Syisyah
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Syisyah, gudu-gudu,[1] ogah, hukah atau huqqah ialah sejenis alat memanaskan atau mengewapkan tembakau yang kadangkala berperisa (selalunya muassil), ganja, atau candu untuk dihisap.[2] Asap yang dihisap disalurkan melalui bekas air.[2][3][4][5][6] Alat ini dikatakan telah dicipta oleh Abul-Fath Gilani, seorang doktor Parsi kepada Raja Akbar di bandar Fatehpur Sikri di India semasa zaman Mughal[7][8][9] dan tersebar dari benua kecil India ke Parsi terlebih dahulu di mana reka bentuknya diubah kepada bentuk yang kini kemudian ke Asia Barat;[10] ada sejarawan yang berpendapat ia mungkin berasal dari Iran semasa dinasti Safawiyah dahulu[7][11][12] baru ia tersebar ke India.[13][14]
_(8411728143).jpg)
Antara risiko kesihatan utama menghisap tembakau, ganja, candu dan dadah lain dengan syisyah termasuk pendedahan kepada bahan kimia toksik, karsinogen dan logam berat yang tidak ditapis air dalam bekas,[2][15][7][16][17] serta risiko penularan penyakit berjangkit dan bakteria patogen apabila syisyah dikongsi.[2][7][18][19] Penggunaan syisyah merupakan satu isu kesihatan awam global, dengan kadar penggunaan yang tinggi dalam populasi Timur Tengah dan Afrika Utara serta golongan muda di Amerika Syarikat, Eropah, Asia Tengah dan Asia Selatan.[2][15][7][16][17]
Walaupun tembakau dan dadah pantang digunakan semasa syisyah mula-mula wujud, ia menjadi popular dalam kalangan bangsawan dan kemudian diterima orang ramai.[20] Tembakau yang dibakar mula digantikan dengan tembakau berperisa yang diwapkan. Namun, syisyah asli sering digunakan di kawasan luar bandar Asia Selatan, yang masih menggunakan tumbak (tembakau tulen dan kasar yang tidak berperisa) dan dihisap dengan membakarnya terus dengan arang.[21] Walaupun kaedah ini menghasilkan kandungan tembakau dan nikotin yang lebih tinggi, ini juga menimbulkan lebih banyak kesan kesihatan yang buruk berbanding syisyah pengewap.[perlu rujukan]
Remove ads
Peristilahan
Perkataan syisyah (Jawi: شیشه) dipinjamkan daripada istilah bahasa Arab yang lazim di Semenanjung Arab dan Afrika Utara;[22] ia pula dijejak daripada perkataan شیشه syīsye dalam bahasa Parsi.
Nama-nama ogah dan hukah dipinjamkan daripada perkataan حُقَّة ḥuqqah dalam bahasa Arab.[23]
Nama-nama lain
Perkataan Arab أرجيلة (arjīlah)[24] biasa digunakan di Lubnan, Syria, Palestin, Jordan, Uzbekistan, Kuwait dan Iraq, manakala nargilah (Ibrani: נַרְגִּילָה, Arab: نارجيلة) paling biasa digunakan di Israel. Ia berasal daripada nārgil (Parsi: نارگیل), yang berasal daripada Sanskrit nārikela ( नारिकेल), bermaksud kelapa, menunjukkan bahawa syisyah dahulu dipotong daripada tempurung kelapa.[25][26]
Di Serbia, Bosnia dan Herzegovina, Macedonia Utara, Yunani, Turki dan Bulgaria, na[r]gile (на[р]гиле) atau na[r]gila (на[р]гила) adalah nama untuk paip syisya,[27] manakala šiša (шиша) adalah شیشه (šiše) iaitu "botol kaca" dalam bahasa Parsi. Paip di negara-negara ini selalunya ada muncung. Tembakau berperisa, yang dibuat dengan memerap tembakau yang telah dipotong ke dalam pelbagai sirap berperisa, diletakkan di atas air dan ditutup dengan kerajang yang bertebuk dengan arang panas diletakkan di atasnya, dan asap disedut melalui air sejuk untuk menyejukkan dan menapisnya. Di Albania, syisyah dipanggil "lula" atau "lulava". Di Romania, ia dipanggil narghilea. "Narguile"[28] ialah perkataan lazim di Sepanyol untuk merujuk kepada paip syisyah tetapi "cachimba"[29] juga digunakan, serta "shisha" oleh pendatang Maghribi di Sepanyol. Perkataan "narguilé" digunakan dalam bahasa Portugis. "Narguilé" juga digunakan dalam bahasa Perancis, begitu juga "chicha".
Di Iran, syisyah dipanggil "qalyān" (قلیان). Qalyan disebut dalam buku Eropah terawal tentang tembakau, tobacologia yang ditulis oleh Johan Neander dan diterbitkan dalam bahasa Belanda pada tahun 1622. Nampaknya syisyah pada masa itu mula dikaitkan dengan Parsi kerana di Mesir abad ke-18, syisyah yang paling popular dipanggil Karim Khan sempena pemerintah Parsi pada masa itu.[30] Nama ini juga digunakan di Azerbaijan, Ukraine, Rusia, Lithuania dan Belarus.[31]
Di Uzbekistan dan Afghanistan, syisyah dipanggil chillim.[32]
Dalam bahasa Kashmir, syisyah dipanggil "Jajeer".[33]
Di Maldives, syisyah dipanggil "Guduguda".[34]
Di Filipina, syisyah dipanggil "hitboo" dan biasanya digunakan dalam menghisap ganja berperisa.[35]
Dalam bahasa Sindh, salah satu bahasa Asia Selatan, ia dipanggil huqqo (حُقو / हुक़्क़ो).[36]
Remove ads
Sejarah
Di bandar Fatehpur Sikri, India, mubaligh Roman Katolik Persatuan Jesus yang tiba dari bahagian selatan negara itu mempersembahkan tembakau kepada Maharaja Mughal Akbar Agung (1542–1605).[37] Louis Rousselet menulis bahawa doktor Akbar, Hakim Abu al-Fateh Gilani, kemudiannya mencipta syisyah di India.[38][39][40] Walau bagaimanapun, sajak catur baris Ahlī Shirazi (meninggal 1535), seorang penyair Parsi, menyebut tentang penggunaan ḡalyān (Falsafī, II, hlm. 277; Semsār, 1963, hlm. 15), maka syisyah sudah digunakan sekurang-kurangnya seawal zaman Syah Ṭahmāsp I. Oleh itu, Abu al-Fateh Gilani sepatutnya dinamakan orang yang memperkenalkan ḡalyān, yang sudah digunakan di Parsi, di India.[41] Walau bagaimanapun, tiada bukti bahawa syisyah kewujudan sehinggalah tahun 1560-an. Tambahan pula, tembakau dipercayai tiba di India pada abad ke-17, dan sebelum itu orang menghisap ganja di India. Ini menunjukkan bahawa mungkin sajak Ahlī Shirazi bercakap tentang bahan lain dan barangkali dengan kaedah yang lain.[42]
Selepas Eropah membawa tembakau ke Parsi dan India, Hakim Abu al-Fateh Gilani yang berasal dari Gilan, sebuah wilayah di utara Parsi, berpindah ke Hamarastan. Beliau menjadi doktor di istana Mughal dan menyedari isu kesihatan daripada kepopularan menghisap tembakau dalam kalangan bangsawan India.[43] Beliau kemudiannya mendapat idea untuk melalukan asap dalam air untuk 'dibersihkan'.[38] Gilani mempersembahkan ḡalyān selepas Asad Beg, duta Bijapur, menggalakkan Akbar I menghisap syisyah.[8] Berikutan populariti dalam orang bangsawan, alat baharu untuk merokok ini tidak lama kemudian menjadi simbol status bagi golongan bangsawan dan kelas atasan India.[8][40]
Remove ads
Zaman moden
Daripada menggunakan tembaga, loyang dan aloi-aloi berkualiti rendah, semakin banyak pengeluar menggunakan keluli tahan karat dan aluminium. Sebatian getah silikon digunakan untuk hos syisya, menggantikan kulit dan wayar. Bahan-bahan baharu menjadikan syisyah moden lebih tahan lama, menghilangkan bau semasa menghisap dan dapat dicuci tanpa risiko kakisan atau mereput. Teknologi baharu dan reka bentuk moden mengubah rupa syisya. Walaupun syisyah moden mempunyai banyak kebaikan, seperti lebih lasak, kos pengeluaran yang tinggi dan peralatan moden yang kurang tersedia di tempat-tempat tradisional syisyah dibuat menyebabkan kebanyakan syisyah masih dihasilkan dengan teknologi lama.
Proses
Kelalang di bahagian bawah syisyah diisi dengan air yang cukup untuk menenggelamkan beberapa sentimeter batang syisya, yang ditutup dengan kedap padanya. Menggunakan lebih banyak air akan menjadikannya lebih sukar untuk dihisap. Tembakau atau molase tanpa tembakau diletakkan di dalam cupak di bahagian atas syisya. Mangkuk biasanya ditutup dengan kerajang timah berlubang atau kasa dawai, dengan arang batu diletakkan di atas. Kerajang memisahkan arang batu daripada tembakau dan boleh mencapai suhu maksimum 450 darjah Celsius, atau 130 dengan kasa dawai.[44] Suhu ini terlalu rendah untuk menyebabkan pembakaran dan jauh lebih rendah daripada 900 darjah Celsius (1700°F) yang digunakan untuk rokok.[45] Sebahagian besar asap syisyah dibuat dengan proses yang lebih ringkas—penyulingan, bukan pembakaran atau pirolisis. Oleh itu, ia kurang mengandungi sebatian terpirosintesis berbahaya yang banyak terdapat dalam asap rokok.[44]
Apabila hos disedut, ia menghasilkan vakum di dalam ruang kelalang yang menarik asap ke dalam air. Pada masa yang sama, udara ditarik melepasi arang dan dipanaskan. Ia melepasi campuran tembakau, menghasilkan aerosol daripada perolakan udara panas dan pengaliran haba daripada arang batu.[46] Wap ini turun batang tiub ke dalam air di dalam kelalang. Ia membobok melalui air, menyejuk, dan memenuhi ruang kelalang. Apabila pengguna menyedut hos, asap masuk ke dalam paru-paru, sementara udara baharu ditarik melepasi arang, memulakan proses ini semula. Wap yang terkumpul di dalam kelalang di atas garis air boleh dikeluarkan melalui injap pembersihan, jika ada. Injap sehala ini dibuka dengan meniup perlahan-perlahan ke dalam hos.
Remove ads
Masalah kesihatan
Terdedah kepada kimia toksik
Asap tembakau mengandungi bahan kimia toksik, seperti karsinogen (bahan kimia yang menyebabkan kanser).[47] Air tidak menapis bahan-bahan kimia ini.[47] Bahan kimia ini berasal daripada pembakaran arang, tembakau, dan perasa. Bahan-bahan kimia ini boleh menyebabkan kanser, penyakit jantung, penyakit paru-paru dan masalah kesihatan lain.[48][49] Beberapa bahan kimia berbahaya dalam asap tembakau ialah nitrosamin, hidrokarbon aromatik polisiklik (PAH; cth. benzo[a]pirena dan antrasena), aldehid meruap (cth. formaldehid, asetaldehid, akrolein), benzena, nitrik oksida, logam berat (arsenik, kromium, plumbum), dan karbon monoksida (CO).[48] Menghisap syisyah juga meningkatkan jumlah karbon monoksida (CO) dalam badan lapan kali ganda daripada normal.[50] Berbanding menghisap sebatang rokok, satu sesi syisyah mendedahkan pengguna kepada lebih banyak karbon monoksida dan PAH, paras nikotin yang serupa dan paras nitrosamin khusus tembakau yang lebih rendah.[17][48] Dengan menyedut bahan-bahan kimia ini, penghisap syisyah lebih berisiko untuk mendapat banyak masalah kesihatan yang sama dengan perokok.[19][47] Satu sesi syisyah menghasilkan 100–200 kali lebih banyak asap yang dihisap daripada sebatang rokok.[51]
Terdedah kepada kuman penyakit berjangkit
Apabila orang berkongsi syisya, terdapat risiko penyakit berjangkit seperti herpes mulut, batuk kering, hepatitis, influenza dan H. pylori merebak.[52] Menggunakan muncung paip pakai buang asing boleh mengurangkan risiko ini tetapi bukan seratus peratus.[53]
Ketagihan dan kebergantungan pada syisya
Penghisap syisyah menyedut nikotin, bahan kimia penagih. Satu sesi menghisap syisyah memberikan 1.7 kali ganda dos nikotin sebatang rokok[54] dan kadar penyerapan nikotin dalam pengguna syisyah harian adalah bersamaan dengan menghisap 10 batang rokok sehari.[55] Ramai penghisap syisya, terutamanya pengguna kerap, mengidam syisyah dan mengalami gejala-gejala cerai dadah selepas lama tidak menghisapnya, dan ia boleh menjadi sukar untuk berhenti.[56][57][58][59] Orang yang ketagih syisyah lebih berkemungkinan akan menghisapnya seorang diri.[60] Penghisap syisyah yang ketagih mungkin berasa lebih mudah untuk berhenti jika mereka mendapatkan bantuan daripada program kaunseling berhenti merokok.[57][61][62]
Masalah kesihatan jangka pendek
Karbon monoksida (CO) dalam asap syisyah menyukarkan badan membawa oksigen ke organ-organ penting seperti otak dengan mengikat hemoglobin dalam darah dan membentuk karboksihemoglobin. Terdapat beberapa kes dalam kepustakaan perubatan yang mana penghisap syisyah perlu dirawat di bilik kecemasan hospital kerana gejala-gejala keracunan CO seperti sakit kepala, loya, lesu dan pengsan.[63][64][65][66] Ini kadang-kadang dipanggil "penyakit syisya".[67] Menghisap syisyah merosakkan sistem jantung dengan beberapa cara,[17][19] antaranya membuat jantung berdegup lebih laju dan meningkatkan tekanan darah.[68] Ia juga menyukarkan badan mengawal tekanan darah[69] dan degupan jantung.[17][70][71] Mengguna syisyah juga merosakkan saluran darah,[68] menyebabkan keradangan,[72] membahayakan paru-paru serta menyukarkan keupayaan bersenam.[73]
Masalah kesihatan jangka panjang
Bukti terkini menunjukkan syisyah menyebabkan banyak masalah kesihatan.[17][19][47][74] Menghisap syisyah boleh meningkatkan risiko beberapa jenis kanser (paru-paru, esofagus, dan gastrik), penyakit paru-paru (fungsi paru-paru terjejas, bronkitis kronik, dan emfisema), penyakit arteri koronari, penyakit periodontium, masalah bersalin dan peranakan (berat lahir rendah dan masalah paru-paru semasa lahir), perubahan larinks dan suara, dan osteoporosis. Banyak kajian setakat ini boleh ditambah baik dengan mengukur penggunaan syisyah dengan cara yang lebih standard.[19] Kajian yang lebih besar dan berjangka panjang masih diperlukan untuk mengetahui masalah kesihatan jangka panjang dengan lebih lanjut akibat syisyah serta pendedahan kepada asap syisya.[19] Kesihatan mulut juga terjejas, lebih-lebih lagi gigi dan gusi.[75]
Kesan asap syisyah basi
Asap basi daripada syisyah mengandungi banyak karbon monoksida, aldehid, PAH, zarah ultrahalus, dan zarah boleh hirup (zarah yang cukup kecil untuk masuk ke dalam paru-paru).[17] Kajian menunjukkan kualiti udara di dalam bar syisyah adalah sangat tidak sihat, dengan kepekatan zarahan dilabelkan tidak sihat hingga berbahaya mengikut piawaian Agensi Perlindungan Alam Sekitar AS.[76] Udara dalam bar syisyah juga mengandungi banyak bahan kimia toksik seperti karbon monoksida, nikotin, hidrokarbon aromatik dan logam surih. Kepekatan semua bahan toksik ini malah lebih teruk daripada tempat orang menghisap rokok (bagi bilangan perokok yang sama setiap jam).[77] Apabila seseorang menghisap syisyah selama sejam, mereka melepaskan 2-10 kali ganda bahan kimia penyebab kanser dan kimia berbahaya lain dibandingkan dengan perokok.[77] Tiada kajian telah menyelidik masalah kesihatan jangka panjang akibat terdedah kepada asap syisyah basi, tetapi antara masalah jangka pendeknya adalah masalah bernafas seperti berdehit, hidung tersumbat dan batuk kronik.[78][79]
Remove ads
Lihat juga
- Bong
- Syisya elektronik
- Kesan kesihatan tembakau
- Kemenyan
- Menghisap paip
Rujukan
Pautan luar
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads