ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
ਸੂਰਜੀ ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਅਤੇ ਉਹ ਖਗੋਲੀ ਪਿੰਡ ਸੰਮਲਿਤ ਹਨ, ਜੋ ਇਸ ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਵਲੋਂ ਗੁਰੁਤਵਾਕਰਸ਼ਕ ਜ਼ੋਰ ਦੁਆਰਾ ਬੱਝੇ ਹਨ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਅੱਠ ਗ੍ਰਹਿ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 166 ਗਿਆਤ ਉਪਗ੍ਰਹਿ, ਪੰਜ ਵੌਣੇ ਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਅਰਬਾਂ ਨਿੱਕੇ ਪਿੰਡ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ । ਇਸ ਛੋਟੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਕਸ਼ਊਦਰਗ੍ਰਹਿ, ਬਰਫੀਲਾ ਕਾਇਪਰ ਘੇਰੇ ਦੇ ਪਿੰਡ , ਧੂਮਕੇਤੂ , ਉਲਕਾ ਪਿੰਡ, ਅਤੇ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੇ ਵਿਚਲੀ ਧੂੜ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਸੌਰ ਮੰਡਲ ਦੇ ਸਨਦੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ , ਚਾਰ ਪਾਰਥਿਵ ( ਸਥਲੀਏ ) ਆਂਤਰਿਕ ਗ੍ਰਹਿ , ਕਸ਼ੁਦਰਗਰਹ ਘੇਰਾ ,ਣੇ ਬਾਹਰੀ ਗੈਸ ਦਾਨਵ ਗ੍ਰਹਿ , ਕਾਇਪਰ ਘੇਰਾ ਅਤੇ ਪਸਰਿਆ ਚੱਕਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ । ਕਾਲਪਨਿਕ ਔਰਟ ਬੱਦਲ ਵੀ ਸਨਦੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਲੋਂ ਲੱਗਭੱਗ ਇੱਕ ਹਜਾਰ ਗੁਣਾ ਦੂਰੀ ਵਲੋਂ ਪਰੇ ਮੌਜੂਦ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਵਲੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਪਲਾਜਮਾ ਦਾ ਪਰਵਾਹ ( ਸੌਰ ਹਵਾ ) ਸੌਰ ਮੰਡਲ ਨੂੰ ਅਭੇਦਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਾਰੇ ਦੇ ਵਿੱਚ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੁਲਬੁਲਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨੂੰ ਹੇਲਿਓਮੰਡਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ , ਜੋ ਇਸਤੋਂ ਬਾਹਰ ਫੈਲ ਕਰ ਬਿਖਰੀ ਹੋਈ ਤਸ਼ਤਰੀ ਦੇ ਵਿੱਚ ਤੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ; ਸੂਰਜ ਵਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੂਰੀ ਦੇ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਅੱਠ ਗ੍ਰਹਿ ਹਨ : ਬੁੱਧ, ਸ਼ੁੱਕਰ, ਧਰਤੀ, ਮੰਗਲ, ਬ੍ਰਹਿਸਪਤ, ਸ਼ਨੀ, ਯੁਰੇਨਸ (ਗ੍ਰਹਿ) ਅਤੇ ਵਰੁਣ
2008 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਤੱਕ , ਪੰਜ ਛੋਟੇ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਵੌਣੇ ਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਗੀਕ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਸੀਰੀਸ ਕਸ਼ੁਦਰਗਰਹ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਹੈ , ਅਤੇ ਵਰੁਣ ਵਲੋਂ ਪਰੇ ਚਾਰ ਸੂਰਜਕਕਸ਼ਾਵਾਂ: ਜਮਰਾਜ ( ਜਿਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਨਵਾਂ ਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਾਨਤਾ ਮਿਲੀ ਸੀ ) , ਹਉਮੇਆ , ਮਾਕੇਮਾਕੇ ਅਤੇ ਏਰਿਸ । ਛੇ ਗਰਹੋ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਵੌਣੇ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕੁਦਰਤੀ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਕਰਦੇ ਹਨ , ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਚੰਦਰਮੇ ਦੇ ਨਾਂਅ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਚੰਦਰਮਾ ਹੀ ਪੁੱਕਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਇੱਕ ਬਾਹਰੀ ਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਧੂਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਣਾਂ ਵਲੋਂ ਨਿਰਮਿਤ ਛੱਲਿਆਂ ਨਾਲ਼ ਢਕਿਆ ਹੋਇਆ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
Remove ads
ਕਾਂਟ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ
ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾਂ ਬਾਰੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਕਲਪਨਾ ਜਰਮਨ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ਰ ਇਮਾਨੁਅਲ ਕਾਂਟ ਨੇ 1755 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਕਿ ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ ਦਾ ਸਰੋਤ ਧੁੰਦ ਗੁਬਾਰ ਦਾ ਸ਼ਾਇਦ ਕੋਈ ਅਜੇਹਾ ਬੱਦਲ ਹੋਵੇਗਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦੈਵੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੇ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਸੁਟਿਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਨਿਊੇਟਨ ਆਪਣੇ ਗਰੂਤਾ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਦੁਨੀਆ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆ ਚੁਕਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਆਸਰਾ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਕਾਂਟ ਨੇ ਕਲਪਨਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਧੁੰਦ ਗੁਬਾਰ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਅਣੂ ਪਰਸਪਰ ਗੁਰੂਤਾ ਕਰਕੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਂਦੇ ਰਹੇ। ਟਕਰਾਉਂਣ ਨਾਲ ਇਸ ਸਮੂਹ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਵੱਧ ਗਿਆ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬੱਦਲ ਠੰਡਾ ਅਤੇ ਸਥਿਰ ਸੀ। ਵਧਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਨੇ ਇਸ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਚੱਕਰੀ ਵਰਗਾ ਆਪ ਮੁਹਾਰਾ ਘੁਮਾਓ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਇਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਗਰਮ ਨੈਬੂਲੇ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਅਖਤਿਆਰ ਕਰ ਲਈ। ਇਸ ਤੇ ਵਿਕੇਂਦਰੀ ਬਲ ਹਾਵੀ ਸੀ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਰਿੰਗ ਪਾਸੇ ਹਟਦੇ ਗਏ ਜੋ ਠੰਡੇ ਹੋ ਕਿ ਗ੍ਰਹਿ, ਓਪ ਗ੍ਰਹਿ ਆਦਿ ਬਣੇ।
- ਸੁੰਗਘਨ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਗ੍ਰਹਿਵਾਂ ਉੱਤੇ ਵੀ ਵਿਕੇਂਦਰੀ ਬਲ ਨੇ ਮੁੜ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਇਹ ਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਆਸੇ ਪਾਸਿਉ ਰਿੰਗ ਹੱਟ ਗਏ ਤੇ ਇਹ ਗ੍ਰਹਿ ਬਣ ਗਏ।
Remove ads
ਸੂਰਜ
ਸੂਰਜ ਸਾਡੇ ਸੌਰ ਮੰਡਲ ਦਾ ਇੱਕ ਤਾਰਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸਾਡੇ ਸੌਰ ਮੰਡਲ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ੲਿਹ ਧਰਤੀ ਤੇ ੳੂਰਜਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸ੍ਰੋਤ ਹੈ। ੲਿਸਦਾ ਕੁੱਲ ਵਿਅਾਸ 1,3914 ਲੱਖ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁੱਲ ਮਾਦਾ ਧਰਤੀ ਜੋ 330,000 ਗੁਣਾ ਜਿਅਾਦਾ। ਸੂਰਜ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਅਤੇ ਹੀਲੀਅਮ ਗੈਸ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹੈ, ੲਿਸ ਤੋਂ ੲਿਲਾਵਾ ਥੋੜੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਅਾਕਸੀਜਨ, ਕਾਰਬਨ, ਨੀਓਨ ਅਤੇ ਲੋਹਾ ਹੈ।
ਅੰਦਰੂਨੀ ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ
ਬੁੱਧ
ਬੁੱਧ (0.4 AU) ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਨਜ਼ਦੀਕ ਵਾਲਾ ਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਬੁੱਧ ਦੇ ਕੋਈ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਨਹੀ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਮਲੂਮ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਮੁਹਾਂਦਰਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਉਤੇ ਉਲਕਿਆਂ (ਟੁਟੇ ਤਾਰੇ) ਦਿਆਂ ਟੱਕਰਾਂ ਦੇ ਟੋਏ ਅਤੇ ਲੋਬਦਾਰ ਵੱਟਾਂ ਪੈਇਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।[1] ਬੁੱਧ ਦਾ ਬੇਲੋਡ਼ਾ ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ ਇਸ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ, ਸੂਰਜੀ ਹਵਾ ਕੇ ਕਾਰਨ, ਬਲਾਸਟ ਹੋ ਰਹੇ ਅਣੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।[2] ਇਸ ਦਾ ਲੋਹੇ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਗ ਇਸ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਪਰਤ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵੱਡਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਰੇ ਇਹ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਪਰਤ ਸੂਰਜੀ ਊਰਜਾ ਕਰਕੇ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਬਣ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਜਾਂ ਇਸ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਪਰਤ ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਉਲਕੇ ਦੀ ਟੁਕਰ ਨਾਲ ਲਿਥ ਗਿਆ ਹੋਵੇ।[3][4]
ਸ਼ੁੱਕਰ
ਸ਼ੁੱਕਰ (0.7 AU) ਧਰਤੀ ਦੇ ਕੁ ਜਿਡਾ ਗ੍ਰਹਿ ਹੈ (ਧਰਤੀ ਦੇ 0.815 Earth ਆਕਾਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ) ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਤਰਾਂ ਇਸ ਦੇ ਲੋਹੇ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਗ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਇੱਕ ਸਿਲਿਕੇਟ ਦੀ ਮੋਟੀ ਬੁਰਕ, ਸਾਰਥਕ ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ, ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਰਗਰਮੀ ਦੇ ਸਬੂਤ ਹਨ। ਪਰ ਇਹ ਧਰਤੀ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁੱਕਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ ਵੀ ੯੦ ਗੁਣਾ ਸੰਘਣਾ ਹੈ। ਸ਼ੁੱਕਰ ਦੇ ਕੋਈ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਨਹੀ ਹਨ। ਇਹ ਗ੍ਰੀਨਹਾਉਸ ਗੇਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ੪੦੦ ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੱਕ ਚਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਗਰਮੀ ਵਾਲਾ ਗ੍ਰਹਿ ਹੈ।[5]
ਧਰਤੀ
ਧਰਤੀ (1 AU) ਅੰਦਰੂਨੀ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵੱਡਾ ਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਇਸ ਦੇ ਹੀ ਅੰਦਰ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਰਗਰਮੀ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੇਵਲ ਧਰਤੀ ਹੀ ਓਹ ਜਾਣੂ ਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਜੀਵਨ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਦਾ ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ ਬਾਕੀ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਥੇ ੨੧% ਆਕਸੀਜਨ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਵੀ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[6] ਧਰਤੀ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਚੰਦਰਮਾ।
ਮੰਗਲ
ਮੰਗਲ (1.5 AU) ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਕਰ ਨਾਲੋਂ ਛੋਟਾ ਗ੍ਰਹਿ ਹੈ (0.107 ਧਰਤੀ ਦੇ ਭਾਰ) । ਇਸ ਦੇ ਦਾ ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਜਿਆਦਾ ਤਰ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਲੋਹਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਜੰਗ ਦੀ ਵਜਾ ਨਾਲ ਇਸ ਦਾ ਰੰਗ ਲਾਲ ਦਿਸਦਾ ਹੈ।[7] ਮੰਗਲ ਦੇ ਦੋ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਹਨ, ਡੇਮੋਸ (ਅੰਗ੍ਰੇਜੀ: Deimos) ਅਤੇ ਫੋਬੋਸ (ਅੰਗ੍ਰੇਜੀ: Phobos)[8]
ਕਸ਼ੁਦਰਗਰਹ ਘੇਰਾ
ਕਸ਼ੁਦਰਗਰਹ ਘੇਰਾ ਜਾਂ ਐਸਟਰੌਏਡ ਬਲਟ ਸਾਡੇ ਸੌਰ ਮੰਡਲ ਦਾ ਇੱਕ ਖੇਤਰ ਹੈ ਜੋ ਮੰਗਲ ਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਸਪਤੀ ਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਗਰਹਪਥਵਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ - ਲੱਖਾਂ ਕਸ਼ੁਦਰਗਰਹ ( ਐਸਟਰੌਏਡ ) ਸੂਰਜ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ੯੫੦ ਕਿਮੀ ਦੇ ਵਿਆਸ ਵਾਲਾ ਸੀਰੀਸ ਨਾਮ ਦਾ ਬੌਣਾ ਗ੍ਰਹਿ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੇ ਗੁਰੁਤਵਾਕਰਸ਼ਕ ਖਿੱਚ ਵਲੋਂ ਗੋਲ ਅਕਾਰ ਪਾ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਤਿੰਨ ਅਤੇ ੪੦੦ ਕਿਮੀ ਦੇ ਵਿਆਸ ਵਲੋਂ ਵੱਡੇ ਕਸ਼ੁਦਰਗਰਹ ਪਾਏ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ - ਵਸਟਾ , ਪੈਲਸ ਅਤੇ ਹਾਇਜਿਆ । ਪੂਰੇ ਕਸ਼ੁਦਰਗਰਹ ਘੇਰੇ ਦੇ ਕੁਲ ਦਰਵਿਅਮਾਨ ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਧੇ ਵਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਇੰਹੀ ਚਾਰ ਵਸਤਾਂ ਵਿੱਚ ਰਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਵਸਤਾਂ ਦਾ ਅਕਾਰ ਭਿੰਨ - ਭਿੰਨ ਹੈ - ਕੁੱਝ ਤਾਂ ਦਸੀਆਂ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਵੱਡੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਧੂਲ ਦੇ ਕਣ ਸਿਰਫ ਹਨ ।
Remove ads
ਬਾਹਰੀ ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ
ਬ੍ਰਹਿਸਪਤ
ਬ੍ਰਹਿਸਪਤ (5.2 AU), ਧਰਤੀ ਤੋਂ 318 ਗੁਣਾਂ ਵੱਡਾ, ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ ਦੇ ਸਾਰੇ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਦੇ ਵੀ 2.5 ਗੁਣਾ ਵੱਡਾ ਹੈ। ਇਹ ਜਿਆਦਾ ਤਰ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ ਹੀਲਿਆਮ ਦਾ ਬਣਿਆਂ ਹੈ। ਬ੍ਰਹਿਸਪਤ ਦੇ Jupiter has 63 ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਚਾਰ ਵੱਡੇ ਹਨ: ਗੇਨਾਮੀਡ (Ganymede), ਕਲਿਸਟੋ (Callisto), ਆਇਓ (Io), ਅਤੇ ਯੂਰੋਪਾ (Europa) ।[9] ਗੇਨਾਮੀਡ, ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਉਪਗ੍ਰਹਿ, ਬੁੱਧ ਗ੍ਰਹਿ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਵੱਡਾ ਹੈ।
ਸ਼ਨੀ
ਉਰਣ
ਵਰੁਣ
Remove ads
ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ
| ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ |
|---|
 |
| ਸੂਰਜ • ਬੁੱਧ • ਸ਼ੁੱਕਰ • ਪ੍ਰਿਥਵੀ • ਮੰਗਲ • ਬ੍ਰਹਿਸਪਤੀ • ਸ਼ਨੀ • ਯੂਰੇਨਸ • ਵਰੁਣ • ਪਲੂਟੋ • ਸੀਰੀਸ• ਹਉਮੇਆ • ਮਾਕੇਮਾਕੇ • ਐਰਿਸ |
| ਗ੍ਰਹਿ • ਬੌਣਾ ਗ੍ਰਹਿ • ਉਪਗ੍ਰਹਿ - ਚੰਦਰਮਾ • ਮੰਗਲ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ • ਤਾਰਾਨੁਮਾ ਗ੍ਰਹਿ • ਬ੍ਰਹਿਸਪਤੀ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ • ਸ਼ਨੀ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ • ਯੂਰੇਨਸ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ • ਵਰੁਣ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ • ਯਮ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ • ਐਰਿਸ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ |
| ਛੋਟੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ: ਉਲਕਾ • ਤਾਰਾਨੁਮਾ ਗ੍ਰਹਿ (ਤਾਰਾਨੁਮਾ ਗ੍ਰਹਿ ਘੇਰਾ ) • ਕਿੰਨਰ • ਵਰੁਣ-ਪਾਰ ਵਸਤੂਆਂ (ਕਾਈਪਰ ਘੇਰਾ/ਬਿਖਰਿਆ ਚੱਕਰ ) • ਧੂਮਕੇਤੂ (ਔਰਟ ਬੱਦਲ) • ਉੱਡਣ ਤਸ਼ਤਰੀ • ਸੂਰਜ ਗ੍ਰਹਿਣ • ਚੰਦ ਗ੍ਰਹਿਣ |
Remove ads
ਹਵਾਲੇ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads