Ogrodzieniec
miasto w województwie śląskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ogrodzieniec – miasto w Polsce położone w małopolskiej części obecnego województwa śląskiego, w powiecie zawierciańskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Ogrodzieniec.
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Ogrodzieniec, ul. Kościuszki | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Data założenia |
XI w. | ||||
| Prawa miejskie |
1409–1870, od 1973 | ||||
| Burmistrz |
Anna Pilarczyk | ||||
| Powierzchnia |
28,56 km² | ||||
| Wysokość |
390–420 m n.p.m. | ||||
| Populacja (29.09.2023) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
32 | ||||
| Kod pocztowy |
42-440 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
SZA | ||||
Położenie na mapie powiatu zawierciańskiego  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||
 50°27′04″N 19°31′08″E | |||||
| TERC (TERYT) |
2416064 | ||||
| SIMC |
0941748 | ||||
Urząd miejski pl. Wolności 2542-440 Ogrodzieniec | |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 4401 mieszkańców[2].
Miasto położone jest w Małopolsce, na obrzeżach Zagłębia Dąbrowskiego, w środkowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, na granicy dwóch mezoregionów: Wyżyny Częstochowskiej i Obniżenia Górnej Warty (Wyżyna Woźnicko-Wieluńska).
Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 28,56 km²[3].
Położone na wysokości od 390 do 420 m n.p.m.[potrzebny przypis]
W centrum miasta krzyżują się drogi wojewódzkie nr 791 i nr 790. Od południa i zachodu do miasta przylega znaczny kompleks leśny, od północy złoża wapienne oraz nieczynny kamieniołom eksploatowany kiedyś przez cementownię Wiek, od północnego zachodu łąki przechodzące w dolinę Czarnej Przemszy, a od wschodu – pola uprawne. Na terenie miasta znajduje się 1207 budynków (stan na luty 2004) oraz 112 gospodarstw rolnych (stan na sierpień 2008)[potrzebny przypis].
Początki miasta sięgają prawdopodobnie XI w. Rozwijało się tu grodzisko rolników, myśliwych i smolarzy. W 1241 r. Ogrodzieniec został najechany przez Tatarów, którzy spalili miasto i zamek. Po najeździe drewniany dotąd zamek został odbudowany z kamienia.
Pierwsze zapiski historyczne o Ogrodzieńcu pochodzą z 1346 r.[4] Pod koniec XIII w. wybudowano w mieście zajazd. Położenie Ogrodzieńca sprzyjało rozwojowi handlu, którym trudnili się przeważnie Żydzi. W XIII i XIV w. w puszczach ogrodzienieckich organizowano polowania na grubą zwierzynę. Pod rokiem 1385 Jan Długosz notuje podczaszego krakowskiego Włodka z Ogrodzieńca. Potem miejscowość należała do mieszczan krakowskich Salomonowiczów, a później Pileckich herbu Leliwa i ponownie przeszła w ręce Włodków. W 1540 r. dobra ogrodzieńskie odkupił od nich burgrabia i żupnik chęciński Jan Boner, który ok. 1540 r. przekazał majątek kasztelanowi sadeckiemu Sewerynowi Bonerowi. Następnie stało się własnością marszałka wielkiego koronnego Jana Firleja, który pojął za żonę Bonerównę[5].
W 1595 r. miasto położone w powiecie lelowskim województwa krakowskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów[6]. W 1629 r. właścicielem miasta był Mikołaj Firlej[7]. W 1651 r. kościół został zamieniony na zbór braci polskich[8]. W 1669 r. Firlej sprzedaje za 267 tysięcy złotych kasztelanowi krakowskiemu Stanisławowi Warszyckiemu wsie i dominia Ogrodzieniec, Bydlin, Włodowice, Kromołów, Zawiercie, wraz z górami srebrnymi obok Olkusza. Warszycki po uzyskaniu zamku Ogrodzieniec częściowo odbudował go (w latach 1669–1680) ze zniszczeń po potopie szwedzkim, podobnie jak miasta i wsie należące do jego posiadłości[5].
W 1784 r. król polski Stanisław August na prośbę właściciela Tomasza Jaklińskiego nadał Ogrodzieńcowi przywilej na organizację 12 jarmarków rocznie, które odbywały się 2 stycznia, 3 lutego, 1 marca, 24 kwietnia, 6 maja, 11 czerwca, 14 lica, 20 sierpnia, 23 września, 22 października, 17 listopada i 13 grudnia[5].
Zabory Polski
W 1795 r. był w zaborze pruskim (Nowy Śląsk), a od 1815 r. w zaborze rosyjskim (Królestwo Polskie). W 1827 r. w miejscowości znajdowało się 102 domy zamieszkanych przez 780 mieszkańców. W 1886 r. były tu 162 domy (w tym 26 murowanych) i około 1000 mieszkańców (w tym 163 Żydów)[5].
Miejscowość wymieniona została w XIX-wiecznym Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego jako osiedle (przedtem miasteczko) leżące w powiecie olkuskim w gminie i parafii Ogrodzieniec. W 1883 r. znajdowało się w nim 120 domów w tym 15 murowanych zamieszkanych przez ok. 1000 mieszkańców. Miejscowość liczyła wówczas w sumie 1661 mórg. Znajdował się w niej parafialny, murowany kościół katolicki, dom schronienia dla starców i kalek, szkoła początkowa, kasa wkładowo-zaliczkowa, urząd gminny. Funkcjonowały również zakłady przemysłowe: browar, cegielnia, piece do wypalania wapna oraz młyn napędzany kołami wodnymi[5].
II wojna światowa
Wojska niemieckie zajęły miejscowość 4 dni po rozpoczęciu II wojny światowej. 8 października 1939 r. ziemię ogrodzieniecką wcielono do III Rzeszy. Podczas okupacji hitlerowskiej planowano zniemczenie nazwy miejscowości na Bonerburg (od Bonerów – XVII-wiecznych właścicieli zamku Ogrodzieniec), ale zmiana ta nie weszła nigdy w życie. Kres niemieckiej okupacji nastał wraz z wkroczeniem 18 stycznia 1945 r. oddziałów 21 Armii I Frontu Ukraińskiego[9].
Okres powojenny
Do 1956 r. miejscowość znajdowała się w powiecie olkuskim, do 1975 r. i od 1999 r. w powiecie zawierciańskim.
Ważny ośrodek produkcji cegieł i materiałów budowlanych. W latach 1913–1999 działała tu cementownia „Wiek” – jeden z największych zakładów w regionie. Drugim ważnym budynkiem przemysłowym była zamknięta w 1998 r. fabryka „PMIB Izolacja Ogrodzieniec” produkująca materiały ociepleniowe z wykorzystaniem azbestu.
Piramida wieku mieszkańców Ogrodzieńca w 2014 r.[10]:
- Kościół Przemienienia Pańskiego w Ogrodzieńcu z XVIII w.
- Ruiny prochowni z XIX w.
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. Stefana Żeromskiego, ul. Kościuszki 67
- Przedszkole Publiczne w Ogrodzieńcu, os. Orzeszkowej 13
Ważny ośrodek turystyczny leżący na Szlaku Orlich Gniazd. Przez centrum miasta przebiega 
Szlak Warowni Jurajskich. Miejscowość nie obejmuje terenu zamku Ogrodzieniec,
który znajduje się w sąsiedniej wsi – Podzamcze.
Staw, Krępa
Krępa
Centuria (rzeka)
Ruiny Fabryki Prochu
Stawy, Ogrodzieniec Józefów
Ogrodzieniec, Józefów
Ogrodzieniec, staw Os. E. Orzeszkowej
Kamieniołom Ogrodzieniec
Kościół Przemienienia Pańskiego
Kościół parafialny pw. Przemienienia Pańskiego
Ta sekcja od 2011-09 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Miasta i gminy partnerskie:
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
