Loading AI tools
oficer Wojska Polskiego, pilot Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kajetan Tadeusz Teodor Czarkowski-Golejewski[uwaga 1] (ur. 20 kwietnia 1897 w Zagrobeli, zm. 4 września 1977 w Buch am Ammersee) – polski ziemianin, pilot lotniczy i szybowcowy, publicysta, major dyplomowany kawalerii Polskich Sił Zbrojnych, pracownik Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.
Kajetan Czarkowski-Golejewski (przed 1936) | |
major dyplomowany kawalerii | |
Data i miejsce urodzenia |
20 kwietnia 1897 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
4 września 1977 |
Przebieg służby | |
Siły zbrojne | |
Jednostki |
8 Pułk Ułanów |
Główne wojny i bitwy |
wojna polsko-bolszewicka |
Pracodawca | |
---|---|
Rodzice |
Tadeusz, Klementyna |
Małżeństwo |
Zofia (I), Clara (II) |
Dzieci |
John, Róża, Diana |
Krewni i powinowaci |
Urodził się 20 kwietnia 1897 w Zagrobeli[1][2] jako syn Tadeusza (1859–1945) herbu Habdank z jego trzeciego małżeństwa z Klementyną z Rudnickich herbu Lis (1862–1898)[3]. Wnuk pisarki Zofii z Mrozowickich Rudnickiej. Jego przyrodnimi braćmi byli m.in. Cyryl (1885–1940) i Wiktor (1888–1940), którzy w 1940 zostali ofiarami zbrodni katyńskiej (ich nazwiska znalazły się na Ukraińskiej Liście Katyńskiej)[4].
Uczęszczał do szkoły powszechnej we Lwowie, w 1911 ukończył IV klasę w Zakładzie Naukowo-Wychowawczym oo. Jezuitów w Bąkowicach pod Chyrowem[5]. W 1914 ukończył VII klasę w Gimnazjum im. Mickiewicza we Lwowie (w jego klasie był Stanisław Getter)[6]. Następnie ukończył gimnazjum w Wiedniu[1]. Został absolwentem szkoły oficerskiej c. i k. armii w Stockerau[1]. Przez dwa lata studiował w Sorbonie w Paryżu, po czym ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie uzyskując tytuł naukowy doktora praw[1][3][7].
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości ochotniczo wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej[3][7]. Został przyjęty do Wojska Polskiego[3]. W 1920 sprawował funkcję przedstawiciela RP w Międzysojuszniczej Komisji Alianckiej w sprawie Zaolzia w Cieszynie[3]. Został awansowany na stopień porucznika kawalerii ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[8][9]. W 1923 był oficerem rezerwowym 8 pułku ułanów w garnizonie Kraków (podobnie jak jego przyrodni brat, rtm. rez. Wiktor Czarkowski-Golejewski)[10][2]. W 1924 był oficerem rezerwowym tej jednostki zatrzymanym w służbie czynnej[11]. Następnie został zweryfikowany w stopniu porucznika kawalerii ze starszeństwem z dniem 1 marca 1924 z lokatą 1 w 1928[12] i w 1932[13]. Z dniem 1 listopada 1925 roku został powołany do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, w charakterze słuchacza Kursu 1925–1927. Z dniem 28 października 1927 roku, po ukończeniu kursu i otrzymaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego, został przeniesiony do dowództwa 9 Samodzielnej Brygady Kawalerii w Baranowiczach na stanowisko oficera sztabu[14][15]. 5 listopada 1928 roku został przeniesiony do dowództwa 4 Dywizji Kawalerii we Lwowie na stanowisko oficera sztabu[16]. W roku 1929 otrzymał francuską Odznakę Obserwatora[17]. W 1930 roku, po rozformowaniu dywizji, pozostawał w dyspozycji szefa Sztabu Głównego[18]. 20 września 1930 roku otrzymał przeniesienie do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie[19][20]. Z dniem 1 listopada 1933 roku został przeniesiony do 14 pułku Ułanów Jazłowieckich we Lwowie[21]. Z dniem 31 grudnia 1934 roku został przeniesiony w stan spoczynku[22].
Był entuzjastą i hobbystą lotnictwa. Został pilotem sportowym i turystycznym[7]. Naukę pilotażu rozwijał we Lwowie[23]. Pełnił funkcje prezesa[3] i wiceprezesa Aeroklubu Lwowskiego[7]. Był uważany za jednego z polskich pionierów lotnictwa i szybownictwa sportowego[1][2]. Na przełomie lat 20. i 30. był sponsorem Warsztatów Szybowcowych Zarządu Związku Awiatycznego Studentów Politechniki Lwowskiej (ZASPL), w 1933 przekształconych w spółkę[24]. Po zakupie w 1930 samolotu DH-60G Gipsy Moth (nr seryjny 1818) i wydaniu dla niego numeru rejestracyjnego SP-AEU, przynależnym do Aeroklubu Lwowskiego, przedsięwziął – pierwotnie zamiarze turystycznym – lot w barwach Lwowskiego Klubu Akademickiego z celem dotarcia na Daleki Wschód do Tokio w Japonii[25][26][27][28]. Bez nagłośnienia swojego pomysłu i zewnętrznego wsparcia finansowego, lotnik wystartował w dniu 15 marca 1931, rozpoczynając próbę przelotu z Rzymu i mając zapas benzyny na ok. 7 godzin lotu[23][25]. Następnego dnia maszyna zatrzymała się w tureckim Konya, a dalej po 12 godzinach i przebytych 1200 km w syryjskim Aleppo[25]. 17 marca doleciał do irackiego Rumadi nad Eufratem, po czym wylądował w Shaibach nad Bossorą podczas burzy piaskowej[25]. 19 marca odleciał do irańskiego Buszehru, a 20 marca do Chahbar, po czym dotarł do Dżask, 21 marca poleciał do Karaczi, 23 marca do Dźodhpur, po czym trafił do Delhi, gdzie zatrzymał się przebywając wśród miejscowej ludności w kolonii angielskiej[25]. 30 marca odleciał do Allahabad, następnego dnia do Kalkuty, 1 kwietnia trafił do birmańskiego Akjab i tego samego dnia dotarł do syjamskiego Rangunu i Don Mueang, a 3 kwietnia do Bangkoku[25]. Następnie zamierzał dostać się do Korat w Indochinach, lecz wskutek burzy 4 kwietnia usiłował lądować, co zakończyło się kapotażem i wypadkiem w dżungli w okolicach Bangkoku[24][25]. W zdarzeniu odniósł liczne obrażenia, w tym stracił prawe oko[3][25]. Lot stanowił pierwszy polski przelot do Indii i Syjamu[1][29][30]. Po wypadku przez kilka miesięcy przebywał na leczeniu szpitalnym, po czym wraz z silnikiem swojej maszyny powrócił do Europy[1][25]. Całą przygodę opisał w publikacji pt. SP-AEU. 13 dni lotu nad Azją[25].
3 czerwca 1933 dokonał przelotu w linii prostej szybowcem IS-B Komar z Bezmiechowej do okolic Turki na odległość 44,8 km, ustanawiając rekord Polski[3][31][32][33]. W sierpniu 1936[34] uległ wypadkowi lotniczemu na obszarze Francji na lotnisku Lagord pod Rochelles[35] niedaleko granicy z Hiszpanią, odbywając od 15 sierpnia 1936 lot z lotniska Gatwick w Londynie do Hiszpanii celem przekazania samolotu Fokker F.XII siłom gen. Francisco Franco podczas hiszpańskiej wojny domowej[3][7]; w akcji wzięło udział czterech pilotów[36], którzy przeszli krótkie szkolenie, lecz nie mieli wcześniejszego doświadczenia w pilotowaniu dużych, wielosilnikowych maszyn; jeden z nich, przyjaciel K. Czarkowskiego-Golejewskiego, hr. kpt. pil. dypl. Jan Kazimierz Lasocki (obaj kształcili się w Stockerau oraz służyli w 8 pułku ułanów) w trakcie tej wyprawy ok. 2 godziny po awarii Czarkowskiego-Golejewskiego[37] zginął w wypadku na lotnisku w Biarritz[38][39][40]. Informacja o tym wydarzeniu odbiła się echem we Lwowie[7][41]. Kajetan Czarkowski-Golejewski został zatrzymany przez władze francuskie w miejscu wypadku w La Rochelle, którym oświadczył, że leciał do Portugalii, zaś po dwóch godzinach został zwolniony[36][42]. Nie posiadał prawa jazdy międzynarodowego, zaś z uwagi na brak jednego oka był uprawniony do pilotażu tylko w polskiej przestrzeni powietrznej[36]. Po powrocie do Krakowa 20 sierpnia 1936 oświadczył opinii publicznej, iż był to lot „dla przyjemności”[43]. Pomimo że nie udało się jemu dotrzeć do Hiszpanii i walczyć po stronie sił frankistowskich[44], funkcjonował mit, że miał dotrzeć do Hiszpanii i być pilotem myśliwca Fokker F-XII G-ADZK jako ochotnik w składzie lotnictwa sił frankistowskich[3]. W maju 1937 stanął na starcie lotu okrężnego w austriackim Wiedniu jako jedyny Polak wśród 55 uczestników[45][46]. Od 1937 posiadał samolot RWD-13 (nr rej. SP-BFJ) nazwany „Roseanne”[47][48].
Od 1938 roku dzierżawił od Fundacji Skarbkowskiej majątek Grzęda[49][50] (obecnie rejon żółkiewski na Ukrainie), gdzie zgromadził wiele dzieł sztuki.
Po wybuchu II wojny światowej w kampanii wrześniowej 1939 zgłosił się do Wojska Polskiego jako pilot obserwator[1]. Po klęsce polskiej wojny obronnej przedostał się na Zachód i wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Został awansowany na stopień rotmistrza[3]. 9 kwietnia 1942 został przeniesiony do I Oficerskiego Baonu Szkolnego i przydzielony do plutonu rozpoznawczego[51].
Był tłumaczem w Parachute Training School No. 1 w Ringway nieopodal Manchesteru w grupie pierwszego kursu specjalnego kandydatów planowanych jako spadochroniarzy-wysłanników do Polski (ostateczna grupa różniła się od pierwotnej listy anonsowanych 12 oficerów)[52][53]. Służył w sztabie 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka, następnie w Oddziale II Sztabu Głównego[1]. Został awansowany na stopień majora[54].
Po wojnie pozostał na emigracji w Monachium w Niemczech Zachodnich. Tam pełnił funkcję kierownika Polskiego Biura Studiów i Analiz (Biura Studiów i Ocen) w Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w latach 1951–1962[1][3][55]. Po przejściu na emeryturę od początku lat 60. zamieszkiwał w miejscowości Buch nad jeziorem Ammersee pod Monachium[1][2]. Tam zmarł 4 września 1977[56][57].
23 lipca 1928 Kajetan Czarkowski-Golejewski otrzymał od herolda Królestwa Hiszpanii potwierdzenie tytułu hrabiego[3]. Od 1929 jego żoną była Zofia[7] Sapieha-Rożańska herbu Lis (1900–1981), z którą wziął ślub w Warszawie. Oboje mieli córkę Różę Annę (ur. 1933) i syna Jana Lwa, który używał później imię John (ur. 1935)[58]. Jego drugą żoną w 1958 w Monachium została Clara Karolyi Nagy Karoly (ur. 1927) i z tego związku miał córkę Dianę (ur. 1958). Podczas zamieszkiwania na obszarze Republiki Federalnej Niemiec po II wojnie światowej Kajetan Czarkowski-Golejewski formalnie posiadał tożsamość „Graf von Czarkowski-Golejewski”[3].
4. Kajetan Czarkowski | ||||||
2. Tadeusz Czarkowski-Golejewski | ||||||
5. Wiktoria Mycielska | ||||||
1. Kajetan Czarkowski-Golejewski | ||||||
6. Teodor Józef Rudnicki | ||||||
3. Klementyna Katarzyna Rudnicka | ||||||
7. Zofia Kazimiera Mrozowicka | ||||||
Kajetan Czarkowski-Golejewski wydał książką opisującą swój lot z 1931. Publikował zarówno w okresie międzywojennym, jak i po 1945 w czasopismach niemieckich[3], w tym artykuły publicystyczne oraz wiersze.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.