Паликура

Паликура — село во Општина Росоман, во областа Тиквеш, во околината на градот Кавадарци.

Паликура
Воздушен поглед на селото Паликура
Паликура Местоположба на Паликура во Македонија Паликура на карта
Координати 41°32′13″N 21°58′32″E
Регион	Вардарски
Општина	Росоман
Област	Тиквеш
Население	145 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	1422
Повик. бр.	043
Шифра на КО	11031
Надм. вис.	267 м
Паликура на општинската карта Атарот на Паликура во рамките на општината
Паликура на Ризницата

Потекло и значење на името

Сретселото

За потеклото на името на ова село, кое се наоѓа на височинка, има две приказни:

• според мештаните, името е од пред неколку века, уште од турско време: кога доаѓал аскерот да ги гаѓа комитите на височинката со топови, се слушале команди: „Пали!“ Бидејќи Турците промашувале, овие одозгора им покажувале среден прст или цела рака и ги провоцирале на цел глас.
• Елка Јачева-Улчар, пак, објаснува дека името Паликура има грчко потекло. „Палаиос“ е грчка придавка, со значење стар, вели таа. И именката „хорион“ е грчка, а значи село, па, според тоа, Паликура е Старо Село.

Географија и местоположба

Селото се наоѓа на крајниот северен дел на Општина Росоман, недалеку од реката Црна, чиј атар се допира со подрачјето на Општина Градско.^[2] Селото е рамничарско и се наоѓа на надморска височина од 140 метри. Од градот Кавадарци, селото е оддалечено 22 километри.^[2] Селото се наоѓа во северниот дел на областа Тиквеш, оддалечено 5 километри североисточно од општинскиот центар Росоман.

До селото води локален асфалтен пат, кој се двои од регионалниот пат 1107 кај Рибарци.

Селото се на работ на повисока тераса над реката Црна. Во минатото, водата за пиење доаѓала од селска чешма, но и од реката.^[3]

Во отоманскиот период, селото имало чифлигарски облик, а од 1919 година колонистички облик (плански градено).^[3]

Историја

Подрачјето на Паликура е населено уште од старохристијанско време, за што сведочи паликурската базилика, која се наоѓа 600 метри северозападно од селото.^[4]

За Паликура се вели дека е доста старо село, но првичното население се изгубило. Турците го нарекувале Хидавери-Темишвар.^[3]

Стопанство

Стопански објект во селото

Атарот на селото зафаќа простор од 11,6 километри квадратни. На него преовладува обработливото земјиште на површина од 716 хектари, на пасиштата отпаѓаат 348 хектар, а на шумите само 14 хектари.^[2]

Селото, во основа, има полјоделска функција. Во него има услужни објекти.^[2]

Во отоманскиот период, мештаните биле земјоделци, најчесто работејќи како чифлигари. Чифлигот променил многу сопственици, но последен сопственик пред Балканските војни бил некој Германец од Хајлброн. По војните, чифлигот бил колонизиран и со тоа и дотогашните мештани и колонистите добиле по неколку хектари земја.^[3]

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 464 —     1953 381 −17.9% 1961 387 +1.6% 1971 325 −16.0% 1981 309 −4.9%	Година Нас. ±% 1991 216 −30.1% 1994 209 −3.2% 2002 183 −12.4% 2021 145 −20.8%

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Паликура живееле 130 жители, сите Македонци, од кои 116 христијани и 72 муслимани.^[5]

Според егзархискиот секретар Димитар Мишев, („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 година во Паликура имало 128 жители, сите Македонци под врховенството на Бугарската егзархија.^[6]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 300 Македонци.^[7]

Селото во 1961 година било средно по големина, со 387 жители, од кои 332 биле Македонци, а 40 Срби. Додека, во 1994 година бројот се намалил на 209 жители, од кои 197 биле Македонци, 7 Роми и 5 жители Срби.^[2]

Според пописот од 2002 година, во селото живееле 183 жители, од кои 161 Македонец, 4 Роми, 17 Македонски Срби и 1 останат.^[8]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 145 жители, од кои 103 Македонци, 14 Роми, 9 Срби, 1 останат и 18 лица без податоци.^[9]

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	130	128	464	381	387	325	309	216	209	183	145

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[10]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[11]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[12]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[13]

Родови

Паликура е македонско село.

Според истражувањата од почетокот на 1920-тите години, во селото биле застапени следниве родови:^[3]

• Македонски родови:
  • Доселеници: Атанасковци (1 к.), доселени се на почетокот од XIX век од селото Сопот; Петрушевци (1 к.), доселени се во 1894 година од селото Горно Чичево; Јановци (1 к.), доселени се во 1899 година од селото Крајници кај Велес; Лазорковци (2 к.), доселени се во 1904 година од селото Долно Чичево; Шоповци-Драгожели (2 к.), доселени се во 1905 година од селото Драгожел, а таму се доселени од околината на Штип; Јовановци (2 к.), доселени се во 1906 година од селото Росоман; Аврамовци (1 к.), доселени се во 1906 година од селото Горна Бошава; Димовци (1 к.), доселени се во 1906 година од селото Глишиќ; Лазорковци (1 к.), доселени се во 1907 година од селото Горна Бошава; Ѓоргијовци (1 к.), доселени се во 1908 година од селото Долно Чичево; Петровци (1 к.), доселени се во 1910 година од Горно Чичево и Димовци (1 к.), доселени се од селото Крстец кај Прилеп.
• Српски родови (колонисти):
  • Доселеници: Перовиќи (2 к.), доселени се од Селишта, срез Косанички, округ Топлички; Иванчевиќи (1 к.), доселени се од Добри Дол, срез Косанички, округ Топлички; Филиповиќи (1 к.), доселени се од Матевац, срез Нишки, округ Нишки; Ристиќи (1 к.) и Анѓелковиќи (1 к.), доселени се од Бабушница, срез Лужнички, округ Пиротски; Ѓоргевиќи (2 к.), Пејчиќи (1 к.) и Ќириќи (1 к.), доселени се од Крупца, срез Нишавски, округ Пиротски; Јовановиќи (1 к.) и Панчиќи (1 к.), доселени се од Велики Јовановац, срез Нишавски, округ Пиротски; Јовановиќи (1 к.), доселени се од Трнава, срез Нишавски, округ Пиротски; Панајотовиќи (1 к.), доселени се од Басаре, срез Нишавски, округ Пиротски; Пасулски (1 к.), доселени се од Кралево, округ Пиротски; Павловиќи (1 к.), доселени се од Влахово, срез Сврљишки, округ Нишки; Нсапуски (1 к.), Следски (1 к.), Поп (1 к.), Даруд (1 к.), доселени се од Требља, во романскиот дел од Банат. Може се од романско потекло; Лаибиќи (1 к.), доселени се од Љугоша, во Банат; Скврге (1 к.), доселени се од Капеље, срез Коренички, округ Огулински; Миковиќи (1 к.), доселени се од Чело-Брда кај Бока Которска во Црна Гора; Кашанејери (1 к.), доселени се од Пржнова кај Бока Которска во Црна Гора; Зеновиќи (1 к.), доселени се од Крстач кај Бока Которска во Црна Гора; Андровиќи (1 к.), доселени се од Ќутовиќа кај Бока Которска во Црна Гора; Гвозденовиќи (1 к.), доселени се од Црмница кај Вирпазар во Црна Гора.

Општествени установи

• Подрачното основно училиште „Пере Тошев“, петгодишно основно училиште во состав на ОУ „Пере Тошев“ - Росоман
• Дом на културата

• 
  Новото основно училиште
• 
  Старото основно училиште

Самоуправа и политика

На крајот од XIX век, Паликура било село во Тиквешката Каза на Отоманското Царство.

Селото влегува во рамките на Општина Росоман, една од ретките општини која не била променета при новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната Општина Росоман.

Во периодот 1965-1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата Општина Кавадарци. Во периодот од 1955 до 1965 година, селото влегувало во рамките на тогашната општина Градско.

Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната општина Росоман, во која покрај селото Паликура се наоѓале селата Камен Дол, Крушевица, Манастирец, Рибарци, Росоман, Сирково и Трстеник. Во периодот 1950-1952, селото било дел од некогашната општина Росоман, во која влегувале селата Паликура и Росоман.

Избирачко место

Во селото постои избирачкото место бр. 0713 според Државната изборна комисија, сместено во просториите на основното училиште.^[14]

На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 134 гласачи.^[15] На локалните избори во 2021 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 135 гласачи.^[16]

Личности

Личности родени во Паликура:

• Панда Георгиева — учесник во НОВ на Македонија

Културни и природни знаменитости

Главната селска црква „Св. Никола“

Археолошки наоѓалишта^[4]

• Гробот — гробница од римското време; и
• Паликурска базилика - старохристијанска базилика и некропола од средниот век.

Цркви

• Црква „Св. Никола“ — главна селска црква.

Споменици

• Споменик на НОБ