Turc

Lo turc (turc: Türkçe [ˈtyɾctʃe] ^ⓘ) es la lenga principala del grop turqués, parlada per mai de 50 milions de personas en Turquia e dins de païses que foguèron part de l'Empèri Otoman, coma Bulgaria, Siria e Grècia, e comunautats d'immigrants en Alemanha, França, Estats Units e altres. Segon lo professor Turc, Sermet Sami Uysal, avent obtengut son doctorat en França a la Sorbona, auriá mai de 7000 mots eissits de la lenga francesa dins la lenga turca, essencialament dempuèi lo periòde Atatürk mas tanben datant egalament d'una epòca anteriora.^[1][2]

Aquel article es inacabat. Es en fasa d'escritura o de reconstruccion importanta.

Turc

Türkçe
Locutors	mai de 50 milions de
Tipologia	SOV Aglutinanta
Classificacion lingüistica
Lengas altaïcas Lengas turquesas Oghuz Oghuz del sud-oèst Turc
Estatut oficial
Oficial de	Turquia, Republica Turca de Chipre del Nòrd, Chipre, Macedònia del Nòrd, Kosova
Acadèmia	Türk Dil Kurumu - TDK
Estatut de conservacion
Atudat EXExtinct (Atudat) Menaçat CRCritically endangered (En dangièr critic) SESeverely endangered (En dangièr sevèr) DEDevinitely endangered (En dangièr definitiu) VUVulnerable (Vulnerable) Segur NENot Endangered (Non en dangièr) ICHEL Red Book: Not Endangered Classada coma lenga segura (NE) per l'Atlàs de las lengas menaçadas dins lo mond
Còdis lingüistics
ISO 639-1	tr
ISO 639-2	tur
ISO 639-3	tur
Ethnologue	tur
Glottolog	nucl1301
ASCL	4301
IETF	tr
Mòstra Türk Oğuz beyleri, ulus, işitin; üzeride Gök Tanrı basmasa, altta yer delinmese, Türk ulusu, ülkeni, töreni kim atar?
Mapa

Difusion geografica e usatge de la lenga

Difusion geografica

Lo turc es la lenga prumiera en Anatolia (levat lo sud-est curd) e dins lo nòrd de Chipre. Es parlat per de minoritats mai o mens importantas dins lo Curdistan turc, dins lo sud de Chipre e dins de regions isolaas del Balcans o del Curdistan iraquian. De diaspòras turcas importantas existisson egalament dins plusors païs europeus (Alemanha, França, Païs Bas, Àustria, Belgica, Soïssa, Reiaume Unit). Lo nombre de locutors es estimat a 120 milions dins lo monde. La màger part, environ 80 milions, vivon en Turquia.

Existís un turc estandardizat, basat sus las normas fonologicas e gramaticalas d'Istambol^[3], e de dialectes. Lo pus important es lo dialecte anatolian occidentau que predomina dins las regions occidentalas e centralas d'Anatolia onte se tròban la màger part de la populacion turca. Los autres dialectes majors son los parlars del nòrd-est d'Anatolia (parlat dins la region de Trabzon) e de l'est d'Anatolia. Los autres dialectes son pus minoritaris car son parlats per de minoritats exterioras a l'estat turc (nòrd de Chipre, Balcans, nòrd d'Iraq, etc.).

Usatges de la lenga

Lo turc es una lenga importanta dins lo nòrd-est del bacin mediterraneu. En Turquia, a l'estatut de lenga oficiala e èra la lenga mairala de 85 % de la populacion en 2006. Es pereu oficiau al sen de la Republica de Chipre^[4], mai i es unicament parlat per una minoritat (0,2 %) e de la republica turca del nòrd de Chipre – un estat unicament reconeissut per Turquia – ont es parlat per 99 % dels abitants. Dins los Balcans, a l'estatut minoritària en Bulgaria (600 000 locutors), en Grècia (40 000 locutors en 2014) e en Romania (25 000 locutors en 2014). En Asia Centrala, es reconeissut per Cazacstan (90 000 locutors).

Al niveu internacionau, lo turc es lenga oficiala de plusors organizacions regionalas ligaas a la promocion de las culturas turcas coma lo Conseu Turquic o l'Organizacion Internacionala per la Cultura Turca.

Organs de regulacion

Lo turc es regit per l'Institut de la Lenga Turca (Türk Dil Kurumu), una institucion publica creaa en 1932 per Atatürk. Es charjaa per l'Estat turc de menar de recherchas sus la lenga turca, de produrre un diccionari e d'emetre de recomandacions sus l'usatge e l'evolucion de la lenga.

Istòria

Las lengas turquicas

Articles detalhats: Prototurc e Lengas turquicas.

Las lengas turquicas son un ensemble de lengas que forman una familha d'una trentena de lengas parlaas dins una region anant dels Balcans a l'oèst de China e de Chipre au nòrd-est de Siberia. Lo nombre totau de locutors d'aquelas lengas es estimat entre 200 e 250 milions. Lor origina es pas clarament identificaa. Los Turcs semblan eissits d'un pòple sedentari establit dins la vau del flume Liao^[5][6]. Obligat de quitar la region en causa de chambiaments climatics, migrèc en Asia Centrala ont adoptèron un mòde de vita nomada. Lo prototurc es ansin probable apareissut entre Tova e Mongolia a la fin del millenari II avC^[7]. Aquela lenga se fragmentèc en parlars diferents durant lo millenari seguent^[7].

Los textes pus ancians escrichs dins una lenga turquica son las inscripcions d'Orkhon, un ensemble de peiras levaas commemorativas erigias entre los segles VII e X al sud del lac Baikal^[8][9]. En parallele, a partir dau sègle VI, los pòples turcofòns comencèron de migrar en Asia Centrala e l'airau de las lengas turquicas se desvolopèc pauc a cha pauc per curbir una larja zòna anent de la Mediterranea Orientala al nòrd-est de Siberia. En particular, a la fin del segle XI, los Seljoquidas introduguèron lo turc oghoz en Anatolia après lor conquista de la region.

Lo turc otoman

Article detalhat: Turc otoman.

Afeblits per las invasions mongòlas, lo sultanat anatolian dels Seldjoquidas dispareissèc en 1308. I foguèc rapidament remplaçat per lo Sultanat Otoman, fondat en 1299, coma potença principala.

Las reformas d'Atatürk

Article detalhat: Mustafa Kemal Atatürk.

Escritura e prononciacion

Gramatica

Vocabulari