Јапет (митологија)

Во старогрчката митологија, Јапет (на старогрчки: Ἰαπετός / Iapetós^[1], « оној кој брза ») е Титан, син на Уран (Небото) и на Геја (Земјата), татко на титаните Прометеј, Епиметеј, Менетиј, Хеспер и Атлас, сопруг на една од ќерките на брат му Океан, Климена (или друга припадничка на океанидите по име Азија)^[2]. Некои автори попрво ги наведуваат сестрата Тетија, нимфата Езипија или пак божицата Либија. Најпосле некои изолирани традиции велат дека Прометеј се родил од неговиот спој со сестра му Темида. Во некои извори се нарекува татко на Буфаг^[3] и на Анхијала^[4].

Јапет
Член на Титани
Бог на смртноста
Живеалиште	Тартар
Битки	Титаномахија
Сопружник	Азија или Климена
Родители	Уран и Геја
Браќа/сестри	Титани Криј Крон Коеј Хиперион Јапет Мнемозина Океан Феба Реја Тетија Темида Хекатонхири Бриар Кот Гиг Киклопи Арги Бронти Стеропи Други браќа и сестри Џинови Еринии (Фурии) Мелии Полубраќа и сестри Афродита Тифон Питон Уран
Деца	Атлас, Прометеј, Епиметеј, Менетиј, Анхиаја

Мит

Јапет е еден од четворицата титани кои заговараат против нивниот татко Уран. Тој и браќата се распоредиле на четирите страни на вселената и кога небото се спуштило да ѝ се придружи на Земјата, набрзина го задржувале додека Крон го осакатил со својот срп.

Во тек на Титаномахијата, по десетгодишна војна, Јапет е затворен во Тартар од страна на Зевс бидејќи Титаните загубиле од олимписките богови помогнати од киклопите и хекатонхирите со советувања од Геја. Стоејќи на основите на Вселената, на краевите на Земјата или според Хесиод, каде се корените на Земјата, Небото и Морето, Јапет можеби е космички столб.

Римските автори како Вергилиј Јапет го ставаат во редот на џиновите роден само од Геја, или, како што вели Хигин, од Геја и од Тартар.

Во книжевноста

Јапет ("Прободувач") е Титан споменат од страна на Хомер во Илијада (8478-81) дека бил затворен во Тартар со Крон. Тој е брат на Крон, кој владеел со светот за време на Златното доба. Неговото име потекнува од зборот iapto ( "рана, прободување") и обично се однесува на копје, што значи дека Јапет можел да се гледа како божество на занаетчиството, иако најчесто се опишува како бог на смртноста.

Во Дела и дни на Хесиод на Прометеј му се обраќаат како син Јапетов, а ниту една мајка не се именува. Меѓутоа, во Хесиодовата "Теогонија", Климена се наведува како жена на Јапет и мајка на Прометеј. Кај Есхил, во драмата " Окованиот Прометеј",Прометеј е син на божицата Темида^[5], таткото не се спомнува но сепак Атлас му е брат. Кај Хорациј во Одата 1.3 се вели:

"audax Iapeti genus/Ignem fraude mala gentibus intulit"

(Храброто поколение Јапетово/Со измама на луѓето им го дари огнот)

Синовите на Јапет некогаш се гледале како предци на човештвото па луѓето некои од најлошите свои особини ги наследиле токму од овие четворица богови. На пример, од лукавиот и паметен Прометеј им е подмолноста, од непослушниот и несигурен Епиметеј им е глупоста, од тврдокорниот и истраен Атлас им е претераната смелост а од арогантниот Менетиј, им е насилството.^[6]

Извори

• Aeschylus, Persians. Seven against Thebes. Suppliants. Prometheus Bound. Edited and translated by Alan H. Sommerstein. Loeb Classical Library No. 145. Cambridge, MA: Harvard University Press, 2009. . Online version at Harvard University Press.
• Apollodorus, Apollodorus, The Library, with an English Translation by Sir James George Frazer, F.B.A., F.R.S. in 2 Volumes. Cambridge, MA, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1921. Online version at the Perseus Digital Library.
• Caldwell, Richard, Hesiod's Theogony, Focus Publishing/R. Pullins Company (June 1, 1987). .
• Hesiod, Theogony, in The Homeric Hymns and Homerica with an English Translation by Hugh G. Evelyn-White, Cambridge, MA., Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1914. Online version at the Perseus Digital Library.
• Hymn to Hermes (4), in The Homeric Hymns and Homerica with an English Translation by Hugh G. Evelyn-White, Cambridge, MA., Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1914. Online version at the Perseus Digital Library.