സിങ്ക് ഫോസ്ഫൈഡ്

Zn₃P₂ എന്ന തന്മാത്രാസൂത്രമുള്ള ഒരു അജൈവ രാസ സംയുക്തമാണ് സിങ്ക് ഫോസ്ഫൈഡ്. വാണിജ്യ സാമ്പിളുകൾ പലപ്പോഴും ഇരുണ്ടതോ കറുത്തതോ ആണെങ്കിലും ഇത് ചാരനിറത്തിലുള്ള സോളിഡ് ആണ്. ഇത് എലിവിഷമായി ഉപയോഗിക്കുന്നു. 1.5 eV ബാൻഡ് വിടവുള്ള II-V അർദ്ധചാലകമായ Zn₃P₂ ഫോട്ടോവോൾട്ടെയ്ക്ക് സെല്ലുകളിൽ ഉപയോഗിക്കുന്നു.^{[5] [6]}

Zinc phosphide^[1]

Names
Other names trizinc diphosphide
Identifiers
CAS Number	1314-84-7 (Zn 3P 2) Y 12037-79-5 (ZnP 2) N 51810-70-9 (Zn xP x) N
3D model (JSmol)	Interactive image
ChemSpider	11344765 Y
ECHA InfoCard	100.013.859
EC Number	234-867-3
PubChem CID	25113606
UNII	813396S1PC Y
CompTox Dashboard (EPA)	DTXSID1024386
InChI
SMILES
Properties
Chemical formula	Zn3P2
Molar mass	258.12 g/mol
Appearance	dark gray
Odor	characteristic[2]
സാന്ദ്രത	4.55 g/cm3
ദ്രവണാങ്കം
Solubility in water	reacts
Solubility	insoluble in ethanol, soluble in benzene, reacts with acids
Band gap	1.4-1.6 eV (direct)[3]
Structure
Crystal structure	Tetragonal, tP40
Space group	P42/nmc, No. 137
Lattice constant	a = 8.0785 Å, c = 11.3966 Å[4]
Formula units (Z)	8
Hazards
Occupational safety and health (OHS/OSH):
Ingestion hazards	Fatal, acutely toxic
Inhalation hazards	High
GHS labelling:
Pictograms	[2]
Signal word	Danger
Hazard statements	H260, H300
Precautionary statements	P223, P231+P232, P264, P270, P280, P301+P310, P321, P330, P335+P334, P370+P378, P402+P404, P405, P501
NFPA 704 (fire diamond)	[2] 4 3 2 W
Lethal dose or concentration (LD, LC):
LD50 (median dose)	Oral 42.6 mg/kg (Rat) 12 mg/kg (Rat) Dermal 1123 mg/kg (Rat) 2000 mg/kg (Rabbit)[2]
Safety data sheet (SDS)	ThermoFisher Scientific, revised 02/2020[2]
Except where otherwise noted, data are given for materials in their standard state (at 25 °C [77 °F], 100 kPa). Infobox references

നിർമ്മാണവും പ്രതികരണങ്ങളും

ഫോസ്ഫറസ്, സിങ്ക് എന്നിവ പ്രതിപ്രവർത്തിപ്പിച്ച് സിങ്ക് ഫോസ്ഫൈഡ് തയ്യാറാക്കാം. നിർണായക ഉപയോഗങ്ങൾക്ക്, ആർസെനിക് സംയുക്തങ്ങൾ നീക്കംചെയ്യുന്നതിന് അധിക പ്രോസസ്സിംഗ് ആവശ്യമായി വന്നേക്കാം. ^[7]

3Zn + 2P → Zn₃P₂

സിങ്ക് ഫോസ്ഫൈഡ് വെള്ളവുമായി പ്രതിപ്രവർത്തിച്ച് ഫോസ്‍ഫീൻ (PH₃), സിങ്ക് ഹൈഡ്രോക്സൈഡ് (Zn(OH)₂) എന്നിവ ഉൽ‌പാദിപ്പിക്കുന്നു:

Zn₃P₂ + 6H₂O → 2PH₃ + 3Zn(OH)₂

ഘടന

Zn₃P₂ ന് സാധാരണ ഊഷ്മാവിൽ ടെട്രാഗണൽ ഘടനയുണ്ട്, അത് ഏകദേശം 845 °C ൽ ഒരു ക്യുബിക് ക്രിസ്റ്റൽ രൂപത്തിലേക്ക് മാറുന്നു .^{[8] [9]}

ഉപയോഗങ്ങൾ

ഫിലിം ഫോട്ടോവോൾട്ടായിക്ക് ഉപയോഗങ്ങൾക്ക് അനുയോജ്യമാണ് സിങ്ക് ഫോസ്ഫൈഡ്, കാരണം ഇതിന് ശക്തമായ ഒപ്റ്റിക്കൽ ആഗിരണവും ഏതാണ്ട് അനുയോജ്യമായ ബാൻഡ് വിടവും (1.5eV) ഉണ്ട്. ഇതിനുപുറമെ, സിങ്കും ഫോസ്ഫറസും ഭൂമിയുടെ പുറംതോടിൽ ധാരാളമായി കാണപ്പെടുന്നു, അതായത് മറ്റ് നേർത്ത ഫിലിം ഫോട്ടോവോൾട്ടെയ്ക്കുകളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ മെറ്റീരിയൽ വേർതിരിച്ചെടുക്കൽ ചെലവ് കുറവാണ്. സിങ്ക്, ഫോസ്ഫറസ് എന്നിവയും നോൺടോക്സിക് ആണ്. ^[10]

കീട നിയന്ത്രണം

സിങ്ക് ഫോസ്ഫൈഡ് എലിവിഷമായി ഉപയോഗിക്കുന്നു. എലിയുടെ ദഹനവ്യവസ്ഥയിലെ ആസിഡ് ഫോസ്ഫൈഡുമായി പ്രതിപ്രവർത്തിച്ച് വിഷ ഫോസ്ഫൈൻ വാതകം സൃഷ്ടിക്കുന്നു. അലുമിനിയം ഫോസ്ഫൈഡ്, കാൽസ്യം ഫോസ്ഫൈഡ് എന്നിവയാണ് സിങ്ക് ഫോസ്ഫൈഡിന് സമാനമായ മറ്റ് കീടനാശിനികൾ.

സുരക്ഷ

സിങ്ക് ഫോസ്ഫൈഡ് വളരെ വിഷാംശം ഉള്ളതാണ്, പ്രത്യേകിച്ചും കഴിക്കുമ്പോഴോ ശ്വസിക്കുമ്പോഴോ. വെള്ളവും ആസിഡുകളുമായി പ്രതിപ്രവർത്തിക്കുമ്പോൾ ഫോസ്ഫറസ് സംയുക്തങ്ങൾ, സാധാരണയായി ഫോസ്ഫൈൻ പുറത്തുവിടുന്നതാണ് ഇതിന്റെ വിഷാംശത്തിന് കാരണം. ഫോസ്ഫിൻ വളരെയേറെ വിഷാംശം ഉള്ളവയാണ് . ഫോസ്ഫൈൻ വായുവിനേക്കാൾ സാന്ദ്രമായതിനാൽ, ആവശ്യത്തിന് വായുസഞ്ചാരമില്ലാത്തയിടങ്ങളിൽ നിലത്തോട് ചേർന്നുനിൽക്കാം.