Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Henry Martin „Scoop” Jackson (ur. 31 maja 1912 r. w Everett, zm. 1 września 1983 tamże) – amerykański polityk i prawnik pochodzenia norweskiego, działacz Partii Demokratycznej. W latach 1941–1953 członek Izby Reprezentantów, a od 1953 aż do swojej śmierci Senator ze stanu Waszyngton. Dwukrotny kandydat na nominację prezydencką z ramienia Demokratów (1972, 1976), przewodniczący Krajowego Komitetu Partii Demokratycznej w latach 1960–1961. Henry Jackson uważany jest za jednego z głównych ideologów neokonserwatyzmu, współautor słynnej poprawki Jacksona–Weinicka z 1974 roku.
Henry Jackson | |
Pełne imię i nazwisko |
Henry Martin Jackson |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
31 maja 1912 |
Data i miejsce śmierci |
1 września 1983 |
Senator Stanów Zjednoczonych ze stanu Waszyngton | |
Okres |
od 3 stycznia 1953 |
Przynależność polityczna | |
Poprzednik |
Harry P. Cain |
Następca | |
28. przewodniczący Krajowego Komitetu Partii Demokratycznej | |
Okres |
od 17 lipca 1960 |
Poprzednik |
Paul Butler |
Następca |
John Moran Bailey |
Kongresmen ze stanu Waszyngton (2. okręg) | |
Okres |
od stycznia 1941 |
Poprzednik | |
Następca |
Jack Westland |
Odznaczenia | |
Henry Martin Jackson urodził się w 31 maja 1912 roku w mieście Everett, w hrabstwie Snohomish, w stanie Waszyngton w północno-zachodniej części Stanów Zjednoczonych, jako syn norweskich imigrantów[1][2][3][4][5][6]. Najmłodszy z piątki dzieci Petera Jacksona i Mariny Anderson[2][5][6]. W 1935 roku, po ukończeniu studiów prawniczych jako absolwent Uniwersytetu Stanforda[3], rozpoczął praktykę adwokacką w Everett[2][4][5]. Jako dwudziestokilkulatek został wybrany prokuratorem hrabstwa Snohomish, gdzie z powodzeniem ścigał przemytników alkoholu i hazardzistów[2][4][5]. W 1940 roku zdobył mandat kongresmena do Izby Reprezentantów, natomiast w 1952 r. został wybrany do Senatu[1][3][6]. W ciągu 30 lat w Senacie przewodniczył od 1977 roku Komisji Izby Reprezentantów Stanów Zjednoczonych ds. Zasobów Naturalnych , a także Stałej Podkomisji Śledczej[1][3]. W 1972 i 1976 roku bez powodzeniu ubiegał się o nominację prezydencką partii Demokratycznej[3][7]. Jego żarliwa postawa na rzecz interwencji w Wietnamie i utrzymywanie wysokiego finansowania obrony w czasie pokoju odróżniało go od innych prominentnych polityków demokratycznych[3][8]. Chociaż był głęboko podejrzliwy wobec odprężenia ze Związkiem Radzieckim, był jednym z pierwszych zwolenników normalizacji stosunków z Chińską Republiką Ludową[3]. Orędownik praw człowieka, jeden ze współautorów poprawki Jacksona–Weinicka, która uzależniała handel między Stanami Zjednoczonymi a Związkiem Radzieckim od złagodzenia przez Sowietów restrykcji dotyczących emigracji Żydów z ZSRR[3][6]. W wyniku tego ustawodawstwa półtora miliona sowieckich Żydów wyemigrowało do Stanów Zjednoczonych i Izraela[9]. Icchak Rabin stwierdził później, że emigracja Żydów z ZSRR nie byłaby możliwa, gdyby nie osobiste zaangażowanie Jacksona[10].
Wciąż służąc w Senacie, Jackson zmarł nagle 1 września 1983 roku, w wieku 71 lat[11]. Odznaczony pośmiertnie przez Ronalda Reagana Prezydenckim Medalem Wolności[3].
Jackson swoją karierę polityczną rozpoczął w 1940 roku sięgając po mandat w Izbie Reprezentantów. Mol Wallgren, który reprezentował Demokratów w izbie niższej Kongresu z 2. okręgu stanu Waszyngton zrezygnował i tym samym zwolnił miejsce na pełniony wcześniej urząd[12]. Wallgren zachęcał Jacksona do ubiegania się o miejsce, ale finalnie w prawyborach wystartowało jeszcze pięciu innych demokratycznych działaczy[12]. Kampanią Jacksona kierował niejaki John Salter, którego strategia polegała na agitacji „od drzwi do drzwi”[12]. „Scoop” korzystał wówczas z fali popularności prezydenta Franklina Deltano Roosevelta poprzez opowiadanie się za programem „New Deal” oraz za federalną ustawą emerytalną[12]. 4 listopada 1940 roku Demokraci pokonali swoich republikańskich przeciwników i tym samym wszystkie sześć miejsc na listach w stanie Waszyngton[12]. Henry Jackson, który miał wówczas 28 lat, pokonał Republikanina Paytona Petersona wynikiem 57% głosów (66 314 do 49 209) i zasiadł jako najmłodsza osoba w historii Izby Reprezentantów[12].
Dwie pierwsze kadencje w Izbie Reprezentantów Jacksona przypadły na czas II wojny światowej. Po ataku Japończyków na Pearl Harbor ochotniczo wstąpił do armii amerykańskiej, jednakże w 1942 roku opuścił jej szeregi, gdy prezydent Roosevelt nakazał członkom Kongresu powrót do obowiązków legislacyjnych[2][4]. Podobnie jak wielu polityków z Zachodniego Wybrzeża, Jackson zdecydowanie popierał politykę osiedlania Amerykanów pochodzenia japońskiego w obozach internowania[13][14][15]. Publicznie później żałował swojej postawy[13][15]. Odwiedził obóz koncentracyjny Buchenwald kilka dni po jego wyzwoleniu w 1945 roku[4][5]. Wizytował także rodzinną Norwegię, gdzie obserwował repatriację do Rosji schwytanych przez nazistów żołnierzy Armii Czerwonej, którą wspominał:
Pamiętam, jak niechętna była większość Rosjan, by wrócić do Związku Radzieckiego. Wiedzieli, że będą mieli tam jeszcze mniej wolności[5].
W styczniu 1947 roku Jackson został powołany do Wspólnego Komitetu ds. Energii Atomowej (Joint Committee on Atomic Energy), którego pozostał aktywnym członkiem do jego rozwiązania w 1977 roku[15]. W polityce wewnętrznej Henry Jackson był zdecydowanym zwolennikiem Nowego Ładu (New Deal) Roosevelta i Sprawiedliwego Ładu (Fair Deal) Harry’ego Trumana[13]. Zainspirowany modelem Norwegii i innych państw skandynawskich, polityk opowiadał się za narodowym ubezpieczeniem zdrowotnym i publicznym sektorem energetycznym[13].
W 1952 roku Jackson zrezygnował z mandatu w Izbie Reprezentantów, aby ubiegać się o jedno z miejsc w Senacie z list rodzimego stanu Waszyngton. Demokrata zdecydowanie pokonał republikanina Harry'ego P. Caina[4][5]. W latach 50. był krytykiem awanturniczych metod senatora McCarthy'ego, które uważał, że nadają retoryce antykomunistycznej złą sławę[5][9]. Odrzucając taktykę McCarthy'ego i jego rażąco przesadzone zarzuty, Jackson wraz z innymi Demokratami skrytykował administrację prezydenta Eisenhowera za ich zdaniem niewystarczające wydatki na obronność[13]. Gorące poparcie Jacksona dla rozwoju broni nuklearnej przyniosło mu krytykę ze strony lewicowego skrzydła jego własnej partii, kiedy to pacyfistyczna aktywista z Seattle, Alice Franklin Bryant, bezskutecznie sprzeciwiła się mu w prawyborach Demokratów do Senatu w 1958 roku[13]. 4 listopada 1958 roku pokonał republikańskiego pretendenta Williama B. Bantza (1918–2000) i tym samym wygrał drugą kadencję w Senacie[16]. Jackson zdobył ponad dwie trzecie głosów, 67% (597 040 głosów) do 31% na Bantza (278 271 głosów)[16].
W samym czasie był zwolennikiem ruchu praw obywatelskich[13][17]. Podzielał poglądy Martina Luthera Kinga i wygłosił laudację w Senacie po jego śmierci w kwietniu 1968 roku.
Podczas zasiadania w Senacie, Jackson wniósł znaczący wkład w ustanowieniu szeregu ustaw zakładających ochronę przyrody. Zwolennik szeregu proekologicznych ustaw, m.in.: Wilderness Act , National Seashore Act , Wild and Scenic Rivers Act , Alaska Lands Bill i datków do systemu parków narodowych[18]. Był także założycielem Youth Conservation Corps – płatnego programu letniej pracy z młodzieżą na terenach parków narodowych[18]. Jackson odegrał kluczową rolę w uchwaleniu ważnych przepisów dotyczących zarządzania zasobami naturalnymi i ziemiami Alaski[15]. W 1971 roku wniósł znaczący wkład w uchwaleniu ustawy Alaska Native Settlement Claims Act , która zezwoliła na przekazanie 44 milionów akrów ziemi z powrotem rdzennym mieszkańcom Alaski[15]. W związku z kryzysem energetycznym lat 70. poparł budowę ropociągu na Alasce i zaproponował 20 miliardów dolarów na produkcję energii w Stanach Zjednoczonych, w tym na węgiel i ropę łupkową, a także na energię słoneczną i jądrową[15][19]. Dzięki jego staraniom przy Trans-Alaska Pipeline Bill, zaplanowano budowę 789-milowego rurociągu biegnącego z pól naftowych w Prudhoe Bay do Valdez w stanie Alaska[15].
Głęboki sceptyk polityki „odprężenia” relacji z ZSRR w wykonaniu Henry'ego Kissingera i Richarda Nixona[20]. Jackson był jednym z czołowych opozycjonistów podpisania traktatu SALT I, który uważał, że obniży zdolności rakietowe USA[20].
Kiedy w 1975 roku prezydent Ford ogłosił, że nie zaprosi Aleksandra Sołżenicyna do Białego Domu z obawy przed rozgniewaniem Związku Radzieckiego, Jackson i grupa innych senatorów poprosili Sołżenicyna o wygłoszenie przemówienia w biurze na Kapitolu[17].
W 1976 roku ogłosił chęć wzięcia udziału w wyborach na prezydenta. Mając poparcie związków zawodowych, Jackson odniósł zwycięstwa w prawyborach w Massachusetts i Nowym Jorku, aczkolwiek jego kampania stanęła w martwym punkcie po przegranej w Pensylwanii z Jimmym Carterem, byłym gubernatorem Georgii[19]. 1 maja 1976 publicznie ogłosił wycofanie swojej kandydatury[19].
Jackson przewodził również opozycji w Partii Demokratycznej przeciwko traktatowi SALT II i był jednym z czołowych orędowników zwiększonej pomocy zagranicznej dla Izraela[6]. W trakcie wojny Jom Kipur współpracował z ówczesnym sekretarzem obrony Jamesem Schlesingerem, aby przypieczętować decyzję o przetransportowaniu drogą powietrzną niezbędnej broni i amunicji do poważnie zagrożonej armii izraelskiej[6]. Trzy lata wcześniej, bo w 1970 roku Jackson zgłosił poprawkę, która upoważniała prezydenta Nixona do sprzedaży Izraelowi myśliwców F-4 Phantom II[6].
Szkoła Studiów Międzynarodowych na Uniwersytecie Waszyngtońskim nosi imię Henry'ego Jacksona[21]. Marynarka Wojenna Stanów Zjednoczonych ochrzciła jego imieniem jeden ze swoich atomowych okrętów podwodnych – USS Henry M. Jackson[22]. Think tank Jewish Institute for National Security of America przyznaje doroczną nagrodę im. Henry'ego M. „Scoopa” Jacksona za wybitną służbę[23]. Wyróżnieni nagrodą zostali politycy m.in. tacy jak: Joe Lieberman, Dick Cheney, Paul Wolfowitz, John McCain[23]. W 2005 roku na Uniwersytecie of Cambridge w Wielkiej Brytanii powstał instytut Henry Jackson Society, którego celem jest promowanie idei i dziedzictwa Jacksona na całym świecie, a także zwalczanie politycznego ekstremizmu, rozwijanie demokracji i urzeczywistnianie praw człowieka[24]. W Jerozolimie jego imieniem nazwano jeden ze skwerów[25].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.