ਕੈਸ਼ ਕਰੌਪ (ਨਕਦੀ ਫ਼ਸਲ)

ਨਕਦ ਫਸਲ ਜਾਂ ਮੁਨਾਫਾ ਫਸਲ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਨਾਮ: cash crop) ਇੱਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਫਸਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਲਾਭ/ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਲਈ ਵੇਚਣ ਲਈ ਉਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਫ਼ਸਲਾਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਫਾਰਮ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਮਾਰਕੀਟ ਵਾਲੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਭਰ ਫਸਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਤਪਾਦਕ ਆਪਣੇ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਲਈ ਚਾਰੇ ਲਈ ਉਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਲਈ ਭੋਜਨ ਵਜੋਂ ਉਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਕਦ ਫਸਲਾਂ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਇੱਕ ਖੇਤੀ ਦੇ ਕੁਲ ਉਪਜ ਦਾ ਇੱਕ ਛੋਟਾ (ਪਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ) ਹਿੱਸਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਅੱਜ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਵਿਕਸਿਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ, ਲਗਭਗ ਸਾਰੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਮਾਲੀਏ ਲਈ ਉਗਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਘੱਟ ਵਿਕਸਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ, ਨਕਦ ਫਸਲਾਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਹ ਫਸਲਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਵਧੇਰੇ ਵਿਕਸਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮੰਗ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਫਸਲਾਂ ਲਈ ਕੁਝ ਨਿਰਯਾਤ ਮੁੱਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਇੱਕ ਕਪਾਹ ਦੀ ਗੇਂਦ। ਕਪਾਹ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਕਦੀ ਦੀ ਫਸਲ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਟਨ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 2014 ਵਿੱਚ, ਚੀਨ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕਪਾਹ ਉਤਪਾਦਕ ਦੇਸ਼ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਭਗ 100,991,000 480 ਪਾਉਂਡ ਗੰਢਾਂ ਸੀ।^[1] ਭਾਰਤ 42,185,000 480 ਪੌਂਡ ਗੱਠਾਂ ਨਾਲ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ' ਤੇ ਸੀ।^[1]

ਜਿਆਦਾਤਰ ਨਕਦੀ ਫਸਲਾਂ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਸਪਲਾਈ ਅਤੇ ਮੰਗ ਸੰਤੁਲਨ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ, ਕੁਝ ਸਥਾਨਕ ਪਰਿਵਰਤਨ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ "basis" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਦੇ ਨਾਲ, ਗਲੋਬਲ ਸਕੋਪ ਦੇ ਨਾਲ ਵਸਤੂਆਂ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰ (ਕੋਮੋਡਿਟੀ ਮਾਰਕਿਟਸ) ਵਿੱਚ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼, ਖੇਤਰ, ਜਾਂ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਉਤਪਾਦਕ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਫਸਲ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਿਆਂ ਘੱਟ ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੇ ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ ਇੱਕ ਬੰਪਰ ਫਸਲ ਗਲੋਬਲ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ' ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਸਪਲਾਈ ਕਰੇ। ਰਵਾਇਤੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਅਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਕੌਫੀ ਇੱਕ ਉਤਪਾਦ ਦੀ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ ਜੋ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਵਸਤੂ ਹੈ ਅਤੇ ਕੀਮਤਾਂ ਦੀਆਂ ਭਿੰਨਤਾਵਾਂ ਲਈ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੈ।

ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ

ਅਜਿਹੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਤੇ ਸਬਸਿਡੀਆਂ ਅਤੇ ਵਪਾਰ ਦੀਆਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਮੁੱਦੇ ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦੀਆਂ ਚਰਚਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਬਣ ਗਏ ਹਨ। ਕਈ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ, ਮੌਜੂਦਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਪਾਰ ਸਿਸਟਮ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਉਦਯੋਗਿਕ ਸਾਮਾਨ ਵਿੱਚ ਜਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸਬਸਿਡੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸਾਮਾਨ ਲਈ ਟੈਰਿਫ ਘਟਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਦੀ ਬਰਾਮਦ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦਰਾਮਦ ਕੀਤੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਵਿਕਸਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਨਕਲੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਘੱਟ ਕੀਮਤਾਂ' ਤੇ ਬਰਾਮਦ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਕਲੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਘੱਟ ਕੀਮਤਾਂ' ਤੇ ਨਿਰਯਾਤ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਡੰਪਿੰਗ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ: dumping)^[2] ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਬਹੁਤੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਗੈਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਹੈ। ਇਸ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਵਿਵਾਦ 2003 ਵਿੱਚ ਕੈਨਕਨ ਵਪਾਰ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਦੇ ਵਿਵਾਦ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ 22 ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਏਜੰਡੇ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ' ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਦੋਂ ਤਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸਬਸਿਡੀਆਂ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਦਾ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ।

ਮਹਾਂਦੀਪ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਮੁਤਾਬਿਕ

ਅਫਰੀਕਾ

Jatropha curcas, ਬਾਇਓਫਿਊਲ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ: biofuel) ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਨਕਦੀ ਫਸਲ ਹੈ।

ਲਗਭਗ 60 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਅਫਰੀਕੀ ਕਾਮੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਲਗਭਗ ਤਿੰਨ-ਪੰਜ ਹਿੱਸਾ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਕਿਸਾਨ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਬੁਰਕੀਨਾ ਫਾਸੋ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ 85% ਵਸਨੀਕ (20 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ) ਆਮਦਨੀ ਲਈ ਕਪਾਹ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹਨ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅੱਧੀ ਆਬਾਦੀ ਗਰੀਬੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।^[3] ਵੱਡੇ ਖੇਤ ਨਗਦ ਫਸਲਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਾਫੀ,^[4] ਚਾਹ,^[4] ਸੂਤੀ, ਕੋਕੋ, ਫਲ^[4] ਅਤੇ ਰਬੜ ਉਗਾਉਣ ਵਿੱਚ ਰੁਝਾਨ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਫਾਰਮ, ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਵੱਡੀਆਂ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਕਈ ਵਰਗ ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਨਿਰਭਰਤਾ ਫਾਰਮਾਂ ਖਾਣ ਪੀਣ ਦਾ ਸਰੋਤ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਆਮਦਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਨਿਵੇਸ਼ ਨੂੰ ਸੰਭਵ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਆਸਟਰੇਲੀਆ

ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਦਾਲਾਂ ਦੀ ਕਾਫ਼ੀ ਮਾਤਰਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।^[5][6] ਇਹ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 143,000 ਟਨ ਦਾਲ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।^[5] ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦਾਲ ਦੀ ਵਾਢੀ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਅਤੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਨੂੰ ਨਿਰਯਾਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।^[5]

ਇਟਲੀ

1950 ਵਿੱਚ ਇਟਲੀ ਦੇ ਕੈਸਾ ਪ੍ਰਤੀ ਇਲ ਮੇਜੋਗੋਰਿਓਨੋ ਕਾਰਨ ਸਰਕਾਰ ਟਮਾਟਰ, ਤੰਬਾਕੂ ਅਤੇ ਨਿੰਬੂ ਦੇ ਫਲ ਵਰਗੀਆਂ ਨਕਦੀ ਫਸਲਾਂ ਉਗਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਕ ਲਾਗੂ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੈਦਾਵਾਰ ਕੀਤੀ ਜਿਸਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਗਲੋਬਲ ਮਾਰਕੀਟ ਤੇ ਵੱਧ ਸੰਤ੍ਰਿਪਤਾ ਆਈ। ਇਸ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਫਸਲਾਂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਘੱਟ ਗਿਆ।

ਸੰਯੁਕਤ ਪ੍ਰਾਂਤ

ਸੰਤਰੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਮਰੀਕੀ ਨਕਦੀ ਫਸਲ ਹਨ।

ਬੇਬੀ ਬੂਮਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੇ ਅੰਤ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨਕਦੀ ਫਸਲ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਵੱਲ ਵਧ ਗਈ। ਇਸ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਖੁਆਉਣ ਦੇ ਇੱਕ ਢੰਗ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਕਿਫਾਇਤੀ ਭੋਜਨ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਕ ਬਣਨਾ ਅਜੇ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ।

ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੀ 1997 ਦੀ ਸਵ. ਜਨਗਣਨਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ 90% ਫਾਰਮਾਂ ਅਜੇ ਵੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਹਨ, ਭਾਈਵਾਲੀ ਦੇ ਨਾਲ ਵਾਧੂ 6% ਹੋਰ ਮਲਕੀਅਤ ਹਨ। ਨਕਦੀ ਫਸਲਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਨੇ ਸਸਤੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅਜ਼ਮਾਇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕਿਫਾਇਤੀ ਭੋਜਨ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਾਲ 2010 ਲਈ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਭਾਗ (ਯੂ.ਐੱਸ.ਡੀ.ਏ.) ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ,^[7][8] ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਫਲ ਉਤਪਾਦਨ ਵਾਲੇ ਰਾਜ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ, ਫਲੋਰੀਡਾ ਅਤੇ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਹਨ।^[9]

ਵੱਖ ਵੱਖ ਆਲੂਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ

ਛਿੱਲਿਆ ਹੋਇਆ ਗੰਨਾ, ਹਵਾਈ ਦੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਕਦੀ ਫਸਲ।

ਵੀਅਤਨਾਮ

ਨਾਰਿਅਲ ਵੀਅਤਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਨਕਦੀ ਫਸਲ ਹੈ।^[10]

ਗਲੋਬਲ ਨਕਦੀ ਫ਼ਸਲਾਂ

ਨਾਰਿਅਲ ਪਾਮਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ 80 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਕੁੱਲ ਉਤਪਾਦਨ ਹਰ ਸਾਲ 61 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਹੈ।^[11] ਇਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਤੇਲ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖਾਣਾ ਪਕਾਉਣ ਅਤੇ ਤਲਣ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ; ਨਾਰੀਅਲ ਦਾ ਤੇਲ ਵੀ ਸਾਬਣ ਅਤੇ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਸਮਗਰੀ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।