Arripodas

Arripodas^[1][a] (eguesibarreraz: Ripodase)^[b] Urraulbeiti ibarreko kontzeju bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioaurrea eskualdean.

Arripodas
Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Herriko zeharkarrika
Kokapena
Herrialdea	Nafarroa Garaia
Eskualdea	Pirinioaurrea
Udalerria	Urraulbeiti
Administrazioa
Mota	kontzeju
Izen ofiziala	Rípodas
Burua (2019-2023)	Alberto Iriarte Equisoain (kontzejuburua)
Posta kodea	31449
Herritarra	arripodastar, ripodasear
Geografia
Koordenatuak	42°41′10″N 1°18′25″W
Azalera	5,52 km²
Garaiera	433 metro
Distantzia	42,6 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria	19 (2023)

2023 urtean 19 biztanle zituen.

Bertako biztanleak arripodastarrak (eguesibarreraz: ripodasearrak) dira.

Izena

Arripodas edo Ripodase toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:^[2]

• Arripodas (1108)
• Arripodas (1117)
• Ripodas (1257)
• Ripodas (1366)
• Ripodas (1534)
• Ripodas (1800)
• Arripodas (1989)

Ezaugarriak

Armarria

Arripodaseko armarria Urraulbeitiko armarria da. Armarri honek honako blasoi hau du:^[3]

«

Hondo urdin batez eta aurrean urrezko izar batez osatuta dago urrezko kate batzuk dituen zerrenda gorri batek inguratzen du goialdean eta behealdean urrezko hondoz bere kolorezko zuhaitz batez. Eguzki batek koroatzen du.

»

Geografia

Arripodas Urraulbeiti ibarrean dago.

Inguru naturala eta kokapena

Urraulbeiti Zangozako merindadeko herria da eta Nafarroako hiriburutik 36 kilometrora dago. Udaletxea Artiedan dago. Erliebe txikiko ibarra da. Lautada bat osatzen du, Longida, Erromantzatua eta Urraulgoiti ibarretatik jarraitzen duena, nahiz eta azken kasu horretan Ugarrongo arroilak eten egiten duen.

Klima

Urraulbeitiko klima azpimediterraneoa (Trantzizio klima) da, eta urteko batez besteko tenperatura 12,5 °C ingurukoa da. Urteroko egun euritsuak 100 inguru dira, eta jausitako prezipitazioa 850mm-koa.

Basoa nahiko urria da, eta zuhaitz gehienak pinuak dira, Austriatik birlandaturiko zuhaitzak. Horrez gain, ameztiak eta zumeak ageri dira ibarreko gunerik lehor eta eguzkitsuenetan.

Estazio meteorologikoak

Urraulbeitin dagoen Artieda kontzejuan, itsasoaren mailatik 456 metrora, Nafarroako Gobernuak 1954an jarritako estazio meteorologikoa dago.^[4]

Datu klimatikoak (Artieda, 1891-2020)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	17.0	21.5	27.0	29.5	36.0	39.0	42.0	40.0	38.0	30.0	21.0	18.0	42.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	8.9	10.4	14.3	16.6	20.6	26.4	29.4	28.6	24.1	18.9	12.3	8.9	18.3
Batez besteko tenperatura (ºC)	4.8	5.5	8.4	10.5	14.3	19.1	21.6	21.3	17.4	13.4	8.1	4.9	12.4
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	0.6	0.5	2.4	4.4	8.0	11.8	13.9	14.1	10.7	7.9	3.9	0.9	6.6
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-8.0	-12.0	-12.0	-4.0	0.0	0.0	6.0	6.0	0.0	-2.0	-9.0	-13.0	-13.0
Batez besteko prezipitazioa (mm)	57.6	54.0	56.1	68.5	61.8	40.6	32.9	34.1	50.9	71.9	72.5	74.4	675.3
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm)	32.0	34.0	35.5	47.0	39.5	37.0	44.5	46.0	71.0	82.0	31.5	48.5	82.0
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	10.0	9.4	9.2	11.7	12.0	6.8	4.9	5.2	7.0	10.4	11.9	12.2	110.4
Elur egunak (≥ 1 mm)	1.6	1.5	1.2	0.3	0.1	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.3	1.1	6.1
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[5]

---

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.

Historia

Leireko monasterioak lursail batzuk izan zituen bere barruan. Bertako bizilagunek, erdia 1366an eta seigarrena 1427an, azken data horretan 8 kahitzeko gariaren urteko papar bat zor zioten koroari. Herri zitala desagertuta, Karlos Beaumontekoak 1453an jaso zituen erregeen lursailak, 3 gari-kahitzeren betiko erroldagatik; aurrerago, Leonor printzesak 1476an eman zion herria Karlos Artiedakoari.

Demografia

2023 urteko erroldaren arabera 19 biztanle zituen Arripodasek.^[6]

2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020
29	26	26	23	19	21	19	19	19	21	20	20	19	20	18	17	18	17	17	16	19

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Politika

Arripodaseko kontzejua kontzejuburuak osatzen dute. Egungo kontzejuburua Alberto Iriarte Equisoain da.

Kontzejua

Arripodaseko kontzejua kontzejuburuak osatzen dute, demokratikoki hautatua. Kontzejuburua Alberto Iriarte Equisoain da.

Kontzejuburuak

2011tik, Arripodasek kontzejuburu bat izan du:

Kontzejuburu	Agintaldi hasiera	Agintaldi amaiera
Jose Miguel Garcia Iriarte	2011	2015
Francisco Jose Iriarte Equisoain	2015	2019
Alberto Iriarte Equisoain	2019	jardunean

Kultura

Euskara

Ikus, gainera: «eguesibarrera» eta «nafarrera»

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Urraulbeiti atzerakada-eremuan sailkatu zen, non euskarak hain atzerakada handia izan duen, non bertako hiztunik apenas geratzen den.^[7]

Koldo Zuazok, 2010ean, Urraulbeiti ez-euskal-eremuan sailkatu zen.^[8]

Udalerri honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak du. Horregatik sailkatzen da eguesibarrera azpieuskalkian. Euskara batuaren itzalean alfabetatutako hainbat euskaldun baden arren, Urrozko mintzaira zaharrak hiztun gaberik dakite.

Ondasun nabarmenak

• Andre Mariaren Jasokundearen eliza, Erdi Aroko kristau eliza. Barruan, Nafarroako gotikoko bataiarri ederrenetako bat dauka.^[9][10]
• Arripodaseko jauregia, Erdi Aroko jauregia.

Oharrak

1. /arípoð̞as/ ahoskatua (laguntza)
   Azentua: zorrotza bigarren silaban
2. /rípoð̞asè/ ahoskatua (laguntza)
   Azentua: zorrotza bigarren eta kamutsa azken silaban