Доленци (Демирхисарско)

Доленци — село во Општина Демир Хисар, во областа Железник, во околината на градот Демир Хисар.

За други истоимени места, погледајте Доленци.

Доленци
Поглед на селото Доленци
Доленци Местоположба на Доленци во Македонија Доленци на карта
Координати 41°18′56″N 21°05′52″E
Регион	Пелагониски
Општина	Демир Хисар
Област	Железник
Население	60 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	7240
Повик. бр.	047
Шифра на КО	10011
Надм. вис.	915 м
Слава	Голема Богородица Св. Атанасиј[2]
Доленци на општинската карта Атарот на Доленци во рамките на општината
Доленци на Ризницата

Географија и местоположба

Доленци се наоѓа во средишниот дел на етнографската област Железник (Демир Хисар). Сместено е во дол, меѓу ридовите: Задел, Кула и Осон на надморска височина од 720 метри.

Се работи за ридско село чиј атар зафаќа простор од 10,6 км². Од него, шумите зафаќаат површина од 561,1 хектар, обработливото земјиште опфаќа 218,6 хектари, а пасиштата 211 хектари.

Непосредно покрај селото минува регионалниот пат Битола-Кичево. Од Битола е оддалечено 45 км, од Кичево 32 км, а од Демир Хисар 17 км.

Доленци има четири маала: Горно Маало, Сретсело, Долно Маало и кај Брезоштица.^[3]

Соседни села: Брезово од север, Сопотница и Жван од југ и југоисток, Железнец од северозапад, и Бабино од југозапад.

Историја

Во XIX век, Доленци се наоѓало во Битолската каза, нахија Демир Хисар, во Отоманското Царство.

Вкупно 4 жители на оваа населба се заведени како жртви во Втората светска војна.^[4]

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 442 —     1953 464 +5.0% 1961 402 −13.4% 1971 317 −21.1% 1981 242 −23.7%	Година Нас. ±% 1991 195 −19.4% 1994 150 −23.1% 2002 97 −35.3% 2021 60 −38.1%

Според податоците на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 година, во селото Доленци имало 330 жители, сите Македонци христијани.^[5] По податоците на секретарот на Бугарската егзархија, Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Доленци имало 360 жители.^[6]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 350 Македонци.^[7]

Според пописот од 2002 година, во селото живееле 97 жители, сите Македонци.^[8]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 60 жители, сите Македонци.

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	330	360	442	464	402	317	242	195	150	97	60

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[9]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[10]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[11]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[12]

Родови

Доленци е македонско село.

Според истражувањата на Бранислав Русиќ во 1951 година родови во селото:^[13]

• Староседелски: Дамјановци (15 к.), Ристевци (9 к.) и Белевци (9 к.).
• Доселеници со непознато потекло: Богдановци (3 к.).
• Доселеници со познато потекло: Андревци (6 к.), доселени се од некое село во мијачкиот крај. Го знаат следното родословие: Исијан (жив на 58 г. во 1951 година) Лазар-Насте-Андре, кој се доселил; Нешковци (5 к.), доселени се од селото Бабино, таму припаѓале на родот Карадаковци; Тупановци (10 к.), Макаријовци (10 к.), Лајкучевци (1 к.), Малевци (2 к.) и Бубушовци (1 к.), сите доселени од селото Цер; Мартушовци или Крлевци (9 к.), доселени се од селото Лесково и Беговци (5 к.), доселени се од селото Сопотница.

Општествени установи

Поранешното основно училиште „Браќа Миладиновци“

• Основно училиште „Браќа Миладиновци“ до V одделение^[14], подрачно училиште на ОУ „Браќа Миладиновци“ - Жван

Самоуправа и политика

Селото влегува во рамките на проширената Општина Демир Хисар, на која ѝ била додадена поранешната Општина Сопотница по новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото припаѓало на некогашната Општина Сопотница.

Во периодот од 1955 до 1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата општина Демир Хисар.

Во периодот 1952-1955, селото било во рамките на тогашната Општина Долнени, во која покрај селото Доленци, се наоѓале и селата Бабино, Базерник, Брезово, Големо Илино, Железнец, Мало Илино и Средорек. Во периодот 1950-1952, селото било седиште на некогашната Општина Доленци, во која влегувале селата Брезово, Бабино, Базерник и Доленци.

Избирачко место

Во селото постои избирачкото место бр. 647 според Државната изборна комисија, сместени во просториите на основното училиште.^[15]

На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 65 гласачи.^[16]

Културни и природни знаменитости

Главната селска црква „Св. Богородица“ во самото село

Археолошки наоѓалишта^[17]

• Стари Куќи — населба од средниот век.

Цркви^[18]

• Црква „Св. Богородица“ — главна селска црква;
• Црква „Св. Богородица“ — новоизградена црква на влезот во селото.

Пештери

• Змеева Дупка — се наоѓа на десната страна од Црна Река на падините од Павлев Рид на надморска височина од 780 м. Околу пештерата има дабова шума, а пристапот до влезот е погоден. Веднаш по влезот пештерата има тесен ходник, а потоа се спушта скоро вертикално околу 3 м. Потоа се протега косо кон северозапад и постепено се проширува. Долу има сала во неправилна форма од 11 до 20 м. во западниот дел се наоѓаат два големи сталагмити со пречник од околу 60 см. Народот верувал дека двата сталагмити се скаменети девојка и змеј.
• Еврејска Дупка — се наоѓа на западната страна од ридот Курати на 920 м. над. висина. Влезот на пештерата се наоѓа на доста стрмен терен обраснат со густа габрова и јасенова шума и тешко можи да се пронајди. Влезот е широк 1 метар, а висок 40 см., па човек може да влези само лазејќи. Пештерата изобилува со сталагмити и сталактити.

Камења

• Брат и Сестра — се наоѓаат на 150 м. над селото. Овие камења се високи по околу 8 м.

Редовни настани

• Голема Богородица — селска слава

Личности

• Ристо Дамјановски (р. 1937) — поранешен министер за одбрана и генерал на ГШ на АРМ
• Иван Андревски — македонски новинар
• Никола Наумовски — економист и писател
• Сокол Крлески — македонски револуционер од ВМОРО.^[19]
• Мицко Стојанов Анѓелески — македонски револуционер од ВМОРО.^[20]
• Јон Настов Андрески — македонски револуционер од ВМОРО.^[20]
• Ристе Димитриев Белески — македонски револуционер од ВМОРО.^[20]
• Никола Стеванов Макаријоски — македонски револуционер од ВМОРО.^[21]
• Кузман Николов Наумовски — македонски револуционер од ВМОРО.^[21]
• Милан Алексовски — македонски партизан

Иселеништво

До 1951 година иселеници од селото имало во Битола (5 семејства), Србија (3 семејства, во Белград), во Босна (едно семејство, во Сараево), во Бугарија (3 семејства, во Софија, Симитли и во Мелник), и во Романија (1 семејство). Како и домазети по околните села.^[13]

Иселеништвото продолжило и потоа, што може да се забележи и по падот на население.

Галерија

• 
  Поглед на селото
• 
  Новоизградената црква „Св. Богородица“ на влезот во селото
• 
  Дел од селото
• 
  Стара камена куќа