Década de 1990

A década dos anos 90 do século XX ou, popularmente coñecida como os 90 ou decenio de 1990, comprende o período de tempo que se deu dende o 1 de xaneiro de 1990 ao 31 de decembro de 1999. A caída do muro de Berlín e o derrubamento da Unión Soviética a finais de 1991 abriron unha época coñecida como a post Guerra Fría. O colapso soviético liquidou a antiga política de bloques bipolar, iniciada após o final da segunda guerra mundial e deu paso a un novo cadro internacional cos Estados Unidos como única superpotencia.

Segundo milenio

Século XX

1980   1990   2000

1990  · 1991  · 1992  · 1993  · 1994 1995  · 1996  · 1997  · 1998  · 1999

1990

Artigo principal: 1990.

• 1 de xaneiro - O presidente do Consello de Salvación Nacional de Romanía anuncia a legalización do multipartidismo e outras medidas para acabar co réxime comunista de Ceausescu.
• 3 de xaneiro - O líder de Panamá, Manuel Noriega, réndese as forzas estadounidenses.
• 20 de xaneiro - Xaneiro Negro foi unha acción do exército soviético para deter a violencia entre armenios e azerís.
• 11 de marzo - independencia de Lituania.
• 24 de abril - o transbordador espacial Discovery pon en órbita o telescopio espacial Hubble
• 3 de outubro - A Alemaña Oriental e a Occidental unifícanse definitivamente.
• 11 de outubro - Un artefacto explosivo colocado por membros do EGPGC mata tres persoas na discoteca Clangor de Santiago de Compostela.
• 1 de decembro - As dúas bocas do túnel baixo o Canal da Mancha quedan unidas ó atoparse os obreiros dunha e doutra sección. Francia e Inglaterra quedan unidas por terra.
• 9 de decembro - Lech Wałęsa vence nas eleccións presidenciais polacas.
• 23 de decembro - A República de Eslovenia vota a favor da secesión da República Federal Socialista de Iugoslavia.

1991

Artigo principal: 1991.

• 16 de xaneiro - Unha coalición internacional liderada por Estados Unidos comeza a operación Tormenta do Deserto, para obrigar ó exército de Saddam Husayn a retirarse de Kuwait.
• 26 de maio - Celébranse as IV Eleccións municipais en España desde a Transición.
• 20 de agosto - Estonia independízase da Unión Soviética.
• 24 de agosto - Ucraína declárase independente da URSS.
• 25 de agosto - Belarús declárase independente.
• 27 de agosto - Independencia da Moldova.
• 31 de agosto - Kirguizistán declara a súa independencia.
• 1 de setembro - Uzbekistán declárase independente.
• 9 de setembro - Tadjiikistán declárase independente.
• 19 de setembro - Áchase nos Alpes de Venoste, no glaciar do Similaun, a momia de Ötzi ou momia do Similaun (dito tamén home de Similaun e home dos xeos).
• 23 de setembro - Armenia declárase independente da URSS.
• 27 de outubro - Independencia de Turkmenistán.
• 1 de decembro - Panamá recibe o control do Canal do Panamá.
• 8 de decembro - Os líderes de Rusia, Belarús e Ucraína deciden disolve-la URSS e crea-la Comunidade de Estados Independentes.
• 16 de decembro - Independencia de Kazakhstán.
• 26 de decembro - Disólvese a URSS.

1992

Artigo principal: 1992.

• 1 de xaneiro: na Arxentina, o peso substitúe o austral como moeda arxentina.
• 2 de xaneiro: entra en vigor a libre circulación de traballadores españois na CE.
• 2 de xaneiro: Paraguai entra a formar parte da Convención de Berna.
• 4 de xaneiro: George H. W. Bush anuncia a fin do embargo imposto a Camboxa durante 17 anos.
• 5 de abril: independencia de Bosnia e Hercegovina.
• 25 de novembro: prodúcese o Divorcio de Veludo, a Asemblea Federal checoslovaca vota a favor de dividir o país en dous.

1993

Artigo principal: 1993.

• 1 de xaneiro: entrada en vigor do Mercado Único Europeo.
• 1 de xaneiro: Checoslovaquia divídese en dous novos Estados: Chequia e Eslovaquia.
• 2 de xaneiro: as tres partes no conflito en Bosnia e Hercegovina reúnense en Xenebra.
• 3 de xaneiro: en Moscova, George H. W. Bush e Boris Eltsin firman o segundo Pacto Estratéxico de Redución Armamentística.
• 4 de xaneiro: Daniel Arap Moi é investido presidente de Kenya, tras ser reelixido nas primeiras eleccións multipartidistas en 26 anos, celebradas o 29 de decembro anterior.
• 20 de febreiro: lanzamento do observatorio espacial xaponés ASCA.
• 30 de outubro: accidente ferroviario preto dos Peares. Tres adolescentes mortos ao seren atropelados no interior dun túnel^[1].
• 1 de novembro: entra en vigor o Tratado de Maastricht, dando comezo á Unión Europea.
• 10 de decembro: a UNESCO declara o Camiño de Santiago como Patrimonio da Humanidade.

1994

Artigo principal: 1994.

• 1 de xaneiro: entran en funcionamento o Espazo Económico Europeo (EEE) e o Tratado de Libre Comercio (TLC) do Canadá, os Estados Unidos e México.
• 1 de xaneiro: Guerrilleiros do Exército Zapatista de Liberación Nacional (EZLN) inician unha rebelión no estado mexicano de Chiapas contra a pobreza do campesiñado indíxena.
• 3 de xaneiro: O avión Tupolev TU-154 da Aeroliña Rusa estrélase e estoupa pouco despois de engalar de Irkhutsk, Rusia, morrendo 125 persoas.
• 4 de xaneiro: Inaugúrase en Xenebra a Corte de Justicia da Asociación Europea de Libre Cambio (EFTA).
• Camilo José Cela recibe o Premio Planeta polo libro La Cruz de San Andrés.
• 18 de xaneiro: ten lugar o evento de Cando;
• 3 de agosto - Lanzamento do satélite artificial APEX.

1995

Artigo principal: 1995.

• O Tratado de Dayton establece a división de Bosnia e Hercegovina en dúas entidades: a Federación de Bosnia e Hercegovina e a República Serbia.
• 1 de xaneiro, creación da Organización Mundial do Comercio.
• 1 de xaneiro, cuarta ampliación da Unión Europea, que conta quince países membros ó integrarse oficialmente Austria, Finlandia e Suecia.
• 1 de xaneiro, as tropas rusas toman Grozni durante a primeira guerra con Chechenia.
• 28 de maio, celébranse as V Eleccións municipais en España desde a Transición.
• 30 de novembro, O Consello de Ministro da Unión Europea designa a Santiago de Compostela como Cidade Europea da Cultura no ano 2000, xunto a outras cidades europeas.

1996

Artigo principal: 1996.

• 8 de xaneiro - Pérdese contacto co barco pesqueiro de orixe galega Carreira, e base na localidade gipuscoana de Pasaia, mentres faenaba no Canal da Mancha. Desapareceron dez persoas ^[2].
• 27 de febreiro - Lánzase no Xapón o primeiro par de xogos de Pokémon: Pocket Monsters Green e Pocket Monsters Red.
• 3 de marzo - O PP gaña as eleccións xerais de España. José María Aznar, presidente do goberno español.
• 16 de maio - Lanzamento do primeiro satélite de comunicacións israelí, AMOS 1.
• 30 de decembro - Reformado o estatuto de autonomía das Illas Canarias.
• Celébrase a Eurocopa de Inglaterra. Gaña na final Alemaña á República Checa.
• Xogos Olímpicos de Atlanta.
• Manuel Rivas obtén o Premio Nacional de Narrativa coa obra Que me queres, amor?.
• Fórmase a banda galega de Rock Ruxe Ruxe

1997

Artigo principal: 1997.

• 1 de xaneiro - O ghanés Kofi Annan toma posesión coma secretario xeral da ONU, en substitución do exipcio Butros Ghali.
• 2 de xaneiro - Miguel Indurain anuncia a súa retirada do ciclismo profesional.
• 22 de febreiro - Anúnciase que en Roslin, Escocia, unha ovella adulta, Dolly, fora clonada con éxito en xullo de 1996.
• 1 de xullo -O Reino Unido traspasa a soberanía de Hong Kong a China
• 25 de agosto - Lanzamento do satélite artificial ACE.
• 29 de decembro - Hong Kong comeza a matar todos os polos da illa para evitar a propagación da gripe aviaria.

1998

Artigo principal: 1998.

• 2 de xaneiro - Ernesto Zedillo, presidente de México, destitúe o ministro do Interior, Emilio Chuayffet, como responsábel da matanza de Chiapas o 22 de decembro.
• 2 de xaneiro - Comandos integristas asasinan a 412 persoas en tres aldeas de Relizan (Alxeria).
• 13 de xaneiro - O buque Discoverer Enterprise racha as estachas de madrugada e vai bater contra a Ponte das Pías, deixando a Ferrol sen a súa principal vía de comunicación.
• 1 de novembro - Institúese o Tribunal Europeo de Dereitos Humanos.
• 11 de novembro - Primeiro correo electrónico enviado desde Galicia, entre a Facultade de Física de Santiago de Compostela e Alemaña ^[3]
• Publícase O lapis do carpinteiro, unha das novelas de maior éxito do escritor galego Manuel Rivas

1999

Artigo principal: 1999.

Eurozona (1999/2002).

• 1 de xaneiro - Entra en vigor o euro, moeda única para once países da UE.
• 2 de xaneiro - Juan José Ibarretxe toma posesión coma novo lehendakari do Goberno do País Vasco.
• 12 de marzo - A República Checa, Hungría e Polonia ingresan na OTAN.
• 28 de abril - Lanzamento do observatorio espacial alemán ABRIXAS.
• 13 de xuño - Celébranse as VI Eleccións municipais en España desde a Transición.
• 30 de agosto - Un 95 % da poboación de Timor Leste, ocupada por Indonesia, vota pola independencia.
• 14 de novembro - Boris Trajkovski é elixido Presidente de Macedonia do Norte.
• 21 de decembro - Lanzamento do satélite científico ACRIMSAT.

1. "Tres niños excursionistas muertos al arrollarles un tren en el interior de un túnel lucense", ABC, 31 de outubro de 1993, p. 79 (en castelán).
2. https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/actualidad/sociedad/2021/01/09/25-anos-misterio-carreira-pasaia/1080543.html
3. "Aquel primer 'e-mail' gallego", en La Voz de Galicia 24.11.2020.