Dyniowate (Cucurbitaceae Juss.) – rodzina roślin należąca do rzędu dyniowców. Obejmuje ok. 990[3]–1000[2]gatunków, grupowanych w 97[3]–98 rodzajów[2]. Rośliny te występują w obszarach tropikalnych i subtropikalnych, bardzo nieliczne w strefie umiarkowanej. Obecne są w podobnej liczbie gatunków na Nowym Świecie, jak i na Starym[4]. Stosunkowo największy udział rośliny te mają we florze suchych obszarów Afryki[2]. W Polsce dziko rosną tylko jako gatunki introdukowane rośliny z rodzajów: przestęp (Bryonia), kolczurka (Echinocystis), harbuźnik (Sicyos) i ziemniaczka (Thladiantha)[5][6]. Do rodziny tej należy się wiele roślin użytkowych, spożywanych jako warzywa, owoce (głównie rodzaje dynia, ogórek, arbuz), używanych jako rośliny lecznicze i oleiste[3]. Twarde, zewnętrzne części owoców tykwy (tzw. kalabasy) wykorzystywane są jako naczynia i instrumenty, z owoców trukwy wyrabia się tzw. „gąbki roślinne”[4].
Szybkie fakty Domena, Królestwo ...
Dyniowate
Morfologia dyniowatych na przykładzie ziemniaczki sercowatej
Rośliny zielne, zwykle jednoroczne lub wieloletniepnącza, rzadko drewniejące półkrzewy, w przypadku jednego monotypowego rodzaju – niewielkie drzewa (Dendrosicyos). Rośliny często z bulwami korzeniowymi i kłączami, czasem bezlistne i z asymilującą, gruboszowato zgrubiałą łodygą[3]. Pnącza wspinają się za pomocą pojedynczych lub rozgałęziających się (raz lub dwukrotnie) wąsów czepnych[3] pochodzenia pędowego[4]. Owijają się one wokół podpór, przyczepiają się do nich lub wciskają w szczeliny, przy czym ich górna i dolna część zwijają się w przeciwnych kierunkach[4].
Rozwijają się na pędzie skrętolegle, są ogonkowe i pozbawione przylistków[3]. Blaszka liściowa różnokształtna, często pojedyncza, okrągława w zarysie i klapowana, czasem podzielona dłoniasto[4]. Na brzegu blaszki często występują drobne gruczołowate ząbki[3].
Promieniste (rzadko grzbieciste[3]) i pięciokrotne. Najczęściej rozdzielnopłciowe na skutek redukcji pręcików lub słupkowia, odpowiednio w kwiatach żeńskich i męskich, rzadko kwiaty obupłciowe. Wyrastają w kątach liści pojedynczo lub zebrane w różne kwiatostany: pęczki, grona, wiechy, główki[4], baldachy i kłosy[3]. Szypułka przedłużona w talerzykowato rozszerzone lub lejkowate, dzbankowate albo rurkowato wydłużone dno kwiatowe. Kielich i korona są zrośnięte przynajmniej u podstawy, rzadko płatki korony są wolne[4]. Rzadko też elementy okwiatu występują w innej liczbie niż pięć (od trzech do 10)[3]. Spośród pięciu pręcików cztery zrastają się parami, jeden zostaje wolny, czasem też stulają się w centralną kolumienkę[4]. Dolny lub wpół dolny słupek[3] powstaje z trzech (rzadko czterech lub pięciu) owocolistków i zwykle ma wyraźnie zaznaczone ich brzegi. W zalążni jednokomorowej o łożysku ściennym[7] znajdują się zwykle liczne zalążki. Szyjka słupka zwieńczona jest zwykle rozwidlonymi, trzema znamionami[4]. W kwiatach znajdują się często gruczoły wydzielające nektar (miodniki), czasem także olejki[3].
Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI:10.1371/journal.pone.0119248, PMID:25923521, PMCID:PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase:Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants.Richmond, Chicago:Kew Publishing, The University of Chicago Press,2017,s.261-262. ISBN978-1-84246-634-6.