Безвучна заднонепчена струјна согласка

Безвучна заднонепчена струјна согласка (безвучен веларен фрикатив) е вид на согласка што се јавува во разни јазици.

Безвучна заднонепчена струјна согласка
x
Слика
МФА-бр.	140
Шифрирање
Единица (дек.)	x
Уникод (хекс.)	U+0078
X-SAMPA	x
Киршенбаум	x
преглед разговор уреди

Меѓународната фонетска азбука ја бележи со ⟨x⟩. Во македонскиот јазик, овој глас е претставен со истоветната буква х.

Особености

Безвучната заднонепчена струјна согласка ги има следниве особености:

• Начинот на творба е струен, што значи дека се добива со стеснување на воздушниот тек низ тесен провод во местото на творба, предизвикувајќи бурно струење.
• Местото на творба е заднонепчено, што значи дека се создава со задниот дел на јазикот во допир со задното (меко) непце.
• Фонацијата е безвучна, што значи дека се создава без треперење на гласните жици. Во некои јазици, гласните жици активно се одвојуваат, така што согласката е секогаш безвучна. Во други пак, жиците се лабави, па така согласката може да ја поприми звучноста на соседните гласови.
• Ова е устена согласка, што значи дека воздухот излегува само низ устата.
• Ова е средна согласка, што значи дека се создава со насочување на воздушниот тек долж средината на јазикот наместо по страните.
• Воздушниот механизам е белодробно издишен, што значи дека се создава со истиснување на воздух единствено низ белите дробови и дијафрагмата, што важи за највеќето гласови.

Варијанти на [x]

МФА	Опис
x	обична
xʷ	уснена
xʼ	исфрлена
xʷʼ	исфрлена уснена
x̜ʷ	полууснена
x̹ʷ	мошне уснена
xʲ	мека
xʲʼ	исфрлена мека

Јазици

Јазици		Збор	МФА	Значење	Белешки
арапски		ҡыҙ	[tʃex]	'мев'
адигејски		дахэ	[daːxa]ⓘ	'убав'
азербејџански		xoş	[xoʃ]	'пријатен'
алеутски	аткански дијалект	alax	[ɑlɑx]	'два'
англиски	Шкотска	loch	[lɔx]	'лох'
	делови од Америка	yech	[jɛx]	'бљак'
арапски		خضراء	[xadˤraːʔ]	'зелена'
асамски		অসমীয়া	[ɔxɔmija]	'асамски'
африканс		goed	[xuˑt]	'добро'
бретонски		hor c'hi	[or xiː]	'нашето куче'
бугарски		тихо	['tixo]ⓘ	'тивко'
велшки		carchar	[kaɾxaɾ]	'затвор'
виетнамски[1]		không	[xəwŋ]	'не'
германски		Kuchen	[kuːxən]	'колач'
грузиски[2]		ჯოხი	[ˈdʒɔxi]	'стап'
грчки		χαρά	[xaˈra]	'радост'
ејачки		duxł	[tʊxɬ]	'заробува'
есперанто		monaĥo	[monaxo]	'калуѓер'
западнофризиски		túch	[tyx]	'прав'	Алофон /χ/, се јавува само по затворените самогласки ([i], [y] и [u]).
запотечки	тилквијапански[3]	mejor	[mɘxoɾ]	'подобро'	Претежно се користи во заемки од шпанскиот
ирски		deoch	[dʲɔ̝̈x]	'пијалак'
јагански		xan	[xan]	'тука'
ји		ꉾ he	[xɤ˧]	'добар'
јидиш		איך ikh	[ix]	'јас'
кабардински		дахэ	[daːxa]ⓘ	'убав'
кинески	мандарински	河 hé	[xɤ˧˥]	'река'	Погл. стандарден кинески јазик
корејски		흠집 heumjip	[xɯmd͡ʑip̚]	'мана'	Се јавува само пред /ɯ/.
литвански		choras	[xoras]	'хор'
ложбан		xatra	[xatra]	'буква'
македонски		Охрид	[ˈɔxrit]ⓘ	'Охрид'	Погл. Фонологија на македонскиот јазик
мански		aashagh	[ˈɛːʒax]	'лесен'
персиски		خواهر	[xɒːhær]	'сестра'
полски[4]		chleb	[xlɛp]	'леб'	Кај највеќето дијалекти гласот е претставен и со <h>.
португалски	Бразил	rabo	[ˈxabʊ]	'висок'	(некои дијалекти)
романски		hram	[xräm]	'храм'	Алофон на /h/.
руски[5]		хороший	[xɐˈroʂɨj]ⓘ	'добар'
словачки		chlap	[xlap]	'момче'
сомалиски		khad	[xad]	'мастило'
српскохрватски		храст / hrast	[xrast]	'даб'
староанглиски		wealh	[wæɑlx]	'странец', 'роб'
коса		rhoxisa	[xɔkǁiːsa]	'откажува'
украински		хата	[ˈxɑ.t̪ɑ]	'куќа'
урду		خوشی‎	[xʊʃiː]	'среќа'
унгарски		sahhal	[ʃɒxːɒl]	'со шах'
фински[6]		tuhka	[tuxkɑ]	'пепел'	Алофон на /h/.
хинди		ख़ुशी	[xʊʃiː]	'среќа'
холандски	Белгија[7]	acht	[ˈɑxt]ⓘ	'осум'	Почесто во северното наречје. Погл. Фонологија на холандскиот јазик
	северно наречје[8]
чешки		chlap	[xlap]	'момче'
шкотски гелски[9]		drochaid	[ˈt̪ɾɔxɪtʲ]	'мост'
шпански[10]		ojo	[ˈo̞xo̞]	'око'

Поврзано

• Безвучна гласилна струјна согласка