Телеф

Телеф (старогрчки: Τήλεφος , Телефос, „далеку сјаен“)^[2] — според старогрчката митологија е син на Херакле и Ауга, која била ќерка на кралот Алеј од Тегеја. Тој бил посвоен од Тевтрант, кралот на Мизија, во Мала Азија, кого го наследил како крал. Телеф бил ранет од Ахил кога Ахајците дошле во неговото кралство на пат да ја ограбат Троја и да ја вратат Елена во Спарта, а подоцна бил излекуван од Ахил. Тој бил татко на Еврипил, кој се борел заедно со Тројанците против Грците во Тројанската војна. Приказната за Телеф била популарна во античката грчка и римска иконографија и трагедија. Името и митологијата на Телеф веројатно се изведени од хетитскиот бог Телепину.^[3]

Херакле со бебето Телеф и елен, средината на вториот век од н.е. Париз, Лувр MA 75.^[1]

Од раѓање до зрелост

Херакле го наоѓа Телеф како јаде од елен, а Аркадија, Пан и крилеста Девица го гледаат, прв век од н.е. Неапол, Национален археолошки музеј 9008.

Резиме

Мајката на Телеф била Ауга, ќерка на Алеј, кралот на Тегеја, град во Аркадија, на Пелопонез во копнена Грција. Неговиот татко бил Херакле, кој ја завел или силувал Ауга, свештеничка на Атена. Кога Алеј дознал, се обидел да се ослободи од мајката и детето, но на крајот двајцата завршиле во Мала Азија на дворот на Тевтрант, крал на Мизија, каде што Телеф бил посвоен како наследник на бездетниот крал.

Постоеле три варијанти за тоа како Телеф, син на аркадиска принцеза, станал наследник на мизиски крал.^[4] Во најстариот постоечки запис, Ауга заминала во Мизија, и е одгледана како ќерка од Тевтрант, и Телеф се родил таму.^[5] Во некои записи, Телеф пристигнува во Мизија како бебе со својата мајка, каде што Тевтрант се жени со Ауга и го посвојува Телеф.^[6] Во други, додека Ауга (на различни начини) е предадена на мизискиот двор каде што повторно станува сопруга на кралот, Телеф е оставен во Аркадија, откако бил напуштен на планината Партенион, или од Алеј,^[7] или од Ауга кога се породила додека била однесена на морето од Навплиј за да се удави.^[8] Сепак, Телеф е доен од елен пронајден и одгледан од кралот Корит,^[9] или неговите овчари. Барајќи знаење за својата мајка, Телеф се консултирал со делфиското пророчиште кое го упатило во Мизија, каде што повторно се соединил со Ауга и бил посвоен од Тевтрант.</ref> where he was reunited with Auge and adopted by Teuthras.^[10]

Извори

Преживеан фрагмент од хесиодиевиот Каталог на жени (шести век п.н.е.),^[11] кој можеби ја претставува најстарата традиција,^[12] го сместува раѓањето на Телеф во Мизија. Во ова раскажување, мајката на Телеф, Ауга, била примена на дворот на Тевтрант во Мизија (веројатно по наредба на боговите) и одгледана од него како ќерка.^[13]Најстариот таков запис (околу 490 – 480 п.н.е.), од историчарот и географ Хекатај, вели дека Херакле имал сексуални односи со Ауга секогаш кога доаѓал во Тегеја. Ова ни го кажува патникот од вториот век Павсаниј, кој продолжува да вели, можеби потпирајќи се на Хекатај, дека кога Алеј открил дека Ауга го родила Телеф, ги затворил мајката и детето во дрвен сандак и ги фрлил на отворено море. Сандакот се упатил од Аркадија до рамнината на реката Кајкус во Мала Азија, каде што локалниот крал Тевтрант се оженил со Ауга..^[14]

Софокле, во петтиот век п.н.е., напишал трагедија „Алеади“ (Синовите на Алеј), која очигледно ги раскажува околностите на раѓањето на Телеф.^[15] Драмата денес е изгубена и се зачувани само фрагменти, но текст кој му се припишува на ораторот од четвртиот век п.н.е., Алкидамант, веројатно ја користела „Алеади“ од Софокле како еден од своите извори.^[16] Според Алкидамант, таткото на Ауга, Алеј, бил предупреден од делфиското пророчиште дека доколку таа има син, тогаш овој внук ќе ги убие синовите на Алеј, па Алеј ја направил Ауга свештеничка на Атена, велејќи ѝ дека мора да остане девица, под закана со смрт.^[17] Но, Херакле, минувајќи низ Тегеја, забавувајќи се од Алеј во храмот на Атена, се заљубил во Ауга и, додека бил пијан, имал сексуални односи со неа. Алеј открил дека Ауга е бремена и му ја дал на Навплиј да ја удави. Но, на пат кон морето, Ауга го родила Телеф на планината Партенион, а според Алкидамант, Навплиј, игнорирајќи ги неговите наредби, ги продал мајката и детето на бездетниот мизиски крал Тевтрант, кој се оженил со Ауга и го посвоил Телеф, и „подоцна му го дал на Пријам за да се школува во Троја“. Верзијата на приказната на Алкидамант сигурно се разликувала од Софокле барем во овој последен аспект. Тоа е така бидејќи, наместо бебето Телеф да му биде продадено на Тевтрант, како кај Алкидамант, фрагментот од Алеада можеби дава сигурност дека во софоклеовата драма, како и во многу подоцнежни извештаи, новородениот Телеф бил напуштен (на планината Партенион?), каде бил доен од страна на елен. ^[18]

Мермерна статуа на Херкле како го држи бебето Телеф во рацете. Античка римска копија од грчки оригинал од 4 век п.н.е. Пронајдена во 16 век на Кампо де Фиори во Рим. Музеј Кјарамонти, Ватикан

Еврипид напишал драма „Ауга“ (408 п.н.е.?) која исто така се занимавала со раѓањето на Телеф. Драмата денес е изгубена, но резиме на заплетот може да се состави од разни подоцнежни извори, особено наративно резиме дадено од ерменскиот историчар Мојсеј од Хорена.^[19] Пијаниот Херакле,^[20] за време на фестивалот на Атена, ја силува „свештеничката на Атена, Ауга, ќерка на Алеј, додека ги водела танците за време на ноќните обреди“.^[21] Ауга се породува тајно во храмот на Атена во Тегеја и таму го крие новородениот Телеф.^[22] Детето е откриено, а Алеј наредува Телеф да биде разоткриен, а Ауга да се удави, но Херакле се враќа и очигледно го спасува парот од неизбежна смрт. Драмата можеби завршила со уверение (од Атена до Херакле?) дека Ауга и Телеф ќе бидат жена и син на Тевтрант.^[23]

Страбон дал варијанта на приказната слична на онаа на Павсаниј, велејќи дека, откако ја открил „нејзината пропаст од Херакле“, Алеј ги ставил Ауга и Телеф во ковчег кој потоа го фрлил во морето, дека тој се исфрлил на устието на Каикус, и дека Тевтрант се оженил со Ауга и го посвоил Телеф.^[24]

Подоцнежните записи од историчарот Диодор Сицилиски од 1 век п.н.е. и митографот Аполодор од првиот или вториот век од н.е. даваат дополнителни детали и варијации.^[25] Диодор, како и во записот на Алкидамант, вели дека Алеј му ја дал бремената Ауга на Навплиј за да биде удавена, дека таа го родила Телеф во близина на планината Партенион и потоа таа завршила со Тевтрант во Мизија. Но, во записот на Диодор, наместо да биде продаден, заедно со неговата мајка, на Тевтрант, Телеф бил напуштен од Ауга „во некои грмушки“, каде што е доен од срна и пронајден од овчари. Тие го даваат на нивниот крал Корит, кој го одгледува Телеф како свој син. Кога Телеф пораснува, сакајќи да ја пронајде својата мајка, тој се консултира со пророштвото во Делфи, кое го испраќа кај кралот Тевтрант во Мизија. Таму ја наоѓа Ауга и, како и претходно, е посвоен од бездетниот крал и тој го прави негов наследник. Аполодор, како и во „Аугија“ од Еврипид, вели дека Ауга го предал Телеф тајно во храмот на Атина и го скрил таму.^[26] Аполодор додава дека гладот што следел, според пророштвото, бил резултат на некаква безбожност во храмот, а пребарувањето на храмот довело до пронаоѓање на Телеф.^[27] Алеј го разоткрил Телеф на Партенион, додека како во „Алеади“ од Софокле, тој е доен од срна. Според Аполодор, тој бил пронајден и одгледан од овчар..^[28][29] Како и во записот на Диодор, Телеф се консултира со пророштвото во Делфи, е испратен во Мизија, каде што станува посвоен наследник на Тевтрант.

Според митографот Хигин (чиј опис очигледно е земен од постар извор, веројатно од Софоклеовите Мизијци),^[30] откако Ауга го напуштила Телеф на планината Партенион^[31] таа побегнала во Мизија каде, како во Каталогот на жени, станала посвоена ќерка (не сопруга) на Тевтрант.^[32] Кога Телеф заминува во Мизија по упатство на пророштвото, Тевтрант му го ветува своето кралство и неговата ќерка Ауга за брак доколку го победи својот непријател Ида. Телеф го сторил тоа, со помош на Партенопеј, другар од детството кој бил пронајден како бебе на планината Партенион во исто време со Телеф, и бил одгледан заедно со него. Потоа Тевтрант му ја дал Ауга на Телеф, но Ауга, сè уште верена на Херакле, го нападнала Телеф со меч во нивната венчаница, но боговите интервенирале испраќајќи змија да ги раздели, предизвикувајќи Ауга да го испушти мечот. Токму кога Телеф се спремал да ја убие Ауга, таа го повикала Херакле за спасување, а Телеф потоа ја препознал својата мајка.^[33]

Тишината на Телеф

Веројатно во „Алеадите“ („Синовите на Алеј“) од Софокле се раскажува како Телеф, додека сè уште бил во Аркадија, пред да замине во Мизија во потрага по својата мајка, ги убил синовите на Алеј, со што го исполнил пророштвото. Античките извори го потврдуваат убиството, но практично ништо не е познато за тоа како дошло до ова.^[34]

Убиството на неговите чичковци би предизвикало Телеф да стане религиозно загрозен и да има потреба од прочистување, а очигледно, грчката религиозна практика барала од криминалните убиства да молчат сè додека нивната крвна вина не може да се искупи.^[35] Аристотел во „Поетика“, во осврт на појавувањето на Телеф во некоја драма што ја нарекува Мизијци, го споменува „човекот кој пристигнал од Тегеја во Мизија без да зборува“.^[36] И така, тишината на Телеф очигледно била додадена како „поговорка“.^[37] Комичарот поет Алексис напишал за еден ненаситен гостин на вечера кој како „Телеф во безимена тишина седи, / Правејќи само знаци на оние што му поставуваат прашања“, веројатно премногу намерен да јаде за да разговара.ref>Quoted by Athenaeus, The Deipnosophists 10.18, Vol. II p. 664</ref> И друг комичен поет Амфис се жалел на рибарите кои „стојат неми како Телеф“, продолжувајќи да вели дека споредбата на рибарите со Телеф е соодветна бидејќи „сите тие се поврзани со убиства“. ^[38]

Крал во Мизија

Резиме

Напад од Грците

Ахил; античко грчко полихроматско грнчарско сликарство (датирано од ок. 300 година п.н.е.)

Телеф бил прогласен за наследник на кралството на Тевтрант во Мизија, и на крајот го наследил како негов крал. За време на владеењето на Телеф, како прелудиум на Тројанската војна, Грците го нападнале градот на Телеф, мешајќи го со Троја.^[39] Телеф ги поразил Грците, убивајќи го Терсандер,^[40]

синот на Полиник, и принудувајќи ги Грците да се вратат на своите бродови.

Но, Телеф бил ранет во бутот од копјето на Ахил. Според Аполодор, и схолијаст на хомеровата Илијада, Телеф бил сопнат додека бегал од нападот на Ахил.^[41] Схолијастот вели дека Дионис предизвикал лозата да го сопне Телеф затоа што Телеф не му оддал соодветна почит.^[42] Вклученоста на Дионис е потврдена со кратер со црвена фигура од крајот на 6 или почетокот на 5 век п.н.е.^[43]Филострат и Диктис Критски дале детални објаснувања за сите овие настани.^[44]

Рана и заздравување

Мизијците победиле, по кое Грците се вратиле дома, но раната на Телеф не заздравувала. Телеф се консултирал со пророштвото на Аполон, кое го дало познатиот одговор ὁ τροφής ἰάσεται („твојот напаѓач ќе те излекува“). Така, Телеф заминал во Аргос да бара лек, и таму бил излекуван од Ахил.^[45] За возврат, Телеф се согласил да ги води Грците до Троја.^[46] Аполодор и Хигин напишале дека 'рѓата изгребана од копјето на Ахил била лековито средство. Лекувањето на Телеф било честа тема во августовскиот период и подоцнежната римска поезија. Фармакологијата на Џон Ајртон Парис го идентификува вердигрисот, кој има лековити својства, како лековита 'рѓа на копјето.^[47]

Извори

Во „Илијада“ или „Одисеја не е споменета битката во Мизија. Сепак, „Киприја“ (крајот на седмиот век п.н.е.?), една од поемите од епскиот циклус, ја раскажува приказната. Според резимето на „Киприја“ од Прокл, Грците ја помешале Мизија со Троја, Телеф го убил Терсандер, но бил ранет од Ахил. Телеф, воден од пророштво, пристигнал во Аргос, каде што Ахил го излечил а како за возврат Телеф заминал да ги води Грците до Троја.^[48] Пиндар (околу 522 – 443 п.н.е.), ја знаел приказната за ранувањето на Телеф од страна на Ахил, веројатно откако бил сопнат од лоза: „Ахил, кој ја обоил рамнината на Мизија покриена со лозја, попрскајќи ја со темната крв на Телеф“. ^[49]

Телеф седи на олтар, со преврзана нога, држи копје и бебето Орест. Детал од атинска црвенофигурна пеликеа, околу 450 п.н.е., Британски музеј E 382.

Секој од тројцата трагичари, Есхил, Софокле и Еврипид, пишувале драми, кои денес се изгубени, раскажувајќи ја приказната на Телеф. Драмата на Еврипид „Телеф“ (438 п.н.е.) го драматизира патувањето на Телеф во Аргос барајќи лек за својата гнојна рана. Во еврипидовиот опис, Телеф се преправил во просјак облечен во партали. Откако неговата преврска била откриена, Телеф го заробил малиот син на грчкиот крал Агамемнон, Орест, за да го употреби како заложник. Но, било откриено дека Телеф бил Грк по раѓање, а Телеф се согласил да ја води грчката војска до Троја, во замена Ахил да му ја излечи раната.^[50] Орест како заложник од Телеф веќе бил прикажан на црвенофигурна керамика, веројатно уште во втората четвртина од петтиот век,,^[51] а сцената можеби се појавила претходно и во презентацијата на приказната на Есхил.^[52]

Етрурско огледало, од втората половина на четвртиот век п.н.е. (Берлин, Античко Собрание 35)^[53] и барелеф (околу првиот век п.н.е.) од Херкуланеум (Неапол, Национален археолошки музеј 6591)^[54] се толкуваат како прикажување на Ахил како го лекува Телеф со 'рѓа од неговото копје. Плиниј Постариот (1 век н.е.) опишува слики (без датум) кои го прикажуваат Ахил како струга 'рѓа од своето копје во раната на Телеф.^[55] Една таква слика можеби му се припишува на атинскиот сликар Пархасиј од петтиот век п.н.е. Првите книжевни упатувања за употребата на 'рѓа стругана од ахиловото копје како средство за лекување на раната на Телеф се наоѓаат кај римските поети од 1 век п.н.е., Секст Проперциј и Овидиј..^[56]

Аполодор дал варијанта на мизиската експедиција, веројатно извлечена директно од Киприја.^[57] Извештајот на Аполодор се согласува со резимето на Прокл, но дава повеќе од приказната. Телеф убил голем број на Грци покрај Терсандер, но се сопнал од лоза додека бегал од Ахил. Аполон му рекол на Телеф дека неговата рана „ќе биде излечена кога оној што го ранил ќе му помогне“. Затоа Телеф заминал во Аргос „облечен во партали“ (како во Телеф од Еврипид) и, ветувајќи дека ќе ги води Грците до Троја, го молел Ахил да го излечи, што Ахил го направил употребувајќи 'рѓа изгребана од неговото копје. Потоа Телеф им го покажал патот до Троја на Грците. Асхолиите на Илијада 1.59 се согласуваат со извештаите на Прокл и Аполодор, но сопнувањето со лозата му го припишува на Дионис, лут поради недовилните почести кон него, и додава дека покрај тоа што ги водел Грците до Троја, Телеф се согласил и да не им помага на Тројанците во претстојната војна.^[58]

Извештајот на Хигин се смета дека се темели, барем делумно, на една или повеќе денес изгубени драми на трагичарите. Хигин раскажува за раната нанесена од копјето на Ахил, за нејзиното гноење и за консултирањето на Телеф со пророчиштето на Аполон, од каде добил одговор дека „единственото нешто кое можело да го излечи било истото копје со кое бил ранет“.^[59] Така, Телеф го побарал Агамемнон, и по совет на сопругата на Агамемнон, Клитемнестра, Телеф го грабнал нивниот син Орест од неговата лулка и се заканил дека ќе го убие детето доколку раната не му залечи. Бидејќи Грците исто така добиле пророштво дека нема да можат да ја освојат Троја без помошта на Телеф, го замолиле Ахил да го излечи Телеф. Кога Ахил протестирал дека не знае ништо за медицината, Одисеј истакнал дека Аполон не сметал на Ахил, туку дека самото копје ќе биде лекот. Така, тие ја стружеле 'рѓата од копјето во раната и Телеф бил излечен. Потоа Грците го замолиле Телеф да им се придружи во ограбувањето на Троја, но Телеф одби бидејќи неговата сопруга Лаодика била ќерка на Пријам, кралот на Троја. Сепак, Телеф ветил дека ќе биде водич на Грците до Троја.

Сопруги и потомци

Неоптолем го убива Еврипил. Атичка црнофигурна хидрија од сликарот Антимен, 550 – 500 п.н.е., Музеј Мартин фон Вагнер L. 309..^[60]

Најраното споменување на Телеф, кое се појавува во хомеровата „Одисеја“ (околу осми век п.н.е.), вели дека Телеф имал син Еврипил, кој починал во Троја.^[61] Таму ништо не се споменува за тоа која била мајката на Еврипил, но сите антички извори што ја споменуваат мајката на Еврипил велат дека таа била Астиоха, која (обично) била сестра на Пријам.^[62] Еврипил повел голема сила Мизијци да се борат на страната на Троја за време на последниот период од Тројанската војна. ^[63] Еврипил бил голем воин и убил многу противници, вклучувајќи ги Махаон ^[64] и Ниреј,^[65] но конечно бил убиен од синот на Ахил, Неоптолем.^[66] Иронијата на ахиловиот син кој го убил синот на Телеф користејќи го истото копје што Ахил го користел за да го рани и излекува Телеф, очигледно се појавува во изгубената драма на Софокле, Еврипил.^[67]. Според Сервиј, Еврипил имал син, Грин, кој станал крал во Мизија и бил познат како епоним на Гринеон и основач на Пергамон.^[68] Друг син на Телеф, според Сервиј, бил Кипарис, кој подоцна станал еден од машките љубовници на Аполон.^[69]

За Телеф е споменато дека имал уште три жени, без да се спомене потомство. Според Хигин (како што е споменато погоре), сопругата на Телеф била ќерката на Пријам, Лаодика.^[70] Според Диодор Сицилиски, Телеф се оженил со Агриопа, ќерка на Тевтрант. Додека Филострат вели дека Хиера, водачот на контингент мизиски жени коњаници, убиени во битка од Ниреј, била сопруга на Телеф.^[71] Амазонката веќе била прикажана на коњ, како ги води мизиските жени во битка, на фризот на Телеф од вториот век п.н.е. на олтарот во Пергамон.^[72]

Дадени се уште три потомци на Телеф кои го поврзуваат Телеф со италијанските митови. Во „Александра“ од Ликофрон, легендарните основачи на етрурскиот Додекапол, Тархон и Тирен се синови на Телеф. Дека Тирен се вели дека бил син на Телеф, го известува и Дионисиј Халикарнски. Ниту Ликофрон ниту Дионисиј не го споменуваат името на нивната мајка, иако очигледно според некои, нивната мајка била Хиера.^[73]Плутарх вели дека, според еден извештај, Телеф бил татко на ќерка, Рома, од која градот Рим го добил своето име.^[74]

Иконографија

Над сто записи за Телеф се каталогизирани во Лексиконот на иконографските митолошки класици (латински: Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae.^[75] Раните примери вклучуваат атичка црвенофигурна грнчарија од околу 510 година п.н.е. и источно-јонски гравирани скапоцени камења (околу 480 година п.н.е.). Сцените што го прикажуваат Телеф како е доен од срна или како го држи Орест како заложник биле особено популарни. Други сцени вклучуваат или негово ранување или негово лекување од Ахил. Најкомплетниот поединечен опис на животот на Телеф е прикажан на фризот на Телеф од првиот век п.н.е.^[76]

Фриз

Телеф му се заканува на малиот Орест, на олтарот на Агамемнон. Фризот на Телеф (панел 42), втор век п.н.е. Берлин, Античко Собрание TI71 и 72.

Фризот на Телеф (помеѓу 180 и 156 година п.н.е.) претставувал дел од декорацијата на олтарот во Пергамон. Фризот ги украсувал внатрешните ѕидови на колонадата која го опкружувала подигнатиот внатрешен двор во кој се наоѓал жртвениот олтар. Тој бил долг речиси 60 метри, и бил составен од околу 74 мермерни панели, секоја висока 1,58 метри, од кои 47 панели денес се целосно или делумно зачувани.

Панелите прикажуваат сцени од животот на Телеф, од настани кои претходат на неговото раѓање, па сè до можеби неговата смрт и јунаштво. Панелите се толкувани како да го прикажуваат првиот поглед на Херакле кон Ауга во дабова шума (панел 3); столари како го градат ковчегот во кој Ауга ќе биде фрлена во морето (панели 5-6); Тевтрант како ја наоѓа Ауга на брегот во Мизија (панел 10); Херакле како го открива напуштениот Телеф и како го го дои лавица (панел 12); Телеф како прима оружје од Ауга и заминува во војна против Ида (панели 16-18); Тевтрант како ја предава Ауга на Телеф за брак (панел 20); и Ауга и Телеф, како се плашат од змија и се препознаваат еден со друг на нивната брачна ноќ (панел 21). Следните неколку панели се толкуваат како прикажување на битката меѓу Мизијците и Грците на рамнината Кајкус, вклучувајќи ја Хиера, сопругата на Телеф, слична на Амазонка, која предводи група мизиски жени коњаници во битка (панели 22-24) и Ахил, потпомогнат од Дионис, кој го ранува Телеф (панели 30-31). Следат сцени кои се толкуваат како Телеф се консултира со пророштвото на Аполон во врска со заздравувањето на неговата рана (панел 1); Телеф пристигнува во Аргос, барајќи лек за неговата рана (панели 34-35); неговото добредојде таму (панели 36-38); гозба во Аргос за време на која се открива идентитетот на Телеф (панели 39-40); Телеф му се заканува на бебето Орест на олтарот (панел 42); и веројатно неговото заздравување од Ахил. Два последни панели можеби ја прикажуваат смртта и јунаштвото на Телеф (панели 47-48).

Доење од елен

Напуштениот Телеф како еден елен го дои претставувал чест иконографски мотив. Освен фризот на Телеф, кој го прикажува напуштениот Телеф како го дои лавица, секој друг приказ на овој настан го прикажува Телеф како го дои од елен. Најраните вакви претстави се јавуваат на источнојонски гравирани скапоцени камења (околу 480 година п.н.е.), на кои е прикажано бебето Телеф како се движи или ползи под стоечки елен, држејќи ги цуцлите на еленот. Речиси идентични сцени се појавуваат на тегеатски монети од околу 370 година п.н.е. Павсаниј известува дека видел слика од Телеф како го дои елен на планината Хеликон во Беотија. Претставите кои го прикажуваат Херакле како го наоѓа Телеф со елен се исто така чести од првиот век од н.е. Сцената продолжила да биде популарна до третиот век од н.е.

Лекување од Ахил

Атички фрагментарен црвенофигурен кратер од крајот на шестиот или почетокот на петтиот век, кој му се припишува на Финтиј (Санкт Петербург, Државен музеј „Ермитаж“ ST1275), очигледно ја прикажува битката меѓу Телеф и Ахил. Фрагментите го прикажуваат Патрокле кој е наведнат над Диомед (двата именувани), дел од тирс, и натписот „Дионис“. Се претпоставува дека Диомед се грижи за паднатиот Терсандер, а средишниот дел од кратерот го прикажува Ахил како го ранува Телеф, со помош на богот Дионис.

Според Павсаниј, битката помеѓу Телеф и Ахил кај реката Кајкус била прикажана и на западниот фронтон на храмот на Атена Алеја во Тегеја (завршен околу 350 – 340 п.н.е.). Од западниот фронтон останале само фрагменти, што укажува дека Телеф можеби носел лавовска кожа од својот татко Херакле. Натписите покажуваат дека Телеф и Ауга биле претставени на метопите на храмот, а Павсаниј исто така споменува дека видел портретна слика од Ауга таму.

На олтарот на Агамемнон

Ахил (десно) струже 'рѓа од своето копје на раната на седнатиот Телеф, околу првиот век п.н.е. Мермерен релјеф, од Куќата на релјефот на Телеф, Херкуланеум, Неапол, Национален археолошки музеј 6591.

Прибежиштето кон агамемноновиот олтар, обично со Орест како заложник, исто така бил чест мотив. Атичкото вазно сликарство ја прикажува сцената, честопати со присуство на Агамемнон или Клитемнестра. Можеби најраниот пример, атичка киликсна чаша (околу 470 п.н.е.) од Источна Етрурија (Музеј на ликовни уметности, Бостон 98.931) го прикажува Телеф, со преврзано бедро, како седи сам на олтар држејќи две копја. Атичка пеликеа (околу 450 п.н.е.), од Вулчи ( Британски музеј E 382) го прикажува Телеф, со преврзано бедро, како седи на олтар, држејќи копје во десната рака, а бебето Орест со левата рака. Од левата страна, Агамемнон се соочува со Телеф, со копје. Подоцнежните италијански третмани на сцената обично ги вклучуваат и Агамемнон и Клитемнестра, честопати со Клитемнестра или понекогаш Одисеј како го спречува Агамемнон да го нападне Телеф.

Според традицијата, лекувањето на Телеф го прикажал атинскиот сликар Пархасиј од петтиот век п.н.е. Гравирано етрурско бронзено огледало, од втората половина на четвртиот век п.н.е. (Берлин, Античко Собрание Fr. 35) и мермерен релјеф, околу првиот век п.н.е., од Херкуланеум ( Неапол, Национален археолошки музеј 6591) го прикажуваат Ахил како го лекува Телеф со 'рѓа од неговото копје.

Традиција на трагичарите

Сцена од „ Жените на Тесмофори“ од Аристофан (733-755), каде што се исмејува еврипидовиот Телеф кој го држи Орест како заложник. Овде, маж преправен како жена клекнува на жртвен олтар, држејќи „мало дете“ (мев „облечен“ со детски чевли). „Мајката“ држи сад за вино подготвен да ја собере „крвта“ на закланото дете. Кратер со ѕвоно од Апулија, околу 370 година п.н.е., Музеј „Мартин фон Вагнер“ H 5697.

Телеф бил популарен трагичен јунак, чија семејна историја се појавува во неколку грчки трагедии. Аристотел напишал дека „најдобрите трагедии се напишани за неколку семејства - на пример, Алкмеон и Едип и Орест и Мелеагар и Тиест и Телеф“. Сите овие драми за Телеф денес се изгубени. За нив е познато само преку зачувани фрагменти и извештаите на други антички писатели. Секој од тројцата големи трагедисти - Есхил, Софокле и Еврипид - напишале повеќе драми во кои се раскажувала приказната.

Есхил напишал драма наречена „Мизијци“ во која можеби се раскажува приказната за тоа како Телеф доаѓа во Мизија и бара прочистување за убиството на своите чичковци по мајка. Есхил напишал уште една драма за која се смета дека е продолжение на „Мизијци“, во која Телеф доаѓа во Аргос барајќи лекување на својата рана, а можеби го вклучува и заробувањето на Орест од страна на Телеф како заложник.

Софокле веројатно напишал најмалку четири драми: „Алеади“ (Синовите на Алеј), „Мизијци“, „Телеф“ и „Еврипил“, во кои учествувале Телеф и неговото семејство. Петтата драма „Собирот на Ахајците“ веројатно го вклучувала и Телеф. Натпис од 4 век п.н.е. споменува Телефеја од Софокле, која може да се однесува на трилогија или тетралогија за Телеф, можеби вклучувајќи една или повеќе од овие драми. „Синовите на Алеј“ веројатно ја раскажале приказната за тоа како Телеф ги убил своите чичковци и со тоа го исполнил пророштвото. Фрагментите укажуваат на кавга околу вонбрачното раѓање на Телеф, што можеби резултирало со убиствата. Се претпоставува дека Мизијци и Телеф ја продолжуваат приказната за Телеф, по неговото пристигнување како возрасен човек во Мизија. Софоклеовиот „Еврипил“ очигледно ја раскажува приказната за синот на Телеф, Еврипил, кој бил убиен во Троја од страна на ахиловиот син Неоптолем. Иронијата на ахиловиот син, кој го убива синот на Телеф, употебувајќи го истото копје кое Ахил го користел за да го излечи Телеф, очигледно, исто така се појавува во трагедијата.

Еврипид напишал драма Ауга во која ги раскажал околностите околу раѓањето на Телеф. Неговата мајка Ауга, откако била силувана од пијаниот Херакле, бебето Телеф било пронајдено во храмот на Атина, било наредено да биде убиено, но тоа било спасено од Херакле. Еврипид, како Есхил и Софокле, исто така напишал драма насловена како Телеф. Еврипидовиот Телеф е познат по тоа што ја раскажал приказната за Телеф кој пристигнал во Аргос преправен како просјак, каде што, откако го зел Орест како заложник, се согласил да ги води Грците до Троја во замена за заздравување на неговата рана.

Славата на еврипидовиот „Телеф“ може да се заклучи од две комедии на Аристофан (околу 446 – околу 386 п.н.е.), кои опширно ја пародираат драмата. Во „Ахарњаните“, комичниот јунак на драмата, Дикеопол, направен според еврипидовиот Телеф, зема како заложник кошница со јаглен, и го позајмува телефовиот костум за просјак од Еврипид (кој се појавува како лик во драмата), за да го носи. Во „Жените на Тесмофори“, роднина на Еврипид (кој повторно е лик во драмата), се преоблекува (како жена). Кога е разоткриен, тој зграпчува бебе (што се покажува дека е торба за вино) како заложник и се засолнува на жртвен олтар.

Неколку подоцнежни трагични поети очигледно исто така пишувале драми на оваа тема. Поетот од крајот на 5 век, Агатон (веројатно најпознатиот трагичар по Есхил, Софокле и Еврипид) пишувал драми со наслови „Мизијци“ и „Телеф“. Друг поет од крајот на 5 век, Јофон, и поетите од 4 век, Клеофонт и Москион, пишувале драми наречени „Телеф“. Поетот од 4 век , Афареј, ја напишал „Ауге“, а хеленистичкиот Никомах од Александрија во Троада ја напишал „Мизијци“.

Римските поети Ениј (околу 239 – 169 п.н.е.) и Акиј (170 – ок. 86 п.н.е.) напишале и драми наречени Телеф.

Пергамон

Телеф се сметал за митски основач на Пергамон, како и за предок на Аталидите, владејачката династија на Пергамон (од 241 година п.н.е.). Според еден милетски натпис (по 129 година п.н.е.), луѓето од Пергамон се нарекувале Телефиди, потомци на Телеф. Според Павсаниј, луѓето од Пергамон тврделе дека се потомци на Аркадијците кои пристигнале со Телеф во Мизија. Натписите ја евидентираат поврзаноста помеѓу Пергамон и Тегеја, а се вели дека најважниот култ на Пергамон, култот на Атена, бил донесен од Тегеја и воспоставен во Пергамон од Ауга.

Нивното наводно потекло од јунакот Телеф, како што е прикажано на фризот на Телеф, било употребено од Аталидите за да го легитимизираат своето барање за суверенитет и да го воспостават грчкото наследство на Пергамон. Телеф бил предмет на ритуално обожавање на јунаци во Пергамон. Според Павсаниј, жителите на Пергам исполнувале химни и му принесувале жртви на Телеф.

Култ

Телеф бил предмет на обожавање на култен јунак во Пергамон. Телеф бил обожаван и на планината Партенион во Аркадија, и почитуван во Тегеја, каде што бил прикажан на фронтонот на храмот на Атена Алеја во Тегеја, борејќи се против Ахил.