Balik Pulau

Balik Pulau ialah sebuah kawasan pinggir bandar bagi George Town yang terletak dalam negeri Pulau Pinang di Malaysia. Terletak sejauh 12.7 km (7.9 bt) ke barat daya dari pusat bandar, kawasan ini berada berhampiran hujung barat daya Pulau Pinang dan juga merupakan pusat pentadbiran bagi Daerah Barat Daya (Pulau Pinang) di pulau tersebut.

Balik Pulau باليق ڤولاو
Bandar
Transkripsi Lain-lain
• Cina	浮罗山背 (Ringkas) 浮羅山背 (Tradisional) Fú luó shān bèi (Pinyin)
• Hokkien	Phû-lô-soaⁿ-pē
Balik Pulau باليق ڤولاو Lokasi dalam    George Town di    Pulau Pinang
Koordinat: 5°21′N 100°14′E
Negara	Malaysia
Negeri	Pulau Pinang
Daerah	Barat Daya Pulau Pinang
Bandar	George Town
Diasaskan	1794
Pentadbiran
• Kerajaan tempatan	Majlis Perbandaran Pulau Pinang
• Datuk Bandar Pulau Pinang	Yew Tung Seang
• Ahli Dewan Undangan Negeri Pulau Betong	Mohd Tuah Ismail (PKR)
• Ahli Parlimen Balik Pulau	Muhammad Bakhtiar Wan Chik (PKR)
Penduduk  (2010)[1]
• Jumlah	23,559
Zon waktu	UTC+8 (MST)
Poskod	11000
Kod kawasan	+6048
Laman sesawang	www.mbpp.gov.my

Balik Pulau telah diasaskan pada tahun 1794 sebagai sebuah perkampungan pertanian oleh Syarikat Hindia Timur Inggeris. Sehingga kini, ekonomi Balik Pulau masih banyak bergantung kepada sektor pertanian; antara hasil keluaran paling terkenal dari Pulau Pinang seperti buah pala, cengkih dan durian ditanam dan dituai di sekitar kawasan ini.^[2][3] Walaupun Balik Pulau umumnya dianggap lebih tenang berbanding pusat bandar yang sibuk di sebelah timur pulau, proses pemodenan turut berkembang ke kawasan ini dalam beberapa tahun kebelakangan, dengan lebih banyak pembangunan perumahan dirancang di kawasan tersebut.^[4]

Etimologi

Balik Pulau bermaksud belakang pulau dalam bahasa Melayu.^[2] Nama ini merujuk kepada lokasi kawasan pinggir bandar tersebut di bahagian barat Pulau Pinang, yang secara geografi terpisah daripada pusat bandar oleh kawasan perbukitan di tengah pulau.

Muka bumi

Balik Pulau terletak di belakang Bukit Bendera dan mengadap Lautan Hindi dan Selat Melaka. Oleh itu ia terdedah kepada obak besar seperti tsunami 2004. Pekan ini agak terpencil dan lambat membangun berbanding dengan bandar raya George Town. alan perhubungan hanyalah jalan raya dan bot nelayan. Jalan raya dari Bayan Lepas di selatan dan dari Teluk Bahang di utara. Jalan tengah dari Relau. Jalan raya ini terpaksa mengelilingi kawasan berbukit-bukit seperti di ar terjun Titi Kerawang. Dari atas bukit anda dapat melihat kawasan Balik Pulau yang landai di tepi pantai.

Antara kampung yang terdapat di Balik Pulau ialah Kampung Batu Putih, Kampung Batu Kecil, Kampung Sungai Pinang, Kampung Sungai Rusa,Kampung Permatang Pasir, Kampung Pokok Manggis, Kampung Titi Teras, Kampung Permatang Tengah, Kampung Sungai Burung, Kampung Terang, Kampung Perlis, Kampung Genting, Kampung Genting Dalam, Kampung Shee Tan, Kampung Paya Simpang Empat Genting,Kampung Pagar Buluh, Kampung Masjid, Kampung Baruh,Kampung Seronok dan Kampung Binjai.

Secara keseluruhannya kawasan di sini menghijau kerana dijadikan hutan simpan. Antaranya ialah Hutan Simpan Bukit Gemuruh, Hutan Simpan Bukit Genting Hutan Simpan Pantai Aceh dan Hutan Simpan Teluk Bahang.

Antara lokasi berhampiran dengan Balik Pulau ialah Teluk Ara, Muka Head, Teluk Duyung, Teluk Aling, Sungai Tukun, Sungai Teluk Awak, Sungai Teluk Bahang, Penang Butterfly Farm, Pusat Kebudayaan Pulau Pinang, Teluk Bahang, Teluk Mat Inca, Teluk Pisang, Teluk Nibung, Pantai Mas, Hutan Simpan Laksamana, Durian Orchards, Sungai Pinang, Air Terjun Titi Kerawang, Nutmeg & Clove Orchards, Bagan Kuala Sungai Pinang, Sungai Rusa, Sungai Samagagah, Sungai Air Putih, Titi Peropok, Hutan Simpan Balik Pulau, Kampung Melayu, Kuala Jalan Baharu, Kebun Besar, Sungai Burung, Pekan Genting, Sungai Nipah, Sungai Betung, Sungai Ara, Pulau Betung, Pasir Panjang, Teluk Dwalin, Gertak Sanggul, Teluk Gemuruh, Teluk Pasir Belanda, Teluk Bongkok, Teluk Kumbar, Teluk Arab, Teluk Pak Pajun, Teluk Cut, Teluk Pak Bidan, Panara dan Sungai Bayan Lepas.

Sejarah

Galeri gambar memaparkan pelbagai perarakan budaya di Balik Pulau pada tahun 1937 sempena sambutan pertabalan George VI.

Perarakan Sekolah Cina Balik Pulau pada tahun 1937.

Ladang cengkih dan buah pala yang pertama di Balik Pulau telah dibuka oleh Syarikat Hindia Timur Inggeris pada tahun 1794. Pada tahun-tahun awal pemerintahan Syarikat Hindia Timur Inggeris di Pulau Pinang (ketika itu dikenali sebagai Pulau Putera Wales), penanaman rempah digalakkan sebagai cara untuk menampung kos pentadbiran pulau ini.^[5][6] Pihak British juga bercadang untuk menjadikan Pulau Putera Wales sebagai pusat pengeluaran rempah di Asia Tenggara bagi memecahkan monopoli perdagangan rempah yang ketika itu dikuasai oleh Belanda.

Pada separuh pertama abad ke-19, ladang cengkih dan buah pala di Balik Pulau menarik pelarian Melayu yang melarikan diri daripada pencerobohan Siam ke atas Kesultanan Kedah, serta imigran Cina yang kemudiannya bekerja di ladang-ladang tersebut.^[7]

Pusat Balik Pulau, yang dikenali secara tempatan sebagai Kongsi (bermaksud 'berkongsi' dalam bahasa Melayu), dipercayai dinamakan sempena rumah panjang kayu komuniti yang pernah wujud di kawasan itu.^[8] Penduduk pelbagai etnik yang bekerja di ladang-ladang sekitar Balik Pulau tinggal di rumah panjang ini, justeru nama tersebut digunakan. Balik Pulau mula berkembang pada penghujung abad ke-19 dengan kewujudan bank, sekolah, kedai dan sebuah pancutan air kolonial yang didirikan oleh seorang peniaga Cina tempatan, Koh Seang Tat.^[9]

Sepanjang sejarahnya, Balik Pulau kekal sebagai sebuah pekan pertanian yang tenang, berbeza dengan kawasan bandar raya yang sibuk di sebelah timur Pulau Pinang. Memandangkan sektor pertanian tidak memainkan peranan utama dalam ekonomi Pulau Pinang, Balik Pulau dikatakan memiliki sawah padi terakhir yang masih wujud dalam kawasan George Town.^[8] Sebaliknya, kesan limpahan pemodenan dari pantai timur bandar ini juga semakin pesat di Balik Pulau, dengan perumahan sedang dirancang untuk kawasan pinggir bandar tersebut dalam beberapa tahun kebelakangan ini.^[4]

Geografi

70m
76yds

3

Hospital

2

Pejabat Tanah
Daerah

1

Pusingan

   

Peta Balik Pulau.
Klik pautan di penjuru kanan atas untuk zum masuk.

1

Pusingan Balik Pulau

2

Pejabat Tanah Daerah

3

Hospital Balik Pulau

Ekonomi

Dari segi kegiatan penduduk setempat, terdapat beberapa bentuk pekerjaan yang dilakukan. Penanaman padi merupakan antara kegiatan penduduk di sini. Selain itu ada juga di antara mereka yang menjadi nelayan. Jeti yang biasa digunakan untuk memunggah ikan ialah jeti Pulau Betung dan jeti Jalan Bahru. Di Balik Pulau terdapat ladang kelapa sawit yang terletak di Permatang Pasir dan juga Kuala Sungai Pinang. Ada juga diantara penduduknya yang mengerjakan kebun memandangkan Balik Pulau terkenal dengan buah duriannya dan buah-buahan lain seperti rambutan dan manggis. Selain itu, terdapat perusahaan Industri Kecil dan Kederhana(IKS) yang mengeluarkan makanan ringan seperti kerepek, maruku dan perusahaan belacan. Di samping itu, terdapat kilang memproses mee,koey teow dan makanan yang berasaskan soya dan tepung. Di sini juga terdapat kilang batik iaitu di Sungai Rusa dan Jalan Bahru. Tidak ketinggalan banyak kedai makan yang diusahakan oleh penduduk tempatan terutamanya di Jalan Bahru dan Sungai Burung. Kegiatan-kegiatan ini merupakan pekerjaan yang dilakukan oleh penduduk di sini.

Demografi

Etnik di Balik Pulau pada tahun 2020[10]
Etnik / Kewarganegaraan			Peratusan
Cina			76.1%
India			11.9%
Melayu			11.0%
Bukan Warganegara			0.9%

Setakat 2020^{[kemas kini]}, Balik Pulau mempunyai jumlah penduduk seramai 109 orang.^[10] Kaum Cina membentuk lebih daripada tiga perempat daripada jumlah penduduk, diikuti oleh kaum India sebanyak hampir 12% dan kaum Melayu sebanyak 11%.

Pengangkutan

Terminal Bas Balik Pulau

Balik Pulau dihubungkan oleh tiga jalan utama yang bertemu di pusat kawasan pinggir bandar ini. Jalan Balik Pulau menghubungkan kawasan ini dengan perkampungan nelayan Gertak Sanggul di hujung barat daya Pulau Pinang. Jalan ini juga merupakan sebahagian daripada Laluan Persekutuan 6 yang mengelilingi Pulau Pinang, dan turut menghubungkan Balik Pulau dengan pusat bandar utama lain di pulau ini.

Jalan Tun Sardon yang menghala ke timur merentasi kawasan berbukit tengah pulau, menyediakan laluan terus ke Paya Terubong dan Bukit Jambul, manakala Jalan Sungai Pinang yang menghala ke utara membawa ke arah Teluk Bahang di hujung barat laut pulau.

Selain itu, enam laluan bas Rapid Penang turut melalui Balik Pulau - 401, 401E, 403, 404, 501 dan 502.^{[11][12][13][14][15][16]} Laluan ini menghubungkan Balik Pulau dengan pusat bandar George Town, Lapangan Terbang Antarabangsa Pulau Pinang, Queensbay Mall, Bayan Baru dan Teluk Bahang. Selain itu, pada tahun 2018, Rapid Penang telah memperkenalkan perkhidmatan transit percuma dalam kawasan Balik Pulau yang dikenali sebagai Congestion Alleviation Transport (CAT).^[17]

Kesihatan

Keperluan asas penjagaan kesihatan penduduk Balik Pulau disediakan oleh Hospital Balik Pulau, sebuah hospital awam yang terletak dalam kawasan pinggir bandar ini. Diuruskan oleh Kementerian Kesihatan Malaysia, hospital ini merupakan salah satu daripada enam hospital awam di Pulau Pinang.^[18] Hospital ini dilengkapi dengan 71 buah katil dan menyediakan perkhidmatan termasuk hemodialisis, rawatan kecemasan dan kawalan penyakit berjangkit.

Tarikan Pelancong

Pasar Balik Pulau

Tarikan utama di Balik Pulau berasaskan pertanian, mencerminkan peranan besar sektor pertanian dalam ekonomi serta gaya hidup santai di kawasan ini. Kawasan ini terkenal dengan beberapa produk terkenal Pulau Pinang seperti buah pala, durian dan cengkih. Dalam beberapa tahun kebelakangan ini, pelancongan berasaskan pertanian berkembang pesat di Balik Pulau, apabila pelancong dari negeri-negeri lain dan luar negara datang untuk menikmati durian dan buah pala segar.^{[2][3][19][20][21]} Sebagai contoh, dusun durian di Balik Pulau yang menghasilkan pelbagai jenis varieti durian paling sesuai dilawati semasa musim durian, antara bulan Mei hingga Ogos setiap tahun. Ladang dan kedai buah pala di Balik Pulau turut menawarkan sampel buah pala segar serta produk berasaskan pala, termasuk jus buah pala.^[20][22]