Костараџа

Костараџа, Костерјак или Коштерјак, дијалектно: Кошчерјак (грчки: Κωσταράζι) или Стара Костараџа (Παλαιό Κωσταράζι, Палео Костарази) — село во Костурско, Егејска Македонија, денес во општината Рупишта од Костурскиот округ на Западна Македонија, Грција.

Костараџа Κωσταράζι
Поглед на Костараџа
Костараџа
Местоположба во областа Костараџа Местоположба на Костараџа во Костурскиот округ и областа Западна Македонија
Координати: 40°26.57′N 21°21.48′E
Земја	Грција
Област	Западна Македонија
Округ	Костурски
Општина	Рупишта
Општ. единица	Јон Драгумис
Надм. вис.	&100000000000010000000001.000 м
Население (2021)[1]
• Вкупно	14
Час. појас	EET (UTC+2)
• Лето (ЛСВ)	EEST (UTC+3)

Географија

Селото се наоѓа на 25 км јужно од градот Костур и на 10 км северно од Богатско, високо на планината Саракина. Лежи под ридот Скала, на надморска висина од 960^[2] или 1.000 м.^[3]

Историја

Во Османлиското Царство

Селото првично било македонско. Во османлиските дефтери од средината на XV век Косторажде е спомнато со 5 семејства на Серангос? [веројатна грешка], Тодор, Никола, Тозо и Стале.^[4]

Според преданието, селото било основано од жителите на три гребенски села — Турија, Смикси и уште едно село, чии остатоци се на денешната месност Стари Куќи (Палиоспита), кои заедно се преселиле овде поради турски зулуми. Во тоа време тие села биле македонски. Легендата вели дека името го носи по ајдутинот Коста Ризо.^[2][5]

Во 1692 г. селото е спомнато во Забрдската кондика.^[2]

Во XIX век Костараџа било село на самата јужна граница на македонскиот етникум, чие население се состоело од „Грци“ (погрчени Власи) и погрчени Македонци. На југ и исток селата се „грчки“ (т.е. на претходно погрчени Власи), на север и на запад — македонски. Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) во 1900 г. Костараџа (Коштерјак) имало 150 Македонци и 600 жители „Грци“ христијани.^[6][7]

На Етнографската карта од 1901 г. Костураџи е претставено како чисто грчко село во Костурската каза на Горичкиот санџак со 120 куќи.^[8]

По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 г. во Костурач имало 650 жители Грци и работело грчко училиште.^[9]

За време на Грчката вооружена пропаганда во Македонија на почетокот на XX век селото служело како база на андартите.^[10]

Грчка статистика од 1905 г. ја води Костараџа со 800 жители „Грци“.^[11]

Во „Етнографија на Македонија“, издадена во 1924 г. Густав Вајганд го опишува Гоштерац како речиси целосно погрчено село на македонско-грчката јазична граница.^[12]

Во Грција

На 20 октомври 1912 година за време на Првата балканска војна селото е опожарено од османлиската војска на повлекување.^[2][13] Селото било окупирано од грчка војска и по Втората балканска војна во 1913 г. влегло во состав на Грција согласно Букурешкиот договор. Таа година селото броело 941 лице, кои во 1920 г. се намалиле на 796.^[3] На пописот од 1928 г. Костараџа е заведена со 798 жители.

Во 1944 г. Костараџа е повторно изгорена, овојпат од германските окупациски единици,^[2] бидејќи служело како база за партизаните.^[10] Окупациската власт имала толкави проблеми со партизаните што, по дводневен престој Војската СС и Вермахтот во селото, на 13 април 1944 г. (Велики четврток) е решено Костараџа да биде уништена. Сите жители се собрани за да бидат стрелани, но во последен миг решението е поништено, и така населението ја избегнало судбината на селаните од Клисура неколку дена претходно. Покривот на црквата бил изгорен.^[13]

Селото силно настрадало во Граѓанската војна. Костараџа била растурена и жителите пребегале во градовите и полските села. По војната на 4 км југозападно е изградено ново село — Нова Костараџа.^[3] Единствена здрава зграда останала црквата „Рождество на пресв. Богородица“.^[10]

Во 1979 г. црквата е делумно обновена од жителите на Нова Костараџа, а во 1999 г. е направена целосна обнова.^[14]

Селото се користи од жителите на новото село за престој во летниот период, кога планината е летно пасиште.^[3]

Селото не е отпишано. Иако претходно без жители, на пописот од 2011 г. во него се заведени9 лица. Во јуни 2017 г. со претседателски указ Костараџа е прогласена за „село-маченик“.^[15]

Месности во Костараџа преименувани со службен указ на 5 мај 1969 г.

Име	Грчки	Ново име	Грчки	Опис
Копачо[16]	Κοπάτσο	Просилио	Προσήλιο[17]	месност ЈЗ од Нова Костараџа[16]
Ѕорѕуло[18]	Τσόρτζουλο	Палиокастро	Παλιόκαστρο[17]	врв на Саракина, ЈЗ од Костараџа и СИ од Нова Костараџа[18]
Бара[18]	Μπάρα	Клади	Κλαδί[17]	местност на Саракина, СИ од Костараџа[18]

Население

Еве преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:

Година	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011	2021
Население	956	—	—	—	—	11	0	9	14

Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија

Културни и природни знаменитости

• „Рождество на пресв. Богородица“

Личности

Родени во Костараџа

• Антим Јованопулос (1830 - 1905) — игумен на Сливенскиот манастир
• Аргириос Цјацос (Αργύριος Τσιάτσος) — андартски деец, агент од III ред^[19]
• Динас Бастелас (Ντίνας Μπαστέλας)— андартски деец, агент од III ред^[19]
• Зисис Гаврос (Ζήσης Γκάβρος)— андартски деец, агент од I ред^[19]
• Зисис Гавру (Ζήσης Γάβρου)— андартски деец, агент од III ред, член на револуционерниот комитет во Костараџа^[19]
• Зисис Евтимиадис (Ζήσης Ευθυμιάδης)— андартски деец, агент од III ред^[19]
• Јоанис Костонарис (Ιωάννης Κωστωνάρης)— андартски деец, агент од II ред^[19]
• Николаос Кутувас (Νικόλαος Κουτούβας)— андартски деец, четник на Димитар Далипов и Константинос Папаставрос^[19]
• Пандазис Хрисостомидис (Πανταζής Χρυσοστομίδης)— андартски деец, учител во Костараџа, агент од III ред, заедно со учителот Кумис го потпомагале Павлос Мелас; служел како врска меѓу него и Германос Каравангелис, както между Алексис Караливанос, Ефтимиос Каудис и Павле Киров^[19]
• Савас Николау (Σάββας Νικολάου)— андартски деец, агент од II ред^[19]

Починале во Костараџа

• Јани Лукроски (1922 - 1948) — партизан од В’мбел, член на ДАГ