Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Dwight Eisenhower

34. prezydent USA (1953–1961) Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Dwight Eisenhower
Remove ads

Dwight David (zwany także Ike) Eisenhower (ur. 14 października 1890 w Denison, zm. 28 marca 1969 w Waszyngtonie) – amerykański dowódca wojskowy, 34. prezydent Stanów Zjednoczonych (1953–1961).

Szybkie fakty Pełne imię i nazwisko, Data i miejsce urodzenia ...
Szybkie fakty Data i miejsce urodzenia, Data śmierci ...
Thumb
Eisenhower z żoną w San Antonio, 1916
Thumb
Gen. Dwight „Ike” Eisenhower z wizytą u żołnierzy z 502 pułku 101 DPD, 5 czerwca 1944
Thumb
Dwight Eisenhower z sekretarzem stanu Johnem Dullesem
Thumb
Dwight Eisenhower z prezydentem elektem Johnem Kennedym

Generał armii Stanów Zjednoczonych, uczestnik II wojny światowej, Naczelny Dowódca Alianckich Ekspedycyjnych Sił Zbrojnych (1943–1945), polityk.

Remove ads

Dzieciństwo i młodość

David Dwight Eisenhower urodził się 14 października 1890 roku w Dennison, jako syn Davida Jacoba i Idy Elizabeth Eisenhowerów[1]. Odwrócił jednak kolejność swoich imion na Dwight David, a prywatnie nazywany był „Ike”[1]. Jego bratem był Milton Eisenhower. W młodości mieszkał w Abilene, gdzie w 1909 roku ukończył szkołę średnią[2]. Dwa lata później wstąpił do Akademii West Point, którą ukończył po czterech latach w stopniu podporucznika[2].

Remove ads

Kariera wojskowa

Podsumowanie
Perspektywa

Po ukończeniu szkoły wojskowej został przydzielony do Fort Sam Houston w San Antonio[2]. W czasie I wojny światowej nie został skierowany na front[2]. W 1922 roku służył pod dowództwem generała Foxa Connera(inne języki) w strefie Kanału Panamskiego, który zachęcił go do pogłębienia wiedzy wojskowej[2]. Z tego powodu, w 1925 roku podjął studia w Akademii Sztabu Generalnego w Fort Leavenworth, które ukończył po roku[2]. Już wówczas Departament Wojny zwrócił na niego uwagę, kierując go do Army War College, a następnie do Army Industrial College[3]. W 1935 roku rozpoczął służbę pod generałem Douglasem MacArthurem na Filipinach (samemu mając stopień majora)[3]. W 1940 roku powrócił do kraju, a rok później otrzymał awans na generała brygady[3].

Po ataku na Pearl Harbor Eisenhower rozpoczął pracę w sztabie generała George’a Marshalla[3]. 25 czerwca 1942 mianowano go dowódcą frontu europejskiego, a 8 listopada – dowódcą sił alianckich w śródziemnomorskim teatrze działań wojennych[3]. Udane operacje w Afryce Północnej, na Sycylii i we Włoszech sprawiły, że w wigilię Bożego Narodzenia 1943 został mianowany naczelnym dowódcą alianckich wojsk ekspedycyjnych i powierzono mu zwierzchnictwo planowanego lądowania w Normandii[3]. Sukcesy na froncie europejskim spowodowały zainteresowanie Eisenhowerem obu głównych partii politycznych[4]. Mimo to kontynuował on swoją karierę wojskową dowodząc wojskami okupacyjnymi w Europie oraz szefując sztabowi wojsk lądowych[4]. W 1945 w Moskwie spotkał się z Józefem Stalinem. Po spotkaniu, na konferencji prasowej powiedział Nie widzę w przyszłości niczego, co mogłoby uniemożliwić Rosji i Stanom Zjednoczonym stać się jak najbliższymi przyjaciółmi[5]. W 1947 został szefem sztabu połączonych sił zbrojnych USA[6]. 7 lutego 1948 odszedł na wojskową emeryturę, lecz trzy lata później został przywrócony do czynnej służby przez prezydenta Harry’ego Trumana[6]. Eisenhower otrzymał wówczas zadanie organizacji sił zbrojnych NATO[6].

Zbliżające się wybory prezydenckie w 1952 roku ujawniły ponowne zainteresowanie Eisenhowerem bossów partyjnych[7]. Generał nie przynależał do żadnej partii, lecz jego konserwatywne poglądy gospodarcze bardziej pasowały do Partii Republikańskiej[7]. Eisenhower przyjął propozycję rywalizacji o nominację, za głównego przeciwnika mając senatora Roberta Tafta[7]. 30 maja 1952 roku ponownie odszedł ze służby wojskowej, przekazując dowództwo wojsk NATO generałowi Matthew Ridgwayowi[7]. Kontrkandydatem Eisenhowera z Partii Demokratycznej był Adlai Stevenson[7]. W głosowaniu powszechnym republikanin zdobył niespełna 34 miliony głosów, wobec nieco ponad 27 milionów dla demokraty[8]. Jeszcze przed zamknięciem punktów wyborczych prognoza komputera UNIVAC I przewidziała zwycięstwo Eisenhowera[9]. W Kolegium Elektorów, Eisenhower uzyskał 442 głosy, przy 89 dla Stevensona[8]. Został zaprzysiężony 20 stycznia 1953 roku, przez prezesa Sądu Najwyższego Fredericka Vinsona[10].

Awanse

  • kadet, United States Military Academy: 14 czerwca 1911
  • porucznik podporucznik Regular Army – 12 czerwca 1915
  • porucznik porucznik Regular Army: 1 lipca 1916
  • kapitan kapitan Regular Army: 15 maja 1917
  • major major National Army – 17 czerwca 1918
  • podpułkownik podpułkownik National Army – 20 października 1918
  • kapitan kapitan Regular Army – 30 czerwca 1920 (przywrócony do stopnia czasu pokoju)
  • major major Regular Army – 2 lipca 1920
  • kapitan kapitan Regular Army – 4 listopada 1922 (zwolniony w stopniu majora i ponownie powołany w stopniu kapitana z powodu redukcji Sił Zbrojnych)
  • major major Regular Army – 26 sierpnia 1924
  • podpułkownik podpułkownik Regular Army – 1 lipca 1936
  • pułkownik pułkownik Army of the United States – 6 marca 1941
  • generał brygadier generał brygadier Army of the United States: 29 września 1941
  • generał major generał major Army of the United States: 27 marca 1942
  • generał porucznik generał porucznik Army of the United States: 7 lipca 1942
  • generał generał Army of the United States: 11 lutego 1943
  • generał brygadier generał brygadier Regular Army: 30 sierpnia 1943 (jako stały stopień czasu pokoju)
  • generał major generał major Regular Army: 30 sierpnia 1943 (jako stały stopień czasu pokoju)
  • generał armii generał armii – 20 grudnia 1944; na stałe w regularnej armii – 11 kwietnia 1946
Remove ads

Prezydentura

Podsumowanie
Perspektywa

Pierwsza kadencja

W gabinecie Eisenhowera, pierwszym republikańskim rządzie od czasów Hoovera (20 lat wcześniej), znaleźli się m.in.: Sherman Adams – szef personelu Białego Domu, koordynujący relacje prezydenta i gabinetu, Charles Wilson – sekretarz obrony i John Foster Dulles – sekretarz stanu[10]. Jedną z pierwszych decyzji jaką musiał podjąć nowy prezydent była sprawa trwającej wojny na Półwyspie Koreańskim[8]. Jeszcze przed zaprzysiężeniem, na przełomie listopada i grudnia 1952 roku udał się do Korei Południowej, a po powrocie spotkał się z generałem Douglasem MacArthurem[8]. Generał był gorącym zwolennikiem użycia bomby atomowej w konflikcie koreańskim, jednak został zdymisjonowany jeszcze przez Harry’ego Trumana[8]. Eisenhower był umiarkowanym zwolennikiem użycia broni jądrowej, co rozważano na posiedzeniach Krajowej Rady Bezpieczeństwa w 1953 roku[11]. Ostatecznie 26 lipca strony konfliktu podpisały rozejm, mimo sprzeciwów prezydenta Korei Południowej Rhee Syng-mana[11]. Mimo to, prezydent wyrażał opinię, że broń atomowa jest bardziej skuteczna od konwencjonalnej i nakazał rozbudowę arsenału jądrowego[11]. Przez osiem lat jego prezydentury liczba głowic nuklearnych wzrosła z 1000 do 18 000[11]. Rozważał ewentualne ich użycie na Półwyspie Koreańskim (w wypadku złamania warunków rozejmu) i podobne stanowisko miał względem Chińskiej Republiki Ludowej[12]. Pod koniec 1954 roku władze chińskie atakowały wyspy Kinmen i Mazu Liedao, gdzie rezydował Czang Kaj-szek, przywódca Tajwanu[13]. Na początku 1955 wysłał wojska do Cieśniny Tajwańskiej, uważając, że stając przeciwko ChRL uchroni Azję Południowo-Wschodnią, Japonię i Filipiny przed komunizmem[13].

Jeszcze nie będąc prezydentem, w 1950 roku, Eisenhower był zwolennikiem remilitaryzacji Niemiec w ramach NATO[12]. Stanowisko to poparł rok później, gdy przybył do Frankfurtu, a także w styczniu 1953, w korespondencji z kanclerzem Konradem Adenauerem[12]. Poparł tam propozycję pomysłu Europejskiej Wspólnoty Obronnej, układy bońskie i paryskie i zalecił Bundestagowi ich ratyfikację[12].

Dział polityki zagranicznej prowadził przede wszystkim sekretarz stanu John Dulles[14]. Był on zwolennikiem agresywnego kursu wobec komunizmu i Związku Radzieckiego[10]. Mimo to, prezydent był zainteresowany rozmowami z ZSRR i w tym celu, w lipcu 1954 roku, udał się na konferencję do Genewy[15]. Zaproponował tam, by oba mocarstwa wymieniły się planami wojskowymi i stosowały się do polityki „otwartego nieba”[15]. Strona radziecka odrzuciła tę propozycję, uznając ją za próbę szpiegostwa[15]. Poruszono tam także problem podzielonych Niemiec, które zdaniem Eisenhowera powinny mieć możliwość przystąpienia do Paktu Północnoatlantyckiego po zjednoczeniu[15]. Podkreślił jednocześnie suwerenne prawo ZSRR do domagania się gwarancji bezpieczeństwa[15]. Pomimo prób kompromisu, na konferencji nie udało się dojść do porozumienia w sprawie Niemiec, ani w kwestii bezpieczeństwa Europy[16]. Ponowne spotkanie Eisenhowera z I sekretarzem KPZR Nikitą Chruszczowem odbyło się pięć lat później w Camp David, które doprowadziło do lekkiego polepszenia wzajemnych stosunków i ustalenia, że kwestia niemiecka będzie omówiona na szczycie w Paryżu w 1960 roku[16]. Do ponownego spotkania przywódców jednak nie doszło[16].

W zakresie polityki wewnętrznej, 17 maja 1954 roku zapadł istotny wyrok Sądu Najwyższego w sprawie desegregacji rasowej[17]. Orzeczenie głosiło, że podział rasowy w szkołach publicznych jest sprzeczny z Konstytucją[17]. Trzy lata później, gubernator Arkansas wezwał Gwardię Narodową, by uniemożliwić czarnoskórym uczniom wejście do szkoły średniej w Little Rock[17]. Wówczas Eisenhower wysłał spadochroniarzy, a Gwardię Narodową poddał ścisłej kontroli federalnej[17]. Wojsko umożliwiło dzieciom wejście do szkoły[17]. Pomimo że prezydent nigdy publicznie nie poparł stanowiska Sądu Najwyższego, to powołał Komisję Praw Obywatelskich, której zadaniami było pilnowanie nowego prawa o desegregacji[17].

W sierpniu 1956 roku odbyła się konwencja Partii Republikańskiej w San Francisco przed zbliżającymi się wyborami prezydenckimi[18]. Eisenhower oświadczył, że chce ubiegać się o reelekcję i delegaci nominowali go w pierwszym głosowaniu przez aklamację[18]. Kontrkandydatem z Partii Demokratycznej był ponownie Adlai Stevenson[18]. Urzędujący prezydent otrzymał 35,5 miliona głosów w głosowaniu powszechnym, czyli o 10 milionów więcej od głównego rywala[18]. W Kolegium Elektorów kandydat republikanów zdobył 457 głosów, co stanowiło około 86%[18].

Druga kadencja

W 1956 doszło do agresji Wielkiej Brytanii, Francji i Izraela na Egipt[13]. Dzięki głosowaniu w ONZ, potępiającym strony atakujące, udało się zahamować wojnę sueską[13]. 5 stycznia 1957, w przemówieniu do Kongresu, prezydent wygłosił tezy będące podstawą doktryny zwanej później „doktryną Eisenhowera”[19]. Podkreślił, że w rejonie Kanału Sueskiego znajduje się 2/3 znanych zasobów ropy naftowej, przez co stanowi on podstawowe znaczenie dla dobrobytu Europy i Bliskiego Wschodu[19]. Potępił także agresorów, zwłaszcza Izrael[19]. Stwierdził także, że państwa Bliskiego Wschodu są zagrożone komunizacją ze strony Związku Radzieckiego i trzeba podjąć kroki zapobiegawcze[19]. Prezydent przedstawił cztery propozycje: przystąpienie USA do pomocy krajom bliskowschodnim, zgoda Kongresu na pomoc militarną, skierowanie wojsk do państw Bliskiego Wschodu, które będą walczyć z krajem komunistycznym oraz przeznaczenie 200 milionów dolarów rocznie na wsparcie militarne[20]. Zdaniem sekretarza stanu, propozycje prezydenta stanowią kontynuację doktryny Trumana, planu Marshalla i Paktu Północnoatlantyckiego[20]. W ramach nowej doktryny, w lipcu 1958 Stany Zjednoczone wysłały piechotę morską do Libanu[15]. Eisenhower utrzymywał, że dokonał tego na prośbę prezydenta Kamila Szamuna[15].

Gdy rewolucja kubańska zwyciężyła dyktaturę Fulgencia Batisty, rząd amerykański chciał podporządkować nowe władze wpływom USA[21]. Kiedy się to nie udało, Eisenhower zerwał stosunki dyplomatyczne z Kubą i przygotował operację wojskową, dokonaną przez Centralną Agencję Wywiadowczą w kwietniu 1961, czyli trzy miesiące po ustąpieniu gabinetu republikanów[21].

Z uwagi na przełamanie amerykańskiego monopolu termojądrowego przez ZSRR (1953), wystrzelenie pierwszego sztucznego satelity (Sputnika 1 w 1957) i wysłania w kosmos pierwszego człowieka (Jurija Gagarina w 1961), Amerykanie uświadomili sobie, że ich terytorium nie jest już nienaruszalne[21]. Dlatego też w latach pięćdziesiątych stosowali oni politykę „zmasowanego odwetu”, która polegała na użyciu całego arsenału atomowego w dowolnym kraju na świecie, który padł ofiarą agresji państwa komunistycznego[22]. Rozwój radzieckich programów przenoszenia głowic jądrowych, zmusił USA do zmiany strategii na politykę „elastycznego reagowania”, która zakładała, że w przypadku konfliktu państwa NATO z państwem Układu Warszawskiego, należy w pierwszej kolejności użyć wyłącznie broni konwencjonalnej[22]. Dopiero w przypadku braku jej skuteczności i kontynuacji działań wojennych, można przekroczyć próg atomowy i użyć broni jądrowej[22].

W 1958 roku prezydent powołał Krajową Agencję Aeronautyki i Przestrzeni Kosmicznej[13]. Powołał także Departament Zdrowia, Oświaty i Świadczeń Socjalnych[13]. W pierwszym kwartale 1959 roku do Stanów Zjednoczonych dołączono Alaskę oraz Hawaje, przez co państwo liczyło łącznie 50 stanów[23].

Remove ads

Emerytura i śmierć

Po opuszczeniu Białego Domu, powrócił na farmę nieopodal Gettysburga[24]. 4 marca 1961 przywrócono mu stopień generała pięciogwiazdkowego[24]. W latach 60. skupił się na pisaniu swoich pamiętników[25]. Podupadł wówczas na zdrowiu, doznając kilku ataków serca[25]. Zmarł 28 marca 1969 roku w Waszyngtonie[25].

Zdrowie

Jesienią 1955 roku Eisenhower doznał zawału serca, przebywając w Denver[18]. Zmusiło go to do miesięcznej hospitalizacji, która zapoczątkowała dyskusję nad tymczasowym przejęciem obowiązków prezydenckich[18]. Doprowadziło to do uchwalenia XXV poprawki do Konstytucji, która weszła w życie w 1967 roku[18]. W czerwcu 1956, na krótko przed konwencją republikańską, ponownie zachorował i musiał poddać się operacji jelit[18]. W listopadzie następnego roku przeszedł udar mózgu, który spowodował, że przez pewien czas prezydent miał kłopoty z pamięcią i z mówieniem[23]. Po niedługim czasie powrócił jednak do pełnej sprawności[23].

Remove ads

Życie prywatne

Dwight Eisenhower poślubił Mary Genevieve Doud 1 lipca 1916 roku[2]. Para miała dwóch synów: Davida Dwighta (ur. 1917) i Johna Sheldona (1922–2013)[2].

Ordery i odznaczenia

Remove ads

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads
Remove ads