαματικές πηγές αναβλύζουν κατά μήκος της κοίτης του θερμοπόταμου, ο οποίος συνεχίζει τη ροή του στη λεκάνη της Αλμωπίας. Η περιοχή χαρακτηρίζεται ορεινή. Οι έντονες εναλλαγές υψωμάτων και κοιλωμάτων, η κίνηση του θερμού και ψυχρού νερού και η πυκνή βλάστηση δίνουν μια σπάνια εικόνα τοπίου, που χαρακτηρίζεται από δυναμική κίνηση και ομορφιά. Στον χώρο αυτό, με το υγιεινό κλίμα, ο επισκέπτης φροντίζει την προσωπική, σωματική και ψυχική του υγεία. Τα Λουτρά Λουτρακίου Πόζαρ είναι γνωστά από παλαιοτάτων χρόνων. Οι θρύλοι, αλλά και κάποια ευρήματα, μιλούν για χρήση των θεραπευτικών ιδιοτήτων των ιαματικών νερών τόσο την εποχή του Μ. Αλεξάνδρου όσο και τη Ρωμαϊκή και Βυζαντινή περίοδο, κατά την οποία γίνονται ευρύτερα γνωστά και αξιοποιούνται αρκετά ικανοποιητικά. Από το 1984 τα Λουτρά ανήκουν στην κοινότητα και από το 1990 διαχειρίζονται από την αμιγή Δημοτική Επιχείρηση “Λουτρά Λουτρακίου”.[2]
Κοντά στα λουτρά βρίσκεται:
- Το φαράγγι των Λουτρών
- Λαογραφικό-παλαιοντολογικό Μουσείο
- Σπήλαια – σπηλαιολογικό πάρκο
- Μεικτό δάσος Προμάχων – Λυκοστόμου (Μαύρο δάσος)
- Οι παλαιοχριστιανικές βασιλικές εκκλησίες στην Αριδαία.
Χιονοδρομικό κέντρο Βόρας – Καϊμάκτσαλαν
Το χιονοδρομικό κέντρο Βόρας – Καϊμάκτσαλαν βρίσκεται στο όρος Βόρας ή Καϊμάκτσαλαν, στα όρια του νομού Πέλλας που αποτελεί σύνορο με τη Βόρεια Μακεδονία. Το όρος Βόρας (Καϊμακτσαλάν) είναι το τρίτο μεγαλύτερο σε ύψος της Ελλάδας με υψόμετρο 2524 μ. Στην κορυφή του, και επί της γραμμής των συνόρων, υπάρχει το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία που αποτελεί μνημείο του 1ου Παγκοσμίου πολέμου. Το 1994 ξεκίνησε δοκιμαστικά η λειτουργία του χιονοδρομικού κέντρου με δύο αναβατήρες και ένα καταφύγιο, ενώ το 1995 έγινε η επίσημη έναρξη. Από τότε γίνονται συνεχείς βελτιώσεις τόσο στη δυνατότητα πρόσβασης όσο και στις εγκαταστάσεις του. Το κατώτερο σημείο του χιονοδρομικού κέντρου είναι στα 2050 μ. με το κεντρικό καταφύγιο, πάρκινγκ, σχολές σκι και φτάνει μέχρι τα 2480 μ. στο τέλος της διαδρομής του αναβατήρα Κρέμαση. Η θέα από το βουνό είναι εξαιρετική και όταν το επιτρέπει ο καιρός μπορεί να παρατηρήσει κάποιος τον Θερμαϊκό κόλπο και την κορυφή του Ολύμπου. Διαθέτει μακριές και φαρδιές πίστες χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία, θεωρείται ως το ιδανικό κέντρο για βελτίωση τεχνικής και διαδρομές σε απάτητο χιόνι. Στο Καϊμακτσαλάν υπάρχουν δεκαέξι διαφορετικές πίστες. Τέσσερις από αυτές είναι αγωνιστικές, εξοπλισμένες με ηλεκτρονικό χρονόμετρο, μια εκ των οποίων πληροί τις ολυμπιακές προδιαγραφές για ελεύθερη κατάβαση. Με μήκος 3528 μ. και υψομετρική διαφορά 503μ. αποτελεί τη μοναδική τέτοια πίστα στην Ελλάδα Υπάρχουν ακόμα τρεις δύσκολες πίστες, μια μέτρια, τρεις εύκολες και τρεις πίστες ιδανικές για παιδιά και αρχάριους. Το εντυπωσιακό σύνολο ολοκληρώνουν μια πίστα για τούμπες και άλματα (snowboard fun park) και μια πίστα Snowmobile. Η γύρω περιοχή ενδείκνυται για ορειβατικό σκι και σας δίνει τη δυνατότητα να ανακαλύψετε υπέροχες τοποθεσίες και δασικά μονοπάτια.
Παραδοσιακός οικισμός Παλαιού Αγίου Αθανασίου
Ο παραδοσιακός οικισμός Παλιός Άγιος Αθανάσιος (ή Τσέγανη) στα 1200 μέτρα και πολύ κοντά στο χιονοδρομικό κέντρο Βόρας. Το χωριό είναι κτισμένο στους πρόποδες του Βόρα στην κορυφή Πιπερίτσα. Κτίστηκε στα τέλη του 16ου αιώνα και κατοικούνταν έως τα τέλη της δεκαετίας του 1980 οπότε οι κάτοικοί του μεταφέρθηκαν στο νέο οικισμό που βρίσκεται 6 χλμ. κάτω από τον παλιό οικισμό. Ο επισκέπτης που θα βρεθεί στον παραδοσιακό οικισμό, θα θαυμάσει τα κεραμοσκεπή κτίρια του χωριού, δείγματα της ενδιαφέρουσας παραδοσιακής Μακεδονικής Αρχιτεκτονικής που συνδυάζεται απόλυτα με το φυσικό τοπίο της περιοχής. Σημαντικό αξιοθέατο του χωριού είναι η εκκλησία της Αναλήψεως η οποία κτίστηκε στα τέλη του 1700. Η σπιτική παραδοσιακή φιλοξενία αλλά και η τοπική γαστρονομία σε παραδοσιακά κέντρα εστίασης είναι ότι καλύτερο στην όμορφη αυτή πλαγιά του όρους Βόρας. Σκι, trekking, περιηγήσεις, ιππασία και τοξοβολία είναι τα οργανωμένα σπορ που φέρνουν τον επισκέπτη σε καλύτερη επαφή με τη φύση και τους ανθρώπους της. Εξαιρετική επίσης είναι και η φιλοξενία στον νέο οικισμό του Αγίου Αθανασίου σε απόσταση 5 χλμ. και σε χαμηλότερο υψόμετρο.
Ο ποταμός Λουδίας
Νότια της πόλης Γιαννιτσών, σε απόσταση επτά χιλιομέτρων, συναντούμε τον ποταμό Λουδία, και τις εγκαταστάσεις του ναυταθλητικού κέντρου, που αποτελούν σημαντικό έργο αθλητικής και τουριστικής υποδομής. Στη θέση «μηδέν» βρίσκεται το Δημοτικό Κωπηλατοδρόμιο όπου δραστηριοποιείται ο Ναυτικός Όμιλος Γιαννιτσών στα αθλήματα του Κανόε - Καγιάκ και της Κωπηλασίας. Λόγω του μηδενικού υψομέτρου, η περιοχή είναι απάνεμη, γεγονός που ευνοεί την απρόσκοπτη προπόνηση των αθλητών.
Το Κωπηλατοδρόμιο εντάχθηκε στον Προπονητικό Οδηγό της Ελλάδας ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 καθώς και στο πρόγραμμα των αθλητικών υποδομών «Ελλάδα 2004» και έχουν ολοκληρωθεί υποδομές όπως λεμβαρχείο, γυμναστήριο, αποδυτήρια, σκάφη, όργανα ενδυνάμωσης. Η λειτουργία ξενώνων, και εστιατορίου και ο εξωραϊσμός του περιβάλλοντα χώρου με τη δημιουργία χώρων αναψυχής, με δενδροφυτεύσεις και εικαστικές παρεμβάσεις καθιστούν την περιοχή κατάλληλη για τη διοργάνωση ετήσιων προγραμμάτων άθλησης για όλους καθώς και για τη φιλοξενία πολιτιστικών εκδηλώσεων.
Έδεσσα
Οι καταρράκτες της Έδεσσας, τα πάρκα καθώς και ο Αρχαιολογικός Χώρος του Λόγγου της πόλης. Σημαντικά αξιοθέατα είναι και ιστορική συνοικία της πόλης, Βαρόσι, με τα παραδοσιακά σπίτια της Μακεδονικής αρχιτεκτονικής, το πέτρινο τοξωτό γεφύρι στην τοποθεσία Κιουπρί, το Γενί Τζαμί που χρονολογείται από τα τέλη του 19ου αιώνα, οι νερόμυλοι και το Ρολόι της πόλης, χτισμένο στις αρχές του 20ού αιώνα.
Δρόμος στο Βαρόσι. Οικία Βαλάσα
Το Κιουπρί
Το Γενί Τζαμί
Πέτρινοι μύλοι
Το Ρολόι της Έδεσσας
Οθωμανικά μνημεία των Γιαννιτσών
Τα Γιαννιτσά είναι στολισμένα με μνημεία και κτήρια που ανοικοδομήθηκαν από τους Οθωμανούς διοικητές του τόπου, καθ' όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, όντας ιερή πόλη για αυτούς. Τα σημαντικότερα από αυτά είναι το πέτρινο Ρολόι, πύργος 25 μέτρων και παλαιότερο μνημείο τέτοιου είδους στον ελλαδικό χώρο, και το Μαυσωλείο του θρυλικού στρατηλάτη Γαζή Αχμέτ Εβρενός.[14] Άλλα μνημεία της Οθωμανικής εποχής είναι: το Μαυσωλείο του Αχμέτ Μπέη ή Τουρμπές, κτήριο που χρησιμοποιήθηκε ως τζαμί για προσευχή, τα Λουτρά του Εβρενός, το παλαιότερο Οθωμανικό μνημείο των Γιαννιτσών, τα Λουτρά του Αχμέτ Μπέη, το Τζαμί του Σεΐχη Ιλαχή, το Τέμενος του Ισκεντέρ Μπέη και η οικία του τελευταίου καϊμακάμη της πόλης Εμίν Μπέη.
Το Μαυσωλείο του Γαζή Εβρενός
Ο Πύργος του Ρολογιού
Το Μαυσωλείο του Αχμέτ Μπέη
Το Τέμενος Ισκεντέρ Μπέη
Η Οικία Εμίν Μπέη
Οι πηγές της Αραβησσού
Βρίσκονται στους πρόποδες του Πάικου 10χλμ. από τα Γιαννιτσά. Ο επισκέπτης κινούμενος δυτικά των Γιαννιτσών με πυξίδα το βουνό Πάϊκο θα φθάσει στις νότιες παρυφές του όπου αναβλύζουν οι Πηγές της Αραβησσού. Στο χώρο ανάβλυσής λειτουργεί αντλιοστάσιο, το οποίο τροφοδοτεί με πόσιμο νερό την πόλη της Θεσσαλονίκης. Οι 11 γεωτρήσεις παροχετεύουν 4.700 κυβικά μέτρα νερού την ώρα. Το νερό συγκεντρώνεται σε τρία φρεάτια στράγγισης και στη συνέχεια οδηγείται στο φρεάτιο υδροληψίας. Από εκεί μέσω αγωγού μεταφέρεται στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Τον υδάτινο πλούτο των Πηγών συμπληρώνουν η Πηγή του Πλατάνου, άλλες, μικρότερες αναβλύσεις και το ποτάμι ορίζοντας μια φύση γόνιμη, φιλόξενη, σκιερή.
Remove ads
Πολιτική ιστορία
Η περιοχή του Νομού Πέλλας (αρχικά ονομαζόταν Νομός Πέλλης) προσαρτήθηκε στο Βασίλειο της Ελλάδας κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων το 1913 όταν ο ελληνικός στρατός απελευθέρωσε την περιοχή από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Αρχικά, το 1914, σχεδόν ολόκληρη η περιοχή του σημερινού Νομού Πέλλης, υπάχθηκε στον Νομό Θεσσαλονίκης, που ήταν την εποχή εκείνη ο μεγαλύτερος νομός σε έκταση της Ελλάδας. Το 1917 συγκροτήθηκε με αναγκαστικό νόμο ο Νομός Πέλλης από βορειοδυτικά τμήματα του νομού Θεσσαλονίκης, και μικρά τμήματα των νομών Φλωρίνης και Κοζάνης, λαμβάνοντας το αρχαίο ελληνικό όνομα της πρωτεύουσας του αρχαίου Μακεδονικού κράτους Πέλλα. Αρχική έδρα του νομού ορίστηκαν τα Γιαννιτσά, ενώ το 1920 η έδρα του νομού μεταφέρθηκε οριστικά στα Βοδενά. Τα έτη 1930, 1937, 1946 και 1955 έγιναν αναγκαστικές διοικητικές μεταβολές, και αποδόθηκαν οικισμοί στους όμορους νομούς Ημαθίας, Θεσσαλονίκης, Κιλκίς και Φλώρινας.
Ο Νομός Πέλλας κατά το παρελθόν, μέχρι το έτος 1997 και την εφαρμογή του «Προγράμματος Ι.Καποδίστριας», χωριζόταν σε τρείς επαρχίες:
Το 2011 με το Σχέδιο «Καλλικράτης» οι επαρχίες Αλμωπίας και Γιαννιτσών, παρέμειναν αμετάβλητες και επανασυστάθηκαν ως Καλλικρατικοί Δήμοι, με εξαίρεση την τέως Επαρχία Γιαννιτσών η οποία μετονομάστηκε σε Δήμος Πέλλας, ενώ αντίστοιχα η Επαρχία Έδεσσας διασπάστηκε στους δυο δήμους Έδεσσας και Σκύδρας.
Νομαρχία Πέλλας
Αντιπεριφερειάρχες Π.Ε. Πέλλας
- 2011-2019 Θεόδωρος Θεοδωρίδης
- 2019- σήμερα: Ιορδάνης Τζαμτζής
Remove ads
Εκκλησιαστική διαίρεση
Στον Νομό Πέλλας υπάρχει μια Μητρόπολη της Εκκλησίας της Ελλάδος:
- Η ιστορική Ιερά Μητρόπολις Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας, με έδρα την Έδεσσα και Μητροπολίτη τον κ. Ιωήλ (Φραγκάκο)
Βλέπε επίσης
Παραπομπές
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads