Errumaniera

Errumaniera (limba română) hizkuntza indoeuroparra da, batez ere Errumanian eta Moldavian (moldaviera izena du han) hitz egiten dena. Bi herrialde horietan eta Serbia, Hungaria eta Ukrainako alde batzuetan ofiziala da.

Errumaniera
limba română — românește‎
Datu orokorrak
Lurralde eremua	Errumania, Moldavia (moldaviera), Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Errusia, Ukraina, Israel, Serbia, Hungaria, Balkanak.
Hiztunak	24 milioi
Rankinga	36.
Ofizialtasuna	Errumania, Moldavia, Vojvodina (Serbia)
UNESCO sailkapena	1: ziurra
Araugilea	Academia Română
Hizkuntza sailkapena
giza hizkuntza indoeuropar hizkuntzak hizkuntza italikoak hizkuntza erromantzeak Eastern Romance (en)
Informazio filologikoa
Hizkuntza-tipologia	subjektu aditza objektua, silabadun hizkuntza, izen-adjektiboa, hizkuntza malgukaria, hizkuntza sintetikoa, nominatibo-akusatibo hizkuntza, vowel harmony (en) eta pro-drop hizkuntza
Denbora gramatikalak	orainaldia, lehenaldia, geroaldia, lehenaldi burutugabea, pluperfect (en) eta geroaldi burutua
Genero gramatikalak	genero maskulinoa, genero femeninoa eta genero neutroa
Kasu gramatikalak	nominatiboa, akusatiboa, genitiboa, datiboa, bokatiboa, direct case (en) eta oblique case (en)
Alfabetoa	latindar alfabetoa eta alfabeto zirilikoa
Hizkuntza kodeak
ISO 639-1	ro
ISO 639-2	ron rum
ISO 639-3	ron
Ethnologue	ron
Glottolog	roma1327
Wikipedia	ro
Linguasphere	51-AAD-c
ASCL	3904
IETF	ro

Mundu osoan zehar, 28 milioi pertsona inguruk hitz egiten dute: munduko 36. hizkuntza mintzatuena da.

Historia

Mintzatzea errumanieraz

• 1512an, lehen dokumentua idatzi zen, gutun bat, hain zuzen ere.
• 1850eko urtarrilaren 15ean, Mihai Eminescu poetarik ezagunena jaio zen (1889an hila).
• 1866an, Academia Romana gaur egungo erakunde araugilea sortu zuten, literatur elkarte moduan.

Hiztunen geografia

Errumanierazko lurraldea

Herrialdea	Hiztunak (%)	Hiztunak (etxeko hizkuntza)	Biztanleak (2005)
Europa
Errumania	% 91	19.736.517	21.698.181
Moldavia	% 76,4	2.588.355	3.388.071
Transnistria (Ekialdeko Moldavia)	% 31,9	177.050	555.500
Vojvodina (Serbia)	% 1,5	29.512	2.031.992

Literatura

Sakontzeko, irakurri: «Errumanierazko literatura»

Moldaviera

Sakontzeko, irakurri: «Moldaviera»

Errumanieraren aldaera hori Moldaviako hizkuntza ofiziala da. Kontzeptuari eta identitateari dagokienez, ika-mikak sortzen ditu, moldaviera eta errumaniera ia gauza bera direlako: alde bakarra alfabetoa da, lehenengoak zirilikoa erabiltzen baitu Transnistrian, eta bigarrenak latinoa, Errumanian eta Moldavian.

Alfabetoa

• A, a (a)
• Ă, ă (ă) bokal neutroa (inglesezko "above"koa bezalakoa)
• Â, â (â scris din a) /i/ eta /u/ren arteko soinua
• B, b (be)
• C, c (ce) a, o eta u bokalean aurretik, euskal k bezalakoa; e eta i-ren aurretik, euskal tx bezalakoa
• D, d (de)
• E, e (e)
• F, f (fe / ef)
• G, g (ghe / ge)
• H, h (ha / haș)
• I, i (i)
• Î, î (î scris din i) /i/ eta /u/ren arteko soinua
• J, j (je) frantses j bezalakoa
• K, k (ka de la kilogram)
• L, l (le / el)
• M, m (me / em)
• N, n (ne / en)
• O, o (o)
• P, p (pe)
• Q (chiu)
• R, r, (re / er)
• S, s (se / es) euskal z bezalakoa
• Ș, ș (șe) euskal ixa bezalakoa
• T, t (te)
• Ț, ț (țe) euskal tz bezalakoa
• U, u (u)
• V, v (ve)
• W (dublu ve)
• X, x (ics) euskal ixa bezalakoa, "sexu", "oxigeno", "taxi" hitzetan
• Y (i grec) maileguetan baino ez, eta jatorrizko hizkuntzetan bezala ahoskatua
• Z, z (ze / zet) zubererazko z, "plazer" hitzean, edo frantsesezko eta ingelesezko s, "rose" hitzean bezala

Hiztegia

Errumanierazko hitzen % 75-85 latinetik etorritakoak dira eta egungo hizkuntzaren ia % 40 italieratiko eta frantsesetiko maileguak dira, bereziki XIX. mendean hartuak. Halaber, hiztegiaren zati txiki bat eslaviar jatorrikoa da.

Ikus, gainera

• Arumanierar
• Moldaviera
• Valakiera
• Meglenera

Kanpo estekak

• (Ingelesez)(Frantsesez)(Errumanieraz)"Academia Română"
• (Ingelesez) Internet bidezko errumaniera ikastaroa
• (Ingelesez) Errumaniera-Ingelesa hiztegia
• (Ingelesez)(Errumanieraz)(Errusieraz)Moldaviako Zientzia Akademia^{[Betiko hautsitako esteka]}

• Datuak: Q7913
• Multimedia: Romanian language / Q7913