Сиромаштија

Сиромаштијата (англиски: Poverty) — недостиг на неопходни производи како храна, облека, живеалиште и здрава вода за пиење, што резултира со низок животен стандард. Сиромаштијата подразбира како состојба кога основните потреби се поголеми од можностите за нивно задоволување.

Можат да се разликуваат три типа на сиромаштија: апсолутна, релативна и субјективна. Апсолутна сиромаштија претставува неможност да се задоволат основните егзистенцијални потреби. Релативна сиромаштија е недостаток од ресурси кои ги оневозможуваат поединците и домаќинствата да практикуваат определен режим на исхрана, да учествуваат во определени општествени активности и да живеат во животни услови кои се вообичаени за општествата на кои им припаѓаат. Субјективната сиромаштија ги одразува поединечните перцепции на луѓето за нивните заработувачки.

Сиромаштијата е една важна димензија на социјалната исклученост. Сиромашните луѓе често се исклучени и маргинализирани во економските, социјалните и културните активности.

Сиромаштијата во светот

Според податоците на „Еуростат“, во 2012 година, стапката на сиромаштија во ЕУ-28 и во ЕУ-23 изнесувала 16,7%, а во новите членки на ЕУ, таа се движела од 14,5% во Словенија, преку 19,5% во Хрватска, 21% во Бугарија и 22,4% во Романија. Истовремено, стапката на сиромашни или социјално исклучени лица (т.н. индикатор АРОПЕ) во 2013 година изнесувал 24,5% во ЕУ-28 и 23% во ЕУ-23, додека во новите членки на ЕУ, овој индикатор изнесувал: 48% во Бугарија, 29,9% во Хрватска, 20,4% во Словенија и 40,4% во Романија.^[1]

Сиромаштијата во Република Македонија

Според Државниот завод за статистика (ДЗС), во 2013 година, стапката на сиромаштија во Македонија изнесувала 24,2%, а претходно, таа изнесувала 26,2% во 2012 година и 27% во 2010 година. Според, ДЗС, во 2013 година, прагот на сиромаштија за четиричлено семејство со две деца на возраст под 14 години изнесувал 147.578 денари годишно, т.е. 12.298 денари месечно или 3.074 денари месечно по член на семејството, односно 102 денари дневно. Притоа, стапката на сиромаштија пред социјалните трансфери била уште повисока и изнесувала 41%, а сиромаштијата била најголема (49,9%) кај семејствата со двајца возрасни и три или повеќе деца. Набљудувано по одделни категории, стапката на сиромаштија изнесувала 29,9% кај самохраните родители со издржувани лица, 11,1% кај вработените, 43,7% кај невработените, 10,9% кај пензионерите и 29,2% кај другите економски неактивни лица. Најпосле, стапката на сиромашни или социјално исклучени лица (АРОПЕ) изнесувала 48,1%.^[1]

Во Македонија, во 2013 година, дури 41% од населението живеело под линијата на сиромаштијата, т.е. со помалку од пет долари на ден, со што Македонија се наоѓала на второто место во Централна и Источна Европа, веднаш по Албанија.^[2]

Според податоците на Државниот завод за статистика,^[3] стапките на сиромаштија во Република Македонија во периодот 1994-1996 година, мерено според критериумот 60% од медијалните еквивалентни трошоци, се:

Година	Стапка на сиромаштија (%)
1994	9,0
1995	16,2
1996	18,3

Според податоците на Државниот завод за статистика,^[4][5] стапките на сиромаштија во Република Македонија во периодот 1997-2011 година, мерено според критериумот 70% од медијалните еквивалентни трошоци, се:

Година	Стапка на сиромаштија (%)	Индексот на длабочина на сиромаштијата
1997	19,0	4,6
1998	20,7	5,1
1999	21,0	5,7
2000	22,3	6,0
2001	22,7	5,4
2002	30,2	9,3
2003	30,2	9,4
2004	29,6	9,4
2005	30,0	9,7
2006	29,8	9,9
2007	29,4	9,7
2008	28,7	9,2
2009	31,1	10,1
2010	30,9	10,9
2011	30,4	9,3

Според Милениумските развојни цели, сиромаштијата во Македонија треба да биде намалена на 9,5% до 2015 година. Оваа висина е квантифицирана со преполовување на официјалната стапка на сиромаштија од 19%, измерена во 1997 година.^[6]

Сиромаштијата како тема во уметноста и во популарната култура

Сиромаштијата во народната книжевност

• „Како лисицата го оженила сиромавиот“ - кавкаска народна приказна.^[7]
• „Сиромашната девојка која станала кралица“ – полска народна приказна.^[8]
• „Џинот и сиромавиот“ - кавкаска народна приказна.^[9]
• „Тројцата итри месари и сиромавиот“ - унгарска народна приказна.^[10]

Сиромаштијата во книжевноста

• „Очите на сиромавиот“ - песна во проза на францускиот поет Шарл Бодлер.^[11]
• „Селска сиромаштија“ — песна на македонскиот поет Јован Котески.^[12]
• „Немаштија“ — песна на македонскиот поет Јован Котески.^[13]
• „Постелата единствена јахта на сиромавиот“ (хрватски: Postelja jedina jahta siromaha) - песна на хрватскиот писател Мирослав Крлежа.^[14]
• „Ненаситност и сиромаштија“ — расказ на хрватскиот писател Вјенцеслав Новак.^[15]

Сиромаштијата во музиката

• „По ѓаволите со сиромаштијата“ (англиски: To Hell with Poverty) — песна на британската рок-група Генг оф фор (Gang Of Four) од 1982 година.^[16]
• „Убиј ги сиромашните“ (англиски: Kill the poor) — песна на американската панк-рок група Дед Кенедис (Dead Kennedys) од 1980 година.^[17]
• „Вили и сиромашните момчиња“ (англиски: Willy And The Poor Boys) — албум на американската рок-група Криденс Клирвотер Ривајвл (Creedence Clearwater Revival).^[18]
• „Сиромаштија“ (англиски: Poverty) — композиција на италијанскиот композитор Енио Мориконе.^[19]
• „Сиромашни и богати“ — песна од истоимениот албум на македонската рок-група Хахаха од 2012 година“.^[20]