Loading AI tools
linia kolejowa w Polsce Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Linia kolejowa nr 291 – jednotorowa, niezelektryfikowana, drugorzędna linia kolejowa łącząca stacje Boguszów-Gorce Wschód oraz Mieroszów[4].
Linia położona jest w województwie dolnośląskim[5] na obszarze działania Zakładu Linii Kolejowych spółki PKP Polskie Linie Kolejowe z siedzibą w Wałbrzychu[5].
Stanowi czynny w ruchu towarowym i technologicznym odcinek dawnej linii Wałbrzych Szczawienko – Meziměstí, mierzącej pierwotnie 34,501 km[2] . Odcinek linii kolejowej Wałbrzych – Boguszów rozebrano w 1994 roku i formalnie zlikwidowano 23 stycznia 2002 roku[2][6] .
Linia została wybudowana latach 1871–1875 przez prywatne Towarzystwo Kolei Wrocławsko–Świdnicko–Świebodzickiej[2] . Fragment komercyjnego szlaku handlowego, łączącego port bałtycki w Szczecinie z portem adriatyckim w Trieście[7]. Trasa połączyła przemysł w północnych Czechach z kopalniami Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego[2] .
Linia rozpoczynała się na stacji Wałbrzych Szczawienko usytuowanej na trasie Kolei Wrocławsko-Świdnicko-Świebodzickiej[8]. Po odbiciu o 90° w prawo (na zachód) tor linii przebiegał dwoma wiaduktami nad szosami Wałbrzych – Świdnica oraz Szczawno Zdrój – Szczawienko[8]. Drugim z wiaduktów przebiega granica pomiędzy Wałbrzychem a Szczawnem-Zdrój[8]. Następnie, za nieco łagodniejszym skrętem, także o 90° w lewo (na południe), szlak docierał do stacji Szczawno Śląskie Zdrój, zlokalizowanej przy skrzyżowaniu czterech lokalnych dróg[8]. W dalszym przebiegu linia wykorzystywała częściowo dolinę Czyżynki, a następnie, zataczając szerokie serpentyny, oplatała północno-wschodnie zbocza Chełmca[8]. Na tym odcinku istniał przystanek osobowy Biały Kamień[8]. Dalej linia prowadziła w niewielkiej odległości na zachód od Sobięcina przez liczne mosty i wiadukty przerzucone nad drogami i ciekami wodnymi[8]. Następnie głębokim, sztucznie utworzonym wąwozem linia dochodziła do stacji Boguszów-Gorce Wschód[8].
Linia odchodzi od stacji Boguszów-Gorce Wschód w kierunku południowym[9]. Szlak trawersuje przełęcz między Dzikowcem Wielkim a wzniesieniem Kamienna rozległymi serpentynami[9]. Tor przekracza następnie wzgórze odchodzące od Masywu Dzikowca i Lesistej Wielkiej, oddzielające Wyżynę Unisławską od Kotliny Kuźnickiej, jednotorowym tunelem (o długości 262 m, w obudowie murowej) – jedynym na całej linii[9]. Od Unisławia Śląskiego przez Kowalową, Mieroszów i Golińsk tor poprowadzono doliną Ścinawki, równolegle do dzisiejszej drogi krajowej nr 35, której kontynuacja po stronie czeskiej ma status szosy lokalnej[9].
odcinek linii | pociągi pasażerskie |
szynobusy | pociągi towarowe | |
km pocz. | km końcowy | |||
17,433 | 20,600 | 70 | 70 | 50 |
20,600 | 32,563 | 30 | 30 | 30 |
W połowie 2017 roku przedstawiciele organizatora połączeń regionalnych (Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego) określali stan linii między Boguszowem-Gorce a Meziměstí jako „niezadowalający dla prowadzenia codziennej komunikacji pasażerskiej”[13]. Na większości trasy (12 z 15 km) obowiązywało ograniczenie prędkości pociągów do 30 kilometrów na godzinę[13]. Jedynie na niewielkim fragmencie dopuszczalna było kursowanie pociągów z prędkością 70 kilometrów na godzinę[13].
Pierwsze koleje na ziemiach niemieckich były prywatne[7]. Działalność spółek kolejowych regulowało państwo poprzez obowiązek uzyskiwania koncesji na budowę i eksploatację powstających linii[7].
W 1835 roku w Prusach stała się popularna idea połączenia koleją, możliwie najkrótszą drogą, portów nad Bałtykiem z portami nad Morzem Adriatyckim dla stymulacji handlu[14]. Budowa linii wiodącej ze Szczecina do granicy z Austrią stała się jednym z celów Towarzystwa Kolei Wrocławsko–Świdnicko–Świebodzickiej[14]. Spółkę powołano we Wrocławiu w marcu 1837 r. pod przewodnictwem fabrykanta śląskiego Gustava Heinricha von Ruffera[14].
Od roku 1858 Towarzystwo, prócz tytularnej linii, posiadało już zalążek przyszłej magistrali, wiodący z pierwszego na terytorium dzisiejszej Polski węzła kolejowego w Jaworzynie Śląskiej do Ząbkowic Śląskich[15]. Dążąc do rozbudowy tej trasy, Towarzystwo rywalizowało o pierwszeństwo w uzyskaniu połączenia do granicy w Międzylesiu koło Kłodzka z faworyzowaną przez władze państwa Koleją Górnośląską[16].
Przez lata możliwość budowy kolei transgranicznej była zablokowana jednakowo dla państwowych i prywatnych przedsiębiorstw[17]. Austria konsekwentnie odrzucała wnioski o budowę przejść granicznych z Prusami[17]. Problem rozwiązało zwycięstwo Prus w wojnie i pokój w Pradze (1866), eliminujący rząd w Wiedniu ze współdecydowania o państwach niemieckich, zapewniający Prusom uprzywilejowaną pozycję[18]. Wówczas koncesję na linię Wrocław – Ústí nad Orlicí, z przejściem granicznym w Międzylesiu, otrzymała ciesząca się protekcją państwa Kolej Górnośląska, która zbudowała trasę w latach 1871–1876[17].
Wobec tego Towarzystwo wystąpiło o koncesję na alternatywną trasę do austriackiej granicy, będącą przedłużeniem doprowadzonej wcześniej do Wałbrzycha linii świebodzickiej[17].
17 września 1873 roku Towarzystwo Kolei Wrocławsko–Świdnicko–Świebodzickiej uzyskało koncesję na wybudowanie nowej trasy kolejowej, wiodącej ze Szczawienka przez Biały Kamień, Kuźnice Świdnickie i Mieroszów do Meziměstí[19]; tam linia miała połączyć się z siecią „Uprzywilejowanego Austro–Węgierskiego Towarzystwa Kolei Państwowej”[19].
Od stacji Wałbrzych Szczawienko do Boguszowa-Gorc wybudowano nową trasę, by uniezależnić Towarzystwo od potrzeby korzystania z torów państwowej Śląskiej Kolei Górskiej[19].
Szlak śmiało wytyczono w trudnym terenie górskim[2] . Linię poprowadzono możliwie blisko majątku rodu Hochbergów, posiadającego największe udziały w Towarzystwie Kolei Wrocławsko-Świdnicko-Świebodzickiej[2] . W jego skład wchodziły lasy, kopalnie (m.in. Konradów, Sobięcin, Kuźnice) oraz uzdrowisko Szczawno-Zdrój[2] . Istotne było również ominięcie przeciążonego ruchem lokalnym centrum zagłębia wałbrzyskiego[19].
Budowa jednotorowej linii trwała cztery lata[19]. Otwarcia trasy i kolejowego przejścia granicznego w Starostínie dokonano 15 maja 1878 roku[2] .
Infrastruktura na szlaku Wałbrzych – Meziměstí została znacjonalizowana na rzecz pruskich kolei państwowych („KPEV”) w roku 1884[2] .
W latach 1912–1914 cała linia została próbnie zelektryfikowana, jako jedna z pierwszych w Prusach i wraz z pobliskimi trasami służyła kolei za poligon badawczy trakcji elektrycznej[2] . Między Wałbrzychem a Meziměstí kursowały, między innymi, pierwsze na świecie elektryczne zespoły trakcyjne przeznaczone na trasy pozamiejskie[20]. Kursowanie pociągów elektrycznych zainaugurowano 1 czerwca 1914 roku[21]. Przy elektryfikacji zastosowano typowy niemiecki system prądu przemiennego (15 kV 16⅔ Hz)[21].
Po II wojnie światowej i zmianie granic państwowych linię włączono do majątku Polskich Kolei Państwowych[2][21]. Sieć elektryczna została zdemontowana i wywieziona w głąb Związku Radzieckiego jako sowiecka zdobycz wojenna[2][21].
Odcinek z Boguszowa do Mieroszowa służył po wojnie połączeniom lokalnym Wałbrzych – Mieroszów, a w latach 1990–2004 także pociągom transgranicznym do przygranicznego Meziměstí[2][13]. W latach 1997–2001 trasę wykorzystywały okresowo pociągi pospieszne z Wrocławia do Pragi[2] .
Trasa między Wałbrzychem a Boguszowem służyła za objazd dla linii kolejowej nr 274[2] . Po ponownym zelektryfikowaniu linii głównej w 1965 roku, torowisko linii straciło na znaczeniu i zostało rozebrane latem 1994 roku[2] . Pozostawiono 13,5 km podtorza, pozbawionego wszelkiej infrastruktury kolejowej, oraz 13 wiaduktów będących wówczas w złym stanie technicznym[6] .
W „Dodatku do służbowych rozkładów jazdy” z 2001 roku linię wykazywano pod nazwą „291. [Wałbrzych Szczawienko -] Boguszów Gorce Wschód – Mieroszów – Granica Państwa”[22].
Realizując postanowienia ustawy o restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego Polskie Koleje Państwowe, 1 października 2001 roku założono spółkę PKP Polskie Linie Kolejowe, której powierzono zarządzanie liniami kolejowymi Skarbu Państwa[23]. Rozebrany uprzednio odcinek linii kolejowej nr 291 nie został, inaczej niż wiele innych linii, wniesiony w formie wkładu do spółki i został przez to uznany za zbędny dla działalności[6] .
Linię na odcinku Wałbrzych Szczawienko – Boguszów-Gorce Wschód formalnie zlikwidowano 23 stycznia 2002 roku[6] . Część działek sąsiadujących bezpośrednio z dawnym torowiskiem została sprzedana[6] .
Podczas konferencji prasowej w Dolnośląskim Zakładzie Przewozów Regionalnych we Wrocławiu, dotyczącej wdrożenia w województwie rozkładu jazdy 2003/2004 w połowie grudnia 2003 roku, kierownictwo zakładu zapowiedziało likwidację w przyszłym roku połączenia pasażerskiego Wałbrzych – Meziměstí[24]. Decyzję uzasadniono: „znikomą frekwencją” w pociągach oraz „fatalnym stanem toru”[24]. Regularne pociągi osobowe ostatni raz wyjechały na linię 31 marca 2004 roku[2] .
W roku 2004 organizację i finansowanie lokalnego transportu kolejowego przekazano w całej Polsce samorządom województw[25].
W pierwszym kwartale 2007 r. lokalne samorządy (powiat wałbrzyski i miasta Wałbrzych, Szczawno-Zdrój i Boguszów-Gorce) wystąpiły z inicjatywą wspólnej realizacji inwestycji pod nazwą „Budowa trasy rekreacyjnej po nasypie kolejowym wraz z infrastrukturą towarzyszącą na odcinku: Wałbrzych – Szczawno-Zdrój – Boguszów-Gorce”[6] . 26 czerwca 2007 roku strony podpisały list intencyjny dotyczący współpracy przy realizacji trasy i wystąpiły do PKP o nieodpłatne przekazanie dawnego podtorza[6] . Polskie Koleje Państwowe, dostrzegając możliwość odpłatnego zagospodarowania działek pozostałych po linii, odmówiły bezpłatnego oddania gruntów[26] . W zamian zaoferowano sprzedaż działek na rzecz powiatu bądź zawarcie umowy dzierżawy po zakończeniu regulowania stanu prawnego działek[26] . Zastrzeżono, że w związku z pojawiającym się zainteresowaniem odbudowaniem linii przez firmy zajmujące się eksploatacją kruszyw na terenie powiatu propozycja może zostać anulowana[26] .
Trasa od Wałbrzycha do Boguszowa-Gorc ma zostać odbudowana staraniem władz miasta jako część kolei aglomeracyjnej (Wałbrzyska Kolej Aglomeracyjna)[27]. W czerwcu 2018 Koleje Dolnośląskie miały uruchomić weekendowe połączenie turystyczne z Wałbrzycha do Meziměstí i Adršpachu[28].
W 2019 województwo dolnośląskie zadeklarowało zamiar przejęcia odcinka Szczawno Zdrój – Sobięcin[29]. 28 listopada 2019 r. podpisano umowę, na mocy której samorząd dolnośląski przejął linię[30].
Linia została zakwalifikowana przez Biuro Eksploatacji spółki PKP Polskie Linie Kolejowe jako „linia technologiczna”[31].
Na linii od 31 marca 2004 roku nie jest prowadzony ruch regularnych pociągów pasażerskich[2] . Według stanu na rok 2017, z uwagi na zły stan techniczny linii organizator przewozów regionalnych wyklucza możliwość wprowadzenia codziennego ruchu pociągów[13].
29 kwietnia 2019 r. podpisano protokół przejęcia przez samorząd województwa dolnośląskiego odcinka Szczawno Śląskie Zdrój – Sobięcin[32].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.