Byzantijnse Rijk
keizerrijk in het Romeinse Rijk (395-1453) / Uit Wikipedia, de vrije encyclopedia
Het Byzantijnse Rijk (Grieks: Βυζαντινή Αυτοκρατορία) (kortweg Byzantium of Oost-Romeinse Rijk,[1] Grieks: Βασιλεία Ρωμαίων, Basileía Rhōmaíōn, Romeinse Rijk, ook wel Romania, Grieks: Ῥωμανία, Rhōmanía) was de voortzetting van het Romeinse Rijk in de oostelijke provincies dat in de late oudheid en de daaropvolgende middeleeuwen een groot deel van het oostelijke Middellandse Zeegebied besloeg, met als hoofdstad Constantinopel.
Βασιλεία Ρωμαίων Basileía Romaíon Imperium Romanum | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||
| ||||||
Kaart | ||||||
Geschiedenis van het Byzantijnse Rijk | ||||||
Algemene gegevens | ||||||
Hoofdstad | Constantinopel | |||||
Oppervlakte | 4.500.000 km² | |||||
Bevolking | ca. 34.000.000[2] (4e eeuw) ca. 7.000.000[3] (8e eeuw) ca. 18.000.000[2] (11e eeuw) ca. 12.000.000[2] (12e eeuw) ca. 3.000.000[3] (13e eeuw) | |||||
Talen | Grieks: Middelgrieks en in de beginjaren ook Latijn | |||||
Religie(s) | Christendom tot 1054 Oosters-orthodoxe kerken na 1054 | |||||
Munteenheid | Solidus, Hyperpyron | |||||
Regering | ||||||
Regeringsvorm | monarchie | |||||
Dynastie | verscheidene | |||||
Staatshoofd | keizer |
Geschiedenis van het Romeinse Rijk |
|
|
|
Voor de stad, zie geschiedenis van Rome |
|
Portaal Romeinse Rijk Portaal Geschiedenis |
Byzantijnse Tijdlijn | |
---|---|
667 v.Chr. | De stad Byzantium, het toekomstige Constantinopel en Istanboel, wordt gesticht. |
ca. 509 v.Chr. - ca. 2e eeuw na Chr. | Opkomst van het Romeinse Rijk |
ca. 235 - 284 | Crisis van de derde eeuw |
292 | Hervormingen van Diocletianus: de tetrarchie |
330 | Constantijn de Grote verplaatst de regeringszetel naar "Nova Roma", dat na zijn dood in 337 Constantinopel zou gaan heten. De stad zou met uitzondering van 1204-1261 meer dan een millennium de hoofdstad van het Byzantijnse Rijk blijven. |
395 | Het Romeinse Rijk wordt na de dood van Theodosius I definitief in een westelijk en een oostelijk deel opgesplitst. |
502-628 | Byzantijns-Perzische oorlogen. |
527 | Justinianus I wordt tot keizer gekroond. |
7 april 529 | De Codex Justinianus wordt gepubliceerd. |
532-537 |
Justinianus I bouwt de Hagia Sophia. |
533-554 | Justinianus' generaals veroveren Noord-Afrika en Italië op de Vandalen en Ostrogoten. |
568 | De Langobardische invasie resulteert in het verlies van het grootste gedeelte van Italië. |
610 | Grieks, het Middelgrieks, wordt officieel de taal van het keizerlijke hof en de ambtelijke stukken. De overgang van Romeinse Rijk naar Byzantijnse Rijk is compleet. |
634-641 | Arabische legers veroveren de Levant en Egypte. In de komende decennia veroveren ze Noord-Afrika en later ook nog Sicilië op de Byzantijnen. |
730-787 en 813-843 | De Longobardische oorlogen resulteren in het verlies van het overgebleven Italiaanse grondgebied, met uitzondering van kleine gebieden van de Mezzogiorno. |
960-1042 | Het Byzantijnse Rijk behaalt een aantal overwinningen op de Abassidische en Fatimidische Kalifaten, waarbij delen van Mesopotamië, Syrië en Palestina worden heroverd. |
843-1025 | De Macedonische dynastie komt aan de macht en het Keizerrijk herleeft op militair en territoriaal gebied. Byzantijnse schrijvers behouden veel van de overgebleven Oudgriekse en Latijnse teksten Macedonische renaissance |
1002-1018 | Keizer Basileios II vecht herhaaldelijk tegen de Bulgaren wat uiteindelijk zal leiden tot de ondergang van het Bulgaarse Rijk. |
1014 | Het Bulgaarse leger wordt compleet bij de Slag bij Kleidon vernietigd. Basileios II krijgt de bijnaam Bulgarendoder. |
1018 | Het Bulgaarse Rijk geeft zich over en wordt door het Byzantijnse Rijk geannexeerd. De hele Balkan wordt bij het Rijk gevoegd met de Donau als nieuwe noordgrens. |
1025 | Met de dood van Basileios II is het hoogtepunt van Byzantijnse macht voorbij en begint het langdurige verval van het Byzantijnse Rijk. |
1054 | Het Oosters Schisma vindt plaats. |
1064-1308 | Byzantijns-Seltsjoekse oorlogen |
1071 | Keizer Romanos IV wordt verslagen door de Seltsjoeken bij de Slag bij Manzikert, waardoor het grootste gedeelte van Klein-Azië verloren gaat. De laatste Byzantijnse bezittingen in Italië worden in hetzelfde jaar door Normandiërs veroverd. |
1081 | De Komnenos-dynastie komt aan de macht door Alexios I en het Byzantijnse Rijk raakt betrokken bij de kruistochten. Welvaart en kunst bereiken nieuwe hoogten. De Turken vestigen zich onderwijl in Anatolië. |
1091 | Het Byzantijnse leger verslaat de Petsjenegen in de Slag bij Levounion. |
1097 | Nicea wordt door Byzantijnse legers en kruisvaarders op de Turken heroverd. |
1097-1176 | De Byzantijnse legers heroveren de kust van Klein-Azië op de Turken en richten zich op centraal Anatolië. Vorstendom Antiochië wordt een Byzantijns protectoraat. |
1122 | De Byzantijnen verslaan de Petsjenegen in de Slag bij Beroia. |
1167 | De Byzantijnen behalen een beslissende overwinning op de Hongaren in de Slag bij Sirmium en Hongarije wordt een Byzantijnse satellietstaat. |
1176 | Manuel I probeert Konya, de hoofdstad van de Seltsjoeken, tijdens de Slag bij Myriokephalon in te nemen. Manuel I moet zich echter terugtrekken nadat zijn belegeringstuig is verwoest. Dit is de laatste poging om Anatolië te heroveren. |
1180 | Na de dood van Manuel I raakt het rijk verder in verval. |
1185 | Een succesvolle opstand in Bulgarije betekent het verlies van de Balkan. |
1204 | Constantinopel wordt door de kruisvaarders ingenomen en dezen stichten het Latijnse Keizerrijk. |
1261 | Constantinopel wordt door de Patriarch van Constantinopel heroverd, die door Michaël VIII, de keizer van Nicea, wordt gesteund. Het Griekse gezag over een ten dode opgeschreven rijk wordt hersteld. |
1299-1453 | Byzantijns-Ottomaanse oorlogen |
1453 | De Ottomanen veroveren Constantinopel, en met de dood van Constantijn XI komt het Byzantijnse Rijk tot een einde. |
Wat nu het Oost-Romeinse Rijk wordt genoemd, was de overgebleven oostelijke helft van het Romeinse Rijk, nadat het westelijke deel, het West-Romeinse Rijk, uiteindelijk ten onder was gegaan door onder andere de Grote Volksverhuizing en interne instabiliteit tijdens de 5e eeuw. Hoewel de cultuur, de religie en de taal van het rijk vanaf de Herakliden overwegend Grieks waren, beschouwden de Byzantijnen zichzelf als inwoners van het Romeinse Rijk, en zagen hun heersers zich niet alleen als de opvolgers van de Romeinse keizers maar zelfs als een ononderbroken continuering hiervan. De inwoners hebben zichzelf dan ook nooit Byzantijnen genoemd. De naam Byzantijnse Rijk werd pas ten tijde van de renaissance bedacht en raakte vanaf de 20e eeuw in zwang onder historici die onderscheid wilden maken met het oorspronkelijke, nog verenigde Latijnstalige Romeinse Rijk. Het Griekstalige Byzantijnse rijk vormde lange tijd een buffer tussen West-Europa en het Arabische Rijk en Centraal-Aziatische rijken als de Seltsjoeken en Mongolen.
Het Byzantijnse Rijk had een grote invloed op de cultuur en kennis in West-Europa. Zo werd via de Byzantijnen de wetenschap in de Oudheid, voor zover die bewaard gebleven was bij de Byzantijnen (en ook bij de Arabieren), opnieuw geïntroduceerd in Europa. Vanaf 1204, het jaar dat de kruisvaarders Constantinopel plunderden en het rijk definitief op zijn retour raakte, kwam er een grote uittocht op gang van Byzantijnse intellectuelen en kunstenaars naar het steeds welvarender wordende Europa. Met name voor Italië betekende dit een belangrijke stimulans voor de renaissance.
In de laatste eeuwen van zijn bestaan was het rijk geslonken tot een klein gebied in West-Anatolië en Griekenland, vooral door verliezen aan de Turkse Ottomanen. In 1453 kwam er definitief een einde aan het Byzantijnse Rijk, toen Constantinopel door de Ottomaanse sultan Mehmet II werd veroverd die zich daarop keizer van het Romeinse Rijk noemde en zich hierbij geroepen voelde om het Romeinse Rijk te heroveren.
330 – 650: verwijdering van westers christendom
Constantinopel is in 330 gesticht, waarna het politieke centrum van het Romeinse Rijk hierheen werd verplaatst.[4] In 395 deelde Theodosius I het Rijk administratief op in een oostelijk deel, bestuurd vanuit Constantinopel, en een westelijk deel, eerst bestuurd vanuit Rome, vanaf 402 vanuit Ravenna.
In de periode 457-518 werd het Oost-Romeinse Rijk geschokt door verscheidene ketterse bewegingen. De Oost-Romeinse heersers probeerden afscheidingstendensen van Egypte en Syrië te ondervangen door een monofysitisch-gezind beleid te voeren.
Justinianus I (527-565) veroverde Italië, Zuid-Spanje en gebieden in Noord-Afrika. Na 568 verliest Constantinopel het grootste deel van Italië aan de Longobarden, Zuid-Spanje aan de Visigoten, en de Afrikaanse gebieden aan de Arabieren. Onder Herakleios (610-641) veroveren de Arabieren Armenië, Syrië, Palestina en Byzantijns Egypte. De keizerlijke Byzantijnse macht groeide naar absolutisme. Latijn wordt door Grieks vervangen. Het Oost-Romeinse Rijk wordt het Byzantijnse Rijk.
650 – 867: iconoclasme
Byzantium weerstond het opkomende Bulgaarse rijk in Europa, maar verloor vanaf 754 het exarchaat Ravenna aan de Franken die er de Pauselijke Staat creëerden. Byzantium hield de Arabieren buiten Klein-Azië, maar verloor in 826 wel Kreta aan de Arabieren.
De beeldenstrijd oftewel iconoclasme (726-843) had het rijk zowel innerlijk verdeeld als uiterlijk verzwakt, en had de banden met de kerk van Rome zeer geschaad. Het herstel van de orthodox-christelijke eenheid (843) en daaropvolgende culturele opleving herstelden de inwendige kracht van het Byzantijnse Rijk.
867 – 1057: bloeiperiode
Basileios I (867-886) veroverde gebied tot aan de bovenloop van de Eufraat en een deel van Zuid-Italië. Basileios II (976-1025) vernietigde het Bulgaarse Rijk en bekeerde het Kievse Rijk tot het Byzantijnse christendom.
Byzantiums politiek-religieuze zelfstandigheid liep via het schisma van Photios I van Constantinopel in 867 en het Oosters Schisma van 1054 uit op een diepe breuk met het pauselijke Rome. Midden 11e eeuw drongen de Seldjoekse Turken door tot in Klein-Azië, Hongaren en Petsjenegen ageerden aan de Donau, Normandische vorsten in Zuid-Italië.
1057 – 1453: verval
Sociaal-economisch takelt het rijk af. De contacten met het Westen brengen meer haat op dan baat. Het bondgenootschap met Venetië vergt een hoge prijs. De Kruistochten leiden in 1204 tot inneming van Constantinopel door de Latijnen die er een Latijns keizerrijk stichten, het Byzantijnse Rijk valt terug op Epirus, Trebizonde en Nicea. In 1261 wordt vanuit Nicea een kernrijk met Constantinopel als hoofdstad hersteld.
Financieel verzwakt, sociaal en religieus nutteloos in het geweer, schrompelt het rijk daarna langzaam ineen. Rond 1350 hebben de Osmaanse Turken heel Klein-Azië veroverd, en ook in Europa dringen volken op, zoals de Bulgaren en de Slavische volkeren. Begin 15e eeuw knabbelen de Turken ook aan het Europese grondgebied van de Byzantijnen, totdat ze in 1453 uiteindelijk de hoofdstad Constantinopel veroveren.