Уран (митологија)

Уран (грчки: Ουρανός) во старогрчката митологија бил врховен бог, првиот владетел со вселената, крал на небото. Тој бил прародител на сите останати богови, односно според старогрчката митологија тој бил првиот бог, кој немал родители. Тој бил син на Геја. По неговото раѓање, Геја му станала сопруга. Тој е татко на титаните, киклопите и хекатонхирите.

Уран
Еон-Уран со Геја) на мозаик
Исконски бог на небото
Живеалиште	Небо
Сопружник	Геја
Родители	Геја(Хесиод) or Етер и Геја or Етер и Хемера or Никта
Деца	Титани,Киклопи, Џинови, Хекатонхири и Афродита[1]

Тој своите деца ги затворал во Тартар, но Геја го убедила на Крон да застане на страната против својот татко. Во почетокот, Уран и Геја биле сојузници, но подоцна биле во спротивни табори.

Според Цицерон, во делото Природа на боговите (De Natura Deorum), родители на Уран биле Етер и Хемера, односно Воздухот и Денот. Според други митови пак, тој бил син на Ноќта.

Негов еквивалент во римската митологија е Целус.

Потекло на поимот

Теми во Старогрчка митологија
Богови Први богови и Титани Зевс и Олимписките богови Пан и нимфите Аполон и Дионис Богови на морето и Богови на земјата
Херои Херкулес Ахил и Тројанска војна Одисеј и Одисеја Јасон и Златно руно Персеј и Медуза Едип и Седумте против Теба Тесеј и Минотаур Триптолем и Елевсински мистерии
Поврзано Сатири, Кентаури и Змејови Старогрчка религија

Најверојатната етимологија името го трасира во предгрчката форма *worsanós (Ϝορσανός)^[2] проширена од *ṷorsó- (најдено и во грчкиот збор ouréō ‘уринира’, на санскрит varṣá ‘дожд’, на хетитски ṷarša- ‘магла’).^[3] Основниот индоевропски корен е *ṷérs- ‘врне, влажно’ со што Уран станува ‘предизвикувач на дождот’.^[3] Тоа дека Жорж Димезил^[4] името Уран го изедначува со името на ведското божество Варуна (Аруна), бог на небото и на водите, етимолошки е неиздржливо.^[5][6]

Потомство

1. Киклоп,
   • Бронт (митологија)
   • Стероп (митологија)
   • Аргеј (митологија)
2. Хекатонхири,
   • Бријареј
   • Гиг
   • Кот
3. Титани,
   • Океан
   • Хиперион
   • Јапет (митологија)
   • Крон (митологија)
   • Кеј (митологија)
   • Крије (митологија)
   • Темида (митологија)
   • Теја (митологија)
   • Тетија (митологија)
   • Феба (митологија)
   • Реја (митологија)
   • Мнемозина (митологија)
4. Гиганти
   • Алекта (митологија)
   • Мегара (митологија)
   • Тисифона (митологија)
5. Мелија
6. Афродита^[7]

Митот за создавањето

Осакатувањето на Уран од Сатурн: фреска на Џорџо Вазари и Кристофано Герарди, околу 1560 (SСалата на Козмо I, Палацо Векијо)

Во олимпискиот мит за создавањето на светот, како што Хесиод кажува во делото Теогонија,^[8] Уран секоја ноќ доаѓал да ја покрие земјата и да општи со Геја, но ги мрази децата кои таа му ги раѓала. Хесиод првите шест сина и шест ќерки ги нарекол Титани, потоа биле родени Хекатонхирите, и еднооките џинови наречени Киклопи.

Уран децата на Геја го затворил во Тартар, длабоко во земјата, каде ѝ предизвикувале болка. Таа ги замолила нејзините синови да го кастрираат Уран. Само Крон, најмладиот и најамбициозниот од титаните сакал да го стори тоа: тој го пресретнал татка си и го кастрирал а екстремитетите ги фрлил во морето.

Откако Уран бил соборен од престолот, Крон повторно ги затворил Хекатонхирите и киклопите во Тартар. Уран и Геја тогаш му претскажале дека и самиот ќе биде симнат од престолот од неговиот син а Титаните се обиделе да ја избегнат таквата судбина со тоа што ги проголтале неговите деца.Зевс, со помош на мајка му Реја, ја избегнал оваа судбина.

Овие стари митови од прастаро потекло не биле изразувани во култовите на старите Хелени.^[9] Функцијата на Уран била на заборавен бог од постарото време, пред почетокот на вистинското време.

После кастрацијата, Небото повеќе не доаѓало да ја покрива земјата навечер, туку стоело на своето место. Уранус ретко се гледал како антропоморфно битие освен неговите гениталии во митот за кастрацијата. Тој едноставно бил небото, кое од старите народи било сметано за купола или бронзен кров, кој стои на едно место или вртено на оска од страна на титанот Атлас. Во некои изрази кај Хомеровите поеми ouranos понекогаш е алтернатива за Олимп како заеднички дом на боговите.

Вилијам Сејл забележува дека "... 'Олимп' речиси секогаш се користи како дом на боговите додека ouranos се однесува на природното небо без никаква сугестија дека боговите заедно живеат таму".^[10]

Извори

• Cicero, Marcus Tullius, De Natura Deorum in Cicero in Twenty-eight Volumes, XIX De Natura Deorum; Academica, with an English translation by H. Rackham, Cambridge, MA: Harvard University Press; London: William Heinemann, Ltd, 1967. Internet Archive.
• Gantz, Timothy, Early Greek Myth: A Guide to Literary and Artistic Sources, Johns Hopkins University Press, 1996, Two volumes: (Vol. 1) (Vol. 2).
• Graves, Robert, revised edition, 1960. The Greek Myths.
• Grimal, Pierre, The Dictionary of Classical Mythology, Wiley-Blackwell, 1996
• Hesiod, Theogony, in The Homeric Hymns and Homerica with an English Translation by Hugh G. Evelyn-White, Cambridge, MA., Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1914. Online version at the Perseus Digital Library.
• Homer, The Iliad with an English Translation by A.T. Murray, Ph.D. in two volumes. Cambridge, MA., Harvard University Press; London, William Heinemann, Ltd. 1924. Online version at the Perseus Digital Library.
• Homer, The Odyssey with an English Translation by A.T. Murray, PH.D. in two volumes. Cambridge, MA., Harvard University Press; London, William Heinemann, Ltd. 1919. Online version at the Perseus Digital Library.
• Kerényi, Carl, The Gods of the Greeks, Thames and Hudson, London, 1951.
• Lane Fox, Robin, Travelling Heroes: In the Epic Age of Homer, Vintage Books, 2010. .
• Smith, William; Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, London (1873). "Uranus"