Габреш (Костурско)

Габреш (грчки: Γάβρος, Гаврос, до 1926 г. Γαβρέσι или Γκαμπρέσι, Гавреси/Габреси)^[2] — село во Костурско, Егејска Македонија, денес во општината Костур од Костурскиот округ на Западна Македонија, Грција. Селото отсекогаш било македонско и останало такво до денес.^[3]

Габреш Γάβρος
Поглед на Стар Габреш
Габреш
Местоположба во областа Габреш Местоположба на Габреш во Костурско и областа Западна Македонија
Координати: 40°37.34′N 21°11.24′E
Земја	Грција
Област	Западна Македонија
Округ	Костурски округ
Општина	Костур
Општ. единица	Корешта
Надм. вис.	&10000000000000820000000820 м
Население (2011)[1]
• Вкупно	0
Час. појас	EET (UTC+2)
• Лето (ЛСВ)	EEST (UTC+3)
Пошт. бр.	520 55
Повик. бр.	24670-84

Географија

Селото е сместено на 12 км северно од Костур во областа Корешта. Лежи на десниот брег на Рулска Река. Селото е практично напуштено. Од другата страна на реката е создадено ново село Корешта (Κορέστια) наречено по областа (службено Неос Икисмос, Νέος Οικισμός). Црквата во Стар Габреш се нарекува „Св. Никола Нови“ (1870), а двата параклиса се „Св. Мина“ и „Пресв. Богородица Пречиста“ („Воведение Богородично“). До „Св. Никола“ е црквата „Св. Никола Стари“ („Св. Модест“) од XVI век.^[4] Меѓу Габреш и Брезница се наоѓа Габрешкото кале (Градишта), тврдина од средниот век.^[5][6]

Историја

Во Отоманското Царство

Новата црква „Св. Никола Нови“

Црквата „Св. Никола Стари“

Во османлискиот дефтер од 1530 г. Габреш се води како село со 54 семејства.^[7] На крајот од XIX век тоа било чисто македонско село. Во „Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника“ се вели дека во 1873 г. Габреш (Gabrèche) е село во Костурската каза со 38 домаќинства сочинети од 115 жители Македонци.^[8][9]

Во 1870-тите години во селото е отворено народно училиште. Грчкиот владика Иларион Костурски дошол во Габреш за лично да се обиде да го затвори.^[10]

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) во 1900 г. Габреш имал 455 жители Македонци христијани.^[8][11]

На Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г. Габреш е се води како чисто македонско село во Костурската каза на Горичкиот санџак со 75 куќи.^[12]

На почетокот на XX век според грчка статистика, 62 семејства во селото биле егзархиски, а 28 патријаршиски, но по Илинденското востание во 1903 г. сите жители на Габреш преминале под врховенството на Бугарската егзархија.^[13] Истата година турските власти не му дозволиле на учителот Сандо Бајов од Нестрам да отвори народно училиште во селото.^[14] Во селото веќе работела бугарската пропаганда. По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 г. во селото имало 600 Македонци под ехзархијата и работело бугарско училиште.^[15]

Според Георги Константинов Бистрицки Габреш пред Балканските војни имал 100 македонски куќи.^[8][16] Боривое Милоевиќ („Јужна Македонија“) за приближно истиот период пишува дека Габреш има 100 куќи на Македонци христијани.^[17]

Во Грција

За време на Балканските војни селото е окупирано од грчки единици и во 1913 г. влегло во состав на Грција. Таа година населението броело 648 жители. Во 1920 г. тие се намалиле на 509 лица.^[3] Во 1926 г. селото е преименувано во Гаврос, грцизирајќи му го името. Во 1928 г. населението се намалило на 405 жители, од кои, според грчки извор, наводно 7 биле грчки доселеници од Турција. Меѓу 1914 и 1919 г. 9 лица од Габреш официално поднеле документи за иселување во Бугарија, а по 1919 г. тоа го направиле уште 7 лица. Во селото имало и едно политическо убиство.^[18] Меѓу двете светски војни имало големо иселување во прекуокеанските земји.^[3]

За врема на Втората светска војна Габреш бил во италијанската окупациска зона и настрадал од окупаторите.^[19] Селото силно настрадало и во Граѓанската војна, и од него се одведени 87 деца-бегалци.^[20] Дел од жителите на Габреш пребегале во НР Македонија, а во селото се криеле луѓе од околните села.^[3]

По војната почнал уште еден масовен бран на иселување во прекуокеанските земји, што е причина за големиот пад на населението.^[3]

Жителите се занимавале со земјоделство, произведувајќи жито, грав и овошје, е делумно живееле и од сточарство.^[3]

Месноти во Габреш преименувани со службен указ на 5 мај 1969 г.

Име	Грчки	Ново име	Грчки	Опис
Осово[21]	Όσοβο	Скиеро Рема	Σκιερὸ Ρέμα[22]	река на Д’мбенска Планина З од Габреш[21]
Бочила[21]	Πότσιλα	Апало	Απαλό[22]	врв на Д’мбенска Планина, СЗ од Габреш[21]
Карпи[21]	Κορπὲς	Корфес	Κορφές[22]	врв на Д’мбенска Планина (1.228 м), СЗ од Габреш[21]
Манкова[21]	Μάνκοβα	Адјавато	Αδιάβατο[22]	местност на Д’мбенска Планина, СЗ од Габреш
Црна Гора[21]	Τσερναζόρα	Дримос	Δρυμός [22]	местност на Вич, С од Габреш[21]
Рескенче[21]	Ρεσκέντσε	Дафномилис	Δαφνομήλης[22]	месност на Вич, С од Габреш[21]

Население

Еве преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:

Година	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011	2021
Население	384	447	107	75	91	10	7	0

Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија

Културни и природни знаменитости

Цркви

• Црква „Св. Никола Стари“ („Св. Модест“) од XVI век
• Црква „Св. Никола Нови“ од 1870 г.

Параклиси

• „Св. Мина“
• „Воведение на пресв. Богородица“ („Богородица Пречиста“)

Археолошки наоѓалишта

• Градишта (Габрешко кале) — средновековна тврдина

Личности

Родени во Габреш

• Ангел Бесвински — македонски револуционер
• Димитар Далипов (Димитрис Далипис) — андарт
• Крсте Битовски — македонски историчар
• Стив Ставро — канадски стопанственик од македонската дијаспора
• Апостол Керамитчиев — македонски класичен филолог
• Михајло Керамитчиев — партизан
• Вангел Будина — македонски револуционер
• Наум Дичовски — македонски револуционер^[23]
• Наум Пејов — македонски национален и комунистички деец

Со потекло од Габреш

• Џон Битов Постариот (Лазар Битов; 1928 – 2015) — канадски стопанственик
• Џон Битов (помладиот)Џон Битов Помладиот (р. 1960) — канадски стопанственик и основач на познатиот кошаркарски клуб „Торонто Рапторс“