Динариди
планински венец на Балканскиот Полуостров From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Динариди или Динарски Планини, Динарски Алпи — планински венец во југоисточна Европа кој минува низ Словенија, Хрватска, Босна и Херцеговина, Црна Гора, Србија (со Косово и Метохија), Албанија, навлегувајќи и во Македонија.
Долг е 645 км и се протега долж крајбрежјето на Јадранското Море, од Јулиските Алпи на северозапад, па до масивот Шара-Кораб. Највисока планина е Проклетие, на црногорско-албанската граница, со Езерскиот Врв (2.694 м).
Овој венец е меѓу најдолгите и најстрмните во Европа — по Кавказ, Алпите, Пиринеите и Скандинавските Планини. Составени се претежно од мезозојски и кенозојски седиментни карпи од доломит, варовник, песок и конгломерати од езерата и морињата кои некогаш ја прекривале нивната територија.
Во текот на алпската орогенеза пред 50–100 милиони години, огромниот страничен притисок создал превиткувања и свлекувања во карпите во облик на голем лак. Динаридите излегле во приближно напоредни венци, протегајќи се како ѓердан од Јулиските Алпи до северна Албанија, каде планинскиот терен се спушта во долините на Дрим и ниските предели на Косово и Метохија. Потоа се издигаат планините Шара и Кораб, па ваквиот терен продолжува во Егејска Македонија, Грција и планините на Пелопонез и Крит, Родос, па сè до Таур во јужна Турција.
Венецот е наречен по планината Динара (1.913 м), на границата помеѓу Хрватска и БиХ.
Remove ads
Геологија
Мезозојските варовнички облици се многу својствени за овој дел од Балканот. Карактеристичен за тие предели е карстот. Во леденото време не постоеле трајни покривки од мраз и немало значајна глацијација. Леднички долини и морени имаат само највисоките делови како Дурмитор, Орјен и Прењ до 600 м. Поради посебната посетавеност, Проклетие има историја на глацијација.
Од особено значање за месната геологија се варовничките карпи со раседи. Тие тешко и бавно еродираат и опстојуваат како стрмни свлечишта, низ кои реките имаат пробиено високи клисури и кањони.
Ова е впрочем најваровничкиот дел на Европа. Ваквите карпи се порозни, но мошне црвсти и отпорни на ерозија. Најголема разјадлива сила е водата, која го растрова варовникот со својата природна киселост. Како што се цеди низ пукнатините во карпата, водата отвора и проширува процепи и канали до значителна длабочина, со што се создаваат големи подземни исцедни системи. Како што се спушта низ долгите периоди, водата зад себе остава суви пештери, вртачи и капрести вдлабнатини, како и лавиринт од подземни премини и окна. По извесно време, покривките на овие празнини се срушуваат навнатре и создаваат високи и многу стрмни клисури, и водата пак се враќа на отворено. Вака се создадени велелепните клисури на разни динарски реки како Врбас, Неретва, Тара и Лим.
Remove ads
Историја на подрачјето
По планинските предели се забележуваат срушени тврдини кои сведочат за долговековните војувања на народите во регионот. Во римскиот период, Динаридите биле збег за илирското нсаеление што им пружало отпор римските на освојувања кои почнале од јадранското крајбрежје уште од III век п.н.е. Во 168 г. п.н.е. Рим ја зазел цела Илирија, но Динаридите продолжиле да ги штитат востаниците сè до 14 г. Истите планини се причината што Отоманското Царство не успеале наполно да ја освојат Црна Гора. Во XX век планините повторно се покажале погодни за герилско војување, кога партизаните успешно извеле бројни акции против германскиот окупатор за време на Народноослободителната војна.
Remove ads
Населеност и стопанство
Планините и денес се слабо населени, а главни стопански активности се шумарството и рударството. Населението на Динаридите е највисоко по раст во светот, со просек од 185,6 см за мажи и 171,0 см за жени.[1]
Планински превои
Најголеми превои на Динаридите се следниве:[2]
- Постоинска Врата, Словенија (606 м)
- Вратник, Хрватска (850 м)
- Дебело Брдо, Србија (1.094 м)
- Книнска Врата (~700 м)
- Вагањ (1.137 м)
- Иван-седло, БиХ (967 м)
- Чемерно, БиХ (1.329 м)
- Црквине, Црна Гора (1.045 м)
- Чакор, Црна Гора (1.849 м)
Тунели
Поважни тунели што минуваат низ Динаридите се:
- Тухобиќ, Хрватска
- Свети Рок, Хрватска
- Мала Капела, Хрватска
Планини и висорамнини
_sa_Karanfila_(2480).jpg)
Динаридите ги опфаќаат следниве планини и висорамнини.
Албанија
|
|
|
|
Босна и Херцеговина
|
|
|
Словенија
|
Србија
|
|
|
|
|
Косово и Метохија
- Ѓеравица
- Гусан
- Маријаш
- Ветерник
- Богиќај
- Лиќенат
Хрватска
Црна Гора
- Бела Гора
- Дурмитор
- Орјен
- Зла Колата
Remove ads
Наводи
Надворешни врски
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads