Wijnegem

Wijnegem is een plaats en gemeente in de Belgische provincie Antwerpen. De gemeente ligt in het Schijnbekken en telt sinds 2020 meer dan 10.000 inwoners. Binnen de gemeentegrenzen liggen geen andere kernen. Wijnegem behoort tot het kieskanton Zandhoven en het gerechtelijk kanton Schilde.

Wijnegem

Gemeente in België
(Details) (Details)
Geografie
Gewest	Vlaanderen
Provincie	Antwerpen
Arrondissement	Antwerpen
Oppervlakte – Onbebouwd – Woongebied – Andere	7,88 km² (2023) 40,29% 24,09% 35,62%
Coördinaten	51° 14' NB, 4° 32' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners – Mannen – Vrouwen – Bevolkings­dichtheid	10.650 (01/01/2025) 48,19% 51,81% 1350,91 inw./km²
Leeftijdsopbouw – 0-17 jaar – 18-64 jaar – 65 jaar en ouder	(01/01/2025) 18,96% 57,03% 24,01%
Buitenlanders	9,22% (01/01/2025)
Politiek en bestuur
Burgemeester	Tom Tachelet (Dorpspartij durf!)
Bestuur	Dorpspartij durf!, N-VA
Zetels Dorpspartij durf! WIJ voor Wijnegem N-VA Vlaams Belang	21 7 5 5 4
Economie
Gemiddeld inkomen	23.914 euro/inw. (2022)
Werkloosheids­graad	6,18% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode 2110	Deelgemeente Wijnegem
Zonenummer	03
NIS-code	11050
Politiezone	Minos
Hulpverlenings­zone	Antwerpen
Website	www.wijnegem.be
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Antwerpen in de provincie Antwerpen
Portaal    België

De voormalige site van Stokerij Meeus

Toponymie

Het toponiem Wijnegem is tweeledig en bestaat uit de woorddelen Wijne- en gem. Beide vinden hun oorsprong in het Frankisch.^[1]

• Wijne verwijst naar de Wini. Een Frankische familie die zich tijdens de Frankische landname in deze streek vestigden. Mogelijks verwijst Wini naar het voormalige stamhoofd van deze familie.
• -Gem is een veel voorkomende afkorting die kan terug gevoerd worden naar ingahaim. Dit betekent zoveel als het heem van of het huis van. In vroegere tijden werden nederzettingen vaak genoemd naar een belangrijke bewoner of oprichter van de nederzetting.

De naam Wijnegem kan dan ook verklaard worden als woning van de familie van Wini.

Geschiedenis

Archeologische opgravingen hebben uitgewezen dat er al in de Gallo-Romeinse periode een kleine nederzetting op het grondgebied van de huidige gemeente bestond. De oudste vermelding van het dorp dateert uit 1161, in een oorkonde van de Abdij van Tongerlo. Tot 1559 behoorde Wijnegem toe aan de hertog van Brabant. De oude kerk van Wijnegem stond aan de huidige Oude Sluisstraat. Deze brandde af in 1562, de nieuwe kerk werd gebouwd op de locatie van de huidige kerk. In 1542 werd het dorp geplunderd en gedeeltelijk verwoest tijdens de doortocht van Maarten van Rossum. Gedurende de Spaanse Successieoorlog was het Franse hoofdkwartier gevestigd in het dorp.

Geografie

Aangrenzende gemeenten

Aangrenzende gemeenten
		Schoten
Antwerpen				Schilde
		Wommelgem

Bezienswaardigheden

Gemeentehuis

Kasteel Kijckuit

Zie Lijst van onroerend erfgoed in Wijnegem voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

• Het gemeentehuis in neorenaissancestijl naar ontwerp van De Braey. Er worden tal van archeologische vondsten uit de Romeinse tijd tentoongesteld.
• Fort 1, onderdeel van de Stelling van Antwerpen
• Kasteel Kijckuit
• Kasteel Ertbrugge
• Kasteel Buyckhoeve
• Kasteel Pulhof
• Onze-Lieve-Vrouwekerk

Natuur en landschap

Wijnegem ligt op een hoogte van 8 meter, tussen de valleien van het Groot Schijn en het Klein Schijn. Ook wordt het gebied doorsneden door het Albertkanaal. Natuurgebieden zijn de domeinen van enkele kastelen, en het natuurgebied Wijtschot dat zich voornamelijk in de aangrenzende gemeente Schoten bevindt.

Demografie

Demografische ontwikkeling

• Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari

Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari 1992 tot heden
jaar	Aantal[2]	Evolutie: 1992=index 100
1992	8.421	100,0
1993	8.483	100,7
1994	8.526	101,2
1995	8.554	101,6
1996	8.543	101,4
1997	8.572	101,8
1998	8.580	101,9
1999	8.561	101,7
2000	8.660	102,8
2001	8.665	102,9
2002	8.717	103,5
2003	8.790	104,4
2004	8.767	104,1
2005	8.836	104,9
2006	8.816	104,7
2007	8.890	105,6
2008	8.884	105,5
2009	8.972	106,5
2010	8.984	106,7
2011	9.039	107,3
2012	9.041	107,4
2013	9.137	108,5
2014	9.131	108,4
2015	9.314	110,6
2016	9.365	111,2
2017	9.659	114,7
2018	9.711	115,3
2019	9.816	116,6
2020	9.983	118,5
2021	10.084	119,7
2022	10.244	121,6
2023	10.432	123,9
2024	10.580	125,6
2025	10.650	126,5

Politiek

Structuur

De gemeente Wijnegem maakt deel uit van het kieskanton Zandhoven, gelegen in het provinciedistrict Kapellen, het kiesarrondissement Antwerpen en ten slotte de kieskring Antwerpen.

Wijnegem		Supranationaal	Nationaal		Gemeenschap	Gewest	Provincie	Arrondissement	Provinciedistrict	Kanton	Gemeente
Administratief	Niveau	Europese Unie	België		Vlaanderen		Antwerpen	Antwerpen			Wijnegem
	Bestuur	Europese Commissie	Belgische regering		Vlaamse regering		Deputatie				Gemeentebestuur
	Raad	Europees Parlement	Kamer van volksvertegenwoordigers	Vlaams Parlement			Provincieraad				Gemeenteraad
Kiesomschrijving		Nederlands Kiescollege	Kieskring Antwerpen					Antwerpen	Kapellen	Zandhoven	Wijnegem
Verkiezing		Europese	Federale		Vlaamse		Provincieraads-				Gemeenteraads-

Zetelverdeling gemeenteraad 2025-2030

5

5

7

4

5 5 7 4 

De 21 zetels zijn als volgt verdeeld:

■ N-VA: 5
■ Wij voor WijnegemSjabloon:Zetelverdeling/Controle/Afkorting: 5
■ Dorpspartij durf!: 7
■ VB: 4

Geschiedenis

Lijst van burgemeesters

Tijdspanne		Burgemeester
	1795 - 1844	Henri Aerts
	1848 - 1892	Gustave Van Havre (LP)
	1892 - 1914	Hippoliet Meeus
	1914 - 1919	Constant Ceulemans
	1919 - 1934	Georges van Havre
	1934 - 1941	Henri Saveniers
	1941 - 1944	Frans Wuyts (VNV)
	1944 - 1946	Henri Saveniers
	1947 - 1976	Theo Michielsens (CVP)
	1977 - 1999	Leo Nuyts (CVP)
	1999 - 2012	Leo Carpentier ( CVP / CD&V)
	2013 - 2021	Ivo Wynants (N-VA)
	2021 - 2024	Leen Wouters (N-VA)
	2024 - heden	Tom Tachelet (Dorpspartij durf!)

Legislatuur 2013 - 2018

Burgemeester is Ivo Wynants (N-VA). Hij leidt een coalitie bestaande uit N-VA en DURF!. Samen vormen ze de meerderheid met 12 op 21 zetels.

Legislatuur 2019 - 2024

DURF! heeft zich opgesplitst in een Dorpspartij DURF! (dat samenwerken met de N-VA wilt verderzetten) en Groen (dat hier tegen is). N-VA en Dorpspartij DURF! vormden de meerderheid met 13 op 21 zetels. Burgemeester was Ivo Wynants (N-VA), tot hij in september 2021 werd opgevolgd door partijgenote Leen Wouters (N-VA).

Legislatuur 2024 - 2030

Burgemeester is Tom Tachelet (Dorpspartij DURF!). Hij leidt een coalitie bestaande uit Dorpspartij DURF! en N-VA. Beide partijen vormen de meerderheid met 12 op 21 zetels.

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

Partij of kartel		10-10-1976[3]		10-10-1982		9-10-1988		9-10-1994		8-10-2000		8-10-2006[4]		14-10-2012[5]		14-10-2018		13-10-2024
Stemmen / Zetels		%	19	%	19	%	19	%	19	%	19	%	19	%	21	%	21	%	21
	VU1/ VU&ID2/ N-VA3	25,721	5	20,071	4	17,611	3	5,191	0	5,222	0	-		29,863	7	32,83	9	23,83	5
	SP1/ SP-VLDA/ sp.a2	20,081	3	18,221	3	23,561	4	19,011	4	24,47A	5	12,162	2	10,532	2	4,82	0	-
	PVV1/ VLD2/ SP-VLDA/ Open Vld3/ Wij voor WijnegemB	-		4,441	0	-		10,42	2			11,732	2	9,543	1	5,83	0	24,1B	5
	CVP1/ CD&V2/ Wij voor WijnegemB	54,201	11	46,031	11	45,141	10	31,581	8	31,211	7	31,002	6	18,042	4	11,52	2
	Agalev1 /DURF!2/ Dorpspartij DURF!3	-		11,241	1	13,691	2	161	3	15,31	3	20,592	4	21,172	5	18,93	4	31,83	7
	Groen4															10,44	2	-
	Vlaams Blok1/ Vlaams Belang2	-		-		-		10,971	2	19,341	4	24,512	5	10,882	2	15,82	4	20,42	4
	GEMBEL	-		-		-		6,84	0	4,46	0	-		-		-		-
Totaal stemmen		6054		5940		6021		5905		6037		6441		6432		6775		4605
Opkomst %						93,38		90,39		90,35		91,82		88,86		90,2		58,6
Blanco en ongeldig %		4,64		4,73		5,03		4,44		4,16		3,35		7 2,67		3,0		0,8

De zetels van de gevormde coalitie staan vetjes. De grootste partij is in kleur.

Economie

Verleden

• Stokerij Meeus

Heden

Wijnegem maakt deel uit van het Economisch Netwerk Albertkanaal. Tevens is Wijnegem Shopping Center, een groot winkelcentrum, er gevestigd.

Sport

• Wijnegem VC, een voetbalclub actief in de 3de Provinciale Antwerpen

Transport

Openbaar vervoer

Wijnegem wordt ontsloten door de Antwerpse tramlijnen 5 en 10, die sinds 2012 Wijnegem verbinden met het stadscentrum van Antwerpen. Terwijl tramlijn 10 de Turnhoutsebaan volgt door Deurne tot de grens van Borgerhout, de oude route van buurtspoorweg 41 volgend, tot ze daar de Antwerpse premetro in duikt richting Schoonselhof, maakt tramlijn 5 een omweg langs Deurne-Noord om aan het Sportpaleis de Antwerpse premetro in te duiken, onder de Schelde door tot de terminus op Linkeroever.

Tram 10 volgt zo grotendeels de route van de eerste buurtspoorlijn in de provincie Antwerpen, van Antwerpen (Turnhoutse Poort) naar Wijnegem (vaart), die op 15 augustus 1885 werd geopend. Op 20 september van datzelfde jaar volgde de rest van de lijn naar Oostmalle en Hoogstraten en een jaar later bereikte de lijn Turnhout.^[6] Op 7 juni 1926 werd de buurtspoorweglijn geëlektrificeerd tot Schilde, in 1941 volgde de rest tot Turnhout. Op 26 mei 1962 reed de buurtspoorwegtram voor laatst in Wijnegem, maar vijftig jaar rijdt er dus weer een tram op dat traject van Wijnegem naar Antwerpen. Oorspronkelijk was het de bedoeling om de tram door Wijnegem te verlengen tot Schilde, maar dat is via de vernieuwde brug over het Albertkanaal die geen tramverkeer toelaat uitgesloten.

Naast de beide tramlijnen kent Wijnegem ook een uitgebreid busnetwerk, met als stamlijnen de lijnenbundel 410/411/412/414, de opvolgers van de vroegere buurtspoorweglijn 41, die Antwerpen via Wijnegem verbinden met Turnhout, Zandhoven en Sint-Job-in-'t-Goor. Buslijn 413 is een variant die het noorden van de gemeente aandoet en daarna lijn 410 vervoegt tot Oostmalle. Naast die oost-westverbinding zijn er ook bussen naar het zuiden (lijnen 140/141 van Wijnegem naar Hoboken) en het noorden (lijn 780 naar Zandvliet).

Wegennetwerk

Wijnegem wordt doorsneden door de oude Turnhoutsebaan, die binnen de gemeentegrenzen als N112 genummerd is sinds de aanleg van de omleidingsweg Houtlaan. Die laatste neemt nu de grootste stroom doorgaand verkeer van Antwerpen naar Schilde op zich, en kreeg daarom ook het wegnummer N12 over van de oude weg. De andere gewestwegen die door de gemeente lopen zijn de R11 (een klein stuk in het westen) en de N120, die het Schijnpoort via de industriegebieden in het uiterste noorden van Deurne en het uiterste zuiden van Schoten verbindt met Wijnegem-centrum. De Krijgsbaan (R11) heeft alle dagen wel met file te maken, richting Wommelgem rond punt en aan de andere kant richting Shopping Center en zo naar Schilde naar de Houtlaan.

Waterwegennetwerk

Wijnegem ligt ook aan het Albertkanaal, met een sluizencomplex aan de brug van de Turnhoutsebaan over dit kanaal. Enkele meters van de gemeentegrens met Schoten komt het Kanaal Dessel-Turnhout-Schoten uit in het Albertkanaal.

Bekende inwoners

• Constantin Joostens (1804-1870), politicus
• Gustave van Havre (1817-1892), politicus
• Karel Verbist (1883-1909), wielrenner; Belgisch kampioen in 1908 en 1909
• Isidore Vignol (1889-?), atleet
• Paul Van Hoeydonck (1925-2025), kunstenaar
• Jan Bosschaert (1957), tekenaar
• Evert Venema, radiomaker
• Sugar Jackson (1981), voormalig bokser

Nabijgelegen kernen

Deurne, Schoten, Wommelgem, Schilde