Лупште

Лупште — село во Општина Македонски Брод, во областа Порече, во околината на градот Македонски Брод.

Лупште
Поглед на селото Лупште
Лупште Местоположба на Лупште во Македонија Лупште на карта
Координати 41°39′30″N 21°7′50″E
Регион	Југозападен
Општина	Македонски Брод
Област	Порече
Население	38 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	6535
Повик. бр.	045
Шифра на КО	03030
Надм. вис.	950 м
Слава	Петровден
Лупште на општинската карта Атарот на Лупште во рамките на општината
Лупште на Ризницата

Географија и местоположба

Панорамски поглед на селото

Селото се наоѓа во областа Порече, во западниот висок планински дел на територијата на Општина Македонски Брод, во средното сливно подрачје на реката Треска.^[2] Селото е планинско, на надморска височина од 950 метри.^[2]

Атарот зафаќа површина од 13,8 км². На него преовладуваат шумите на површина од 918 хектари, на пасиштата отпаѓаат 321 хектар, а на обработливото земјиште 11 хектари.^[2]

До селото води асфалтиран пат, кој се двои од регионалниот пат кој води до поранешното општинско средиште Самоков.

Историја

Селото се споменува во турските пописни дефтери од 1467/68 година, како дел од Кичевската нахија (Nahiye-I Kirçova) и имало 23 семејства и 2 неженети, сите христијани.^[3]

Во XIX век, Лупште било село во Поречката нахија на Кичевската каза на Отоманското Царство.

Вкупно 6 жители на оваа населба се заведени како жртви во Втората светска војна.^[4]

Стопанство

Селото има мешовита земјоделска функција.^[2]

Селаните главно се занимаваат со земјоделство, сточарство и собирање на планински плодови. Селото е познато по костенот како плод, па на есен селото живнува затоа што сите се вратени со цел да собираат костени.

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 460 —     1953 396 −13.9% 1961 327 −17.4% 1971 270 −17.4% 1981 159 −41.1%	Година Нас. ±% 1991 119 −25.2% 1994 90 −24.4% 2002 67 −25.6% 2021 38 −43.3%

Според податоците на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 година, во селото Лупште имало 286 жители, сите Македонци.^[5] По податоците на секретарот на Бугарската егзархија, Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Лупште имало 320 жители.^[6]

На Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г. Лобиште се води како чисто македонско село во Кичевската каза на Битолскиот санџак со 40 куќи.^[7]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралство Југославија во 1931 година, селото имало 450 Македонци.^[8]

Селото во 1961 година било средно по големина со 327 жители, но во 1994 година преминало во мало со 90 жители, македонско население.^[2]

Според пописот од 2002 година, во селото Лупште имало 67 жители, сите Македонци.^[9]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 38 жители, од кои 35 Македонци, 1 Албанец и 2 лица без податоци.^[10]

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	286	320	460	396	327	270	159	119	90	67	38

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[11]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[12]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[13]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[14]

Родови

Лупште е македонско село.

Родови во селото се: Мартиновци (43 к.), еден дел од родот се вика Секуловци, а другиот Пејовци. Доселени се од Меркулија, Прилепско, измеѓу Дебреште и Кошино; Богојевци (20 к.), по едно предание Богоја прв се доселил во селото од Прилепско, а по второто предание тој дошол од Прилепско како слуга кај Мартин (Мартиновци). Во Зркле тврдат дека сите родови во Лупште се доселени од Закамен.^[15]

Самоуправа и политика

Традиционална архитектура во село Лупште

Селото влегува во рамките на Општина Македонски Брод, која била променета со новата територијална поделба на Македонија во 2004 година, при што кон нејзе била придодадена поранешната Општина Самоков. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната Општина Самоков.

Во периодот 1950-1952, селото било дел од некогашната општина Самоков, во која влегувале селата Бенче, Брест, Зркле, Звечан, Ковче, Лупште, Рамне, Самоков и Сушица.

Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната општина Самоков, во која покрај селото Лупште се наоѓале селата Бенче, Брест, Звечан, Зркле, Инче, Ковач, Ковче, Рамне, Самоков, Старо Село и Сушица.

Во периодот 1955-1957, селото било дел од тогашната општина Манастирец.

Во периодот 1957-1965, селото се наоѓало во некогашната општина Брод.

Во периодот 1965-1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата Општина Брод.

Избирачко место

Во селото постои избирачко место бр. 0258 според Државната изборна комисија, кое е сместено во приватна просторија.^[16]

На локалните избори во 2017 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 35 гласачи.^[17] На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 34 гласачи.^[18]

Културни и природни знаменитости

Главната селска црква „Св. Петар и Павле“

Цркви^[19]

• Црква „Св. Петар и Павле” — главна селска црква

Редовни настани

• Петровден — главна селска слава

Личности

Родени во Лупште

• Зафир Премчев (1872-1937) — војвода
• Стефан Петревски — војвода
• Здравко Крлески — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[20]
• Илија Пејоски — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[20]
• Коне Черrоски — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[20]
• Коле Алексоски — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[20]
• Методија Стефаноски — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[20]
• Мицко Ѓурчиноски — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[20]
• Коле Алексоски — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[20]
• Стале Пејоски — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[20]
• Стојко Ѓурчиноски — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[20]
• Спасе Музоски — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[20]
• Стојан Димоски — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[20]
• Симјан Стојмироски — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[20]
• Стојко Бојаноски — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[20]
• Стојко Ѓорески — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[20]
• Тасе Миоски — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[20]
• Трпе Премќески — загинат во Балканските војни / Првата светска војна^[20]
• Михајле Дукоски (1921-1944) — македонски партизан, борец за слобода на Македонија и учесник во НОВ
• Бранко Петрески (1912 - 1945) — загинат во НОБ.^[21]
• Бранко Ристески (1922 - 1945) — загинат во НОБ.^[21]
• Лубе Столески (1919 - 1944) — загинат во НОБ.^[21]
• Илија Столески (1924 - 1943) — загинат во НОБ.^[21]
• Крстана Нанкова Видевска (1890-) — учесник во НОВ на Македонија

Иселеништво

Жителите коишто останале во селото се многу малку, речиси на прсти се бројат, но во последните години се забележува градење на викендици и активно посетување на селото за време на летниот период.