Rdestnicowate (Potamogetonaceae Dumort.) – rodzina roślin wodnych, należąca do rzędu żabieńcowców, obejmująca 4, 5[2] lub 6[3] rodzajów z ze stukilkunastoma gatunkami, z czego ok. 100 należy do rodzaju rdestnica Potamogeton[2]. Rośliny te występują kosmopolitycznie na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. Rosną w wodach słodkich (podrodzina Potamogetoneae), rzadziej także słabo zasolonych i morskich (podrodzina Zannichellieae)[2]. Bywają uprawiane jako ozdobne. W środowisku ogrywają istotną rolę, m.in. jako rośliny pokarmowe dla blaszkodziobych i innych zwierząt wodnych[3].
 Rdestnica kędzierzawa i przeszyta | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina |
rdestnicowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Potamogetonaceae Dumort. Anal. Fam. Pl.: 59, 61. 1829 | |
Morfologia
- Pokrój
- Zielne rośliny wodne, korzeniące się tylko w dolnych węzłach pędu (przy czym korzenie są nierozgałęzione[2]) lub swobodnie pływające w wodzie i niezakorzenione[3]. U roślin zakorzenionych pęd jest zróżnicowany – w dole w formie kłącza, w górze jest cienki i unosi się w wodzie. W końcowych odcinkach pędów u wielu przedstawicieli formują się turiony (pąki zimowe)[3].
- Liście
- Pływające na powierzchni wody i zanurzone, skrętoległe lub naprzeciwległe, czasem też w pozornych okółkach[3]. Często równowąskie lub włosowato cienkie, z otwartą pochwą liściową. Zwłaszcza u gatunków o liściach pływających ich blaszka bywa szeroka – od lancetowatej, przez eliptyczną i jajowatą do okrągłej[4].
- Kwiaty
- Drobne, skupione tylko po kilka i wówczas siedzące w kątach liści lub zebrane w większej liczbie w kłosu na krótszych i dłuższych szypułkach i wówczas wynurzone nad powierzchnię[3]. W kwiatach obupłciowych (podrodzina Potamogetoneae) okwiat jest czterokrotny, wolny, przysadkopodobny i drobno poszarpany. Pręciki 4, zrośnięte z okwiatem u nasady. Główki pręcików siedzące, dwukomorowe. Słupki (1-)4 (lub 5), wolne, o znamionach siedzących lub osadzonych na krótkich szyjkach, główkowatych lub tarczowatych[5]. U gatunków z kwiatami jednopłciowymi (podrodzina Zannichellieae) kwiaty męskie pozbawione są okwiatu, 1- lub 2-pręcikowe. Pręciki o cienkich nitkach, z 2-pylnikowymi główkami. Kwiaty żeńskie z kubeczkowatym okwiatem, siedzące, 1–9-słupkowe, wolne. Szyjki słupków proste, smukłe, wydłużone, zakończone skośno tarczowatymi znamionami. Nasiona bez bielma[6].
- Owoce
- Pestkowce z mięsistym egzokarpem i zdrewniałym endokarpem[5]. W podrodzinie Zannichellieae owoce są niełupko- lub orzeszkokształtne[6]. W nasionach zarodek jest spiralny lub zakrzywiony, rzadko prosty. Bielmo nieobecne[5].
Systematyka
Rośliny tu zaliczane były w przeszłości różnie klasyfikowane – od łączenia w jedną rodzinę z rozmaitymi rodzajami roślin wodnych (takimi jak: jezierza Najas, posydonia Posidonia, rupia Ruppia, Halodule) po wąskie ujmowanie rodziny, w którym włączano tu tylko rdestnicę Potamogeton i rdestniczkę Groenlandia[7][3]. Rośliny o silnie zredukowanej budowie organów wegetatywnych i kwiatów (zamętnica Zannichellia, Althenia i Pseudalthenia) były w wielu systemach klasyfikacyjnych wyłączane w osobną rodzinę[3], m.in. w systemie Cronquista z 1981[8], w systemie Kubitzkiego z 1998[7], systemie Reveala z lat 1994–1999[9], systemie Takhtajana z 2009[4].
W systemach APG z początków XXI wieku rdestnicowate obejmują rdestnicę i zamętnicę wraz z rodzajami z nią spokrewnionymi[10]. Wszystkie współczesne gatunki rdestnic miały ostatniego wspólnego przodka ok. 25 milionów lat temu, z kolei różnicowanie w obrębie grupy rodzajów tworzących podrodzinę Zannichellieae zaczęło się już 38 milionów lat temu. Rozdzielenie rdestnicowatych od siostrzanej rodziny zosterowatych Zosteraceae w różnych analizach datowane jest na okres ok. 47 milionów lat temu do ok. 100 milionów lat temu. Rośliny kopalne (Babiancarpus) zaliczone do przodków rdestnicowatych znalezione zostały w Patagonii w warstwach skał datowanych na 56–42 milionów lat temu[2].
- Systematyka według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rdestnicowate należą do rzędu żabieńcowców wraz z 12 innymi spokrewnionymi rodzinami. Rodzina stanowi klad siostrzany dla zosterowatych (Zosteraceae)[2].
| żabieńcowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Althenia F.Petit, tu włączany jest rodzaj Lepilaena J.Drumm. ex Harv.
- Groenlandia J.Gay – rdestniczka – takson monotypowy z gatunkiem rdestniczka gęsta (Groenlandia densa Fourr.)
- Potamogeton L. – rdestnica, z włączanym lub wyodrębnianym w zależności od ujęcia rodzajem stuckenia Stuckenia Börner
- Zannichellia L. – zamętnica, tu włączany jest monotypowy rodzaj Pseudalthenia (Graebn.) Nakai z gatunkiem Pseudalthenia aschersoniana (Graebn.) Hartog
Przypisy
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
