Obrazkowate

Obrazkowate (Araceae Juss.) – rodzina roślin zielnych, rzadziej krzewów, należąca do rzędu obrazkowców (według systemu Reveala 2008) lub żabieńcowców (według systemu APG III i APG IV). Rośliny tu należące charakteryzują się kwiatostanem w formie kolby, której zazwyczaj towarzyszy podsadka w postaci spathy. Występują głównie w lasach tropikalnych, ale także w klimacie umiarkowanym. Rodzina obejmuje 3645^[2] gatunków skupionych w 144 rodzajach (wartości te jednak różnią się w zależności od ujęcia systematycznego). Nazwą potoczną rośliny z tej rodziny jest w wielu językach słowo "aroid" lub "arum". Duże znaczenie ekonomiczne jako roślina dostarczających bulw taro bogatych w skrobię ma kolokazja jadalna. Jadalne bulwy ma także m.in. żółtosocza strzałkowata, dziwidło Riviera, Cyrtosperma merkusii, u niektórych gatunków jadalne są także liście. Liczne gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne, w krajach klimatu umiarkowanego często uprawiane jako doniczkowe (np. z rodzajów monstera, epipremnum, skrzydłokwiat), liczne są także popularnymi roślinami uprawnymi w stawach (np. orontium, czermień, cantedeskia) lub akwariach (np. zwartka, pistia). Anturium i cantedeskia są popularnymi roślinami wykorzystywanymi na kwiat cięty w kwiaciarstwie^[3].

Obrazkowate

obrazki plamiste
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	obrazkowate
Nazwa systematyczna
Araceae Juss. Gen. Pl.: 23 (1789)
Typ nomenklatoryczny
Arum L.

Gymnostachys anceps (Gymnostachydoideae)

Orontium wodne (Orontioideae)

Rzęsa drobna (Lemnoideae)

Monstera deliciosa (Monsteroideae)

Anthurium andraeanum (Pothoideae)

Anaphyllum sp. (Lasioideae)

Zamiokulkas zamiolistny (Zamioculcadoideae)

Obrazki kreteńskie (Aroideae)

Morfologia

Pokrój

Rośliny o bardzo zróżnicowanej budowie, będącej adaptacją do siedlisk naziemnych, epifitycznych i wodnych. Osiągające różne rozmiary – od bardzo drobnych do okazałych, o pędach rosnących samodzielnie lub wspinających się po podporach lub unoszących się na powierzchni wody. W tym ostatnim przypadku (podrodzina Lemnoideae) pęd zredukowany jest do plechopodobnego członu, a jedynymi wyróżnialnymi organami są zredukowane kwiaty oraz korzeń. Wolfia z tej podrodziny to najmniejsza roślina kwiatowa^[3]. Z kolei dziwidło olbrzymie ma organy podziemne o masie do 70 kg, kolbę kwiatostanową o długości ponad 1 m i podzieloną blaszkę liściową osiągającą 4 m średnicy^[4]. Przeważają byliny o bulwiastych kłączach^[4].

Liście

Zwykle zróżnicowane na ogonek liściowy i blaszkę (brak ogonka u Gymnostachys)^[3], często dużych rozmiarów. Ogonek pochwiastą nasadą zwykle obejmuje łodygę^[4]. Użyłkowanie zróżnicowane, zwykle pierzaste, ale czasem także dłoniaste lub równoległe^[3].

Kwiaty

Zwykle drobne i niepozorne, skupione w kolbę na mięsistej osi kwiatostanu i otoczone pochwą. U części przedstawicieli kwiatostan jest pułapkowy – wabi owady zapylające, ale utrudnia im wydostanie się, dzięki czemu zapylają one większą liczbę kwiatów^[4]. U pierwotnych obrazkowatych, przedstawicieli starszych linii rozwojowych kwiaty są obupłciowe, mają okwiat w dwóch okółkach liczących po dwa lub trzy listki, czasem barwne. W kwiatach takich pręciki wyrastają w dwóch okółkach wokół górnej, trójkomorowej zalążni. Większość przedstawicieli rodziny ma jednak kwiaty zredukowane, bez okwiatu i jednopłciowe^[4]. Kwiaty żeńskie skupiają się zwykle w dolnej części kolby, a męskie w środkowej i górnej, przy czym czasem oddzielone są strefą kwiatów sterylnych^[3].

Owoce

Mięsiste jagody^[3].

Systematyka

W większości znaczących systemów klasyfikacyjnych XX wieku obrazkowate Araceae, obok rzęsowatych Lemnaceae i tatarakowatych Acoraceae, włączane były do rzędu obrazkowców Arales^[5]. Tak rodzina klasyfikowana była w systemie Cronquista (1982)^[6], Dahlgrena (1989) i Takhtajana (1997)^[5]. Odkrycia molekularne na przełomie XX i XXI wieku spowodowały zmiany w klasyfikacji – wyodrębniono w osobny rząd tatarakowate, a rzęsowate włączono jako podrodzinę rzęsowych Lemnoideae do obrazkowatych. Rodzina przedstawiana jest jako bazalna w obrębie rzędu żabieńcowców Alismatales^[5].

Pozycja rodziny w systemie APG IV (2016)

Klasa okrytonasienne (ang. angiosperms), klad jednoliścienne (ang. monocots), rząd żabieńcowce (Alismatales), rodzina obrazkowate (Araceae)^[7].

Miejsce obrazkowatych w drzewie filogenetycznym żabieńcowców

żabieńcowce	obrazkowate Araceae kosatkowate Tofieldiaceae żabiściekowate Hydrocharitaceae łączniowate Butomaceae żabieńcowate Alismataceae bagnicowate Scheuchzeriaceae onowodkowate Aponogetonaceae świbkowate Juncaginaceae Maundiaceae posydoniowate Posidoniaceae rupiowate Ruppiaceae bałwanicowate Cymodoceaceae zosterowate Zosteraceae rdestnicowate Potamogetonaceae

Kladogram podrodzin wchodzących w skład obrazkowatych^[2]

obrazkowate	Gymnostachydoideae Orontioideae Lemnoideae Monsteroideae Pothoideae Lasioideae Zamioculcadoideae Aroideae

Wykaz rodzajów w poszczególnych podrodzinach^[2][8][9]

Podrodzina Gymnostachydoideae Bogner & Nicolson

• Gymnostachys R.Br.

Podrodzina Orontioideae Mayo, Bogner & Boyce

• Lysichiton Schott – tulejnik
• Orontium L. – orontium
• Symplocarpus Salisb. ex W. P. C. – skupnia

Podrodzina rzęsowe Lemnoideae Engler

• Wolffia Horkel ex Schleid – wolfia
• Wolffiella Hegelm.
• Lemna L. – rzęsa
• Spirodela Schleid. – spirodela
• Landoltia Les & D.J.Crawford

Podrodzina Pothoideae Engler

Plemię Potheae Engler

• Pothos L. – stopłat
• Pedicellarum M. Hotta
• Pothoidium Schott

Plemię Anthurieae Engler

• Anthurium Schott – anturium

Podrodzina Monsteroideae Schott

Plemię Spathiphylleae Engler

• Holochlamys Engl.
• Spathiphyllum Schott – skrzydłokwiat

Plemię Heteropsideae Engler

• Heteropsis Kunth
• Rhodospatha Poepp.
• Stenospermation Schott

Plemię Monstereae Engler

• Alloschemone Schott
• Amydrium Schott
• Anadendrum Schott
• Epipremnum Schott
• Monstera Adans. – monstera
• Rhaphidophora Hassk. – rafidofora
• Scindapsus Schott – scindapsus

Podrodzina Lasioideae Engler

• Anaphyllopsis A. Hay
• Anaphyllum Schott
• Cyrtosperma Griff.
• Dracontioides Engl.
• Dracontium L. – żmijownik
• Lasia Lour.
• Lasimorpha Schott
• Podolasia N. E. Br.
• Pycnospatha Thorel ex Gagnep.
• Urospatha Schott

Podrodzina Zamioculcadoideae Bogner & Hesse

• Gonatopus Engl.
• Stylochaeton Lepr.
• Zamioculcas Schott – zamiokulkas

Podrodzina Aroideae Arn.

• plemię Aglaonemateae
  • Aglaodorum Schott
  • Aglaonema Schott – aglaonema
• plemię Ambrosineae
  • Ambrosina Bassi
• plemię Anubiadeae
  • Anubias Schott – anubias
• plemię Areae R.Br. ex Duby
  • Arum L. – obrazki
  • Biarum Schott – wężydło
  • Dracunculus Mill.
  • Eminium (Blume) Schott
  • Helicodiceros Schott
  • Sauromatum Schott – pałczycha
  • Theriophonum Blume
  • Typhonium Schott – truciec
• plemię Arisaemateae
  • Arisaema Mart. – arizema
  • Pinellia Ten. – pinelia
• plemię Arisareae
  • Arisarum Mill. – kleśniec
• plemię Arophyteae
  • Arophyton Jum.
  • Carlephyton Jum.
  • Colletogyne Buchet
• plemię Caladieae Schott in Schott & Endl.
  • Caladium Vent. – kaladium
  • Chlorospatha Engl.
  • Hapaline Schott
  • Idimanthus E.G.Gonç.
  • Jasarum G. S. Bunting
  • Scaphispatha Brongn. ex Schott
  • Syngonium Schott – zroślicha
  • Xanthosoma Schott – żółtosocza
• plemię Calleae
  • Calla – czermień
• plemię Callopsideae
  • Callopsis Engl.
• plemię Colocasieae
  • Alocasia (Schott) G. Don – alokazja
  • Ariopsis Nimmo
  • Colocasia Schott – kolokazja
  • Leucocasia Schott
  • Protarum Engl.
  • Remusatia Schott – żyworód
  • Steudnera K. Koch
  • Vietnamocasia Lý et al.
• plemię Cryptocoryneae
  • Cryptocoryne Fisch. ex Wydler – zwartka
  • Lagenandra Dalzell
• plemię Culcasieae
  • Cercestis Schott
  • Culcasia P. Beauv.
• plemię Dieffenbachieae
  • Bognera Mayo & Nicolson
  • Dieffenbachia Schott – difenbachia
• plemię Homalomeneae
  • Adelonema Schott
  • Furtadoa M. Hotta
  • Homalomena Schott – czermiówka
• plemię Montrichardieae
  • Montrichardia Crueg.
• plemię Nephthytideae
  • Anchomanes Schott – anchomanes
  • Nephthytis Schott
  • Pseudohydrosme Engl.
• plemię Peltandreae
  • Peltandra Raf. – tarczeń
  • Typhonodorum Schott
• plemię Philodendreae
  • Philodendron Schott – filodendron
• plemię Philonotieae
  • Philonotion Schott
• plemię Pistieae
  • Englerarum Nauheimer & P.C.Boyce
  • Pistia L. – pistia
• plemię Schismatoglottideae Nakai
  • Apoballis Schott
  • Aridarum Ridl.
  • Bakoa P.C. Boyce & S.Y. Wong
  • Bakoaella S. Y. Wong & P. C. Boyce
  • Bidayuha S. Y. Wong & P. C. Boyce
  • Bucephalandra Schott
  • Burttianthus S. Y. Wong et al.
  • Colobogynium Schott
  • Fenestratarum P. C. Boyce & S. Y. Wong
  • Galantharum P. C. Boyce & S. Y. Wong
  • Gamogyne N. E. Brown
  • Gosong S. Y. Wong & P. C. Boyce
  • Hera S. Y. Wong et al.
  • Hestia S.Y.Wong & P.C.Boyce
  • Heteroaridarum M. Hotta
  • Hottarum Bogner & Nicolson
  • Kiewia S. Y. Wong & P. C. Boyce
  • Nabalu S. Y. Wong & P. C. Boyce
  • Naiadia S. Y. Wong et al.
  • Ooia Wong & Boyce
  • Phymatarum M. Hotta
  • Pichinia S.Y.Wong & P.C.Boyce
  • Piptospatha N. E. Br.
  • Pursegloveia S. Y. Wong et al.
  • Rhynchopyle Engler
  • Schismatoglottis Zoll. & Moritzi
  • Schottariella P.C. Boyce & S.Y. Wong
  • Schottarum P. C. Boyce & S. Y. Wong
  • Tawaia S. Y. Wong et al.
  • Toga S. Y. Wong et al.
  • Vesta S. Y. Wong
• plemię Spathicarpeae
  • Asterostigma Fisch. & C. A. Mey.
  • Croatiella E.G.Gonç.
  • Gearum N. E. Br.
  • Gorgonidium Schott
  • Incarum E.G.Gonç.
  • Lorenzia E.G.Gonç.
  • Mangonia Schott
  • Spathantheum Schott
  • Spathicarpa Hook.
  • Synandrospadix Engl.
  • Taccarum Brongn. ex Schott
• plemię Thomsonieae
  • Amorphophallus Blume ex Decne. – dziwidło
  • Pseudodracontium N. E. Br.
• plemię Zantedeschieae
  • Zantedeschia Spreng. – cantedeskia
• plemię Zomicarpeae
  • Filarum Nicolson
  • Ulearum Engl.
  • Zomicarpa Schott
  • Zomicarpella N. E. Br.

Rodzaje wymarłe

• Albertarum^[10]
• Cobbania (Lesquereux) Stockey, Rothwell et Johnson^[11]
• Mayoa Friis, Pedersen et Crane^[12]
• Petrocardium Herrera, Jaramillo, Dilcher, Wing et Gomez-N^[13]

Dawniej do rodziny obrazkowatych zaliczano również rodzaj tatarak (Acorus), w nowszych podziałach systematycznych jest on jednak wyłączony w osobną rodzinę tatarakowatych (Acoraceae).