Przewodniczący Rady Europejskiej

Przewodniczący Rady Europejskiej – stanowisko głównego reprezentanta Unii Europejskiej na zewnątrz w sprawach dotyczących wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (bez uszczerbku w stosunku do Wysokiego Przedstawiciela ds. Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (Traktat z Lizbony, art. 1, pkt 16)^[1]) i kierownika prac Rady Europejskiej. Jest wybierany przez Radę Europejską większością kwalifikowaną na okres 2,5 roku z jednokrotną możliwością odnowienia kadencji. Przewodniczącym Rady Europejskiej nie może być zwyczajny członek Rady Europejskiej, ani osoba która sprawuje jakąkolwiek krajową funkcję publiczną. Zwyczajowo procedurę jego wyboru koordynuje państwo sprawujące rotacyjną prezydencję. Szef jego rządu – jako przedstawiciel prezydencji – prowadzi też posiedzenie Rady Europejskiej w części poświęconej wyborowi przewodniczącego. Przewodniczący ma też własne ścisłe grono współpracowników, tzw. gabinet. Biura – jego i współpracowników – mieszczą się w budynku Europa w Brukseli^[2].

Nie mylić z: Przewodniczący Komisji Europejskiej.

Przewodniczący Rady Europejskiej

Obecny Przewodniczący RE
António Costa
Stanowisko
Organizacja	Unia Europejska
Pierwszy Przewodniczący RE	Liam Cosgrave pod rządami traktatu lizbońskiego: Herman Van Rompuy
Długość kadencji	2,5 roku z możliwością jednokrotnego odnowienia mandatu
Obecny Przewodniczący RE	António Costa
Obecny od	1 grudnia 2024
Siedziba	Belgia, Bruksela
Strona internetowa

Stanowisko to (zwłaszcza w odniesieniu do traktatu lizbońskiego, w związku ze znacznym wzrostem jego znaczenia) bywa potocznie, acz niepoprawnie, nazywane stanowiskiem prezydenta Unii Europejskiej^[3][4]. Nazwa ta nie występuje w kontekście oficjalnym. Pierwszym stałym przewodniczącym RE, urzędującym na zasadach określonych przez traktat lizboński, był Belg Herman Van Rompuy. 19 listopada 2009 na spotkaniu Rady Europejskiej w Brukseli desygnowano go na urząd, który objął 1 grudnia 2009 – wraz z wejściem w życie traktatu z Lizbony. Jego pierwsza kadencja zakończyła się 31 maja 2012.

Przed traktatem lizbońskim

Przed wejściem w życie traktatu Przewodniczącym RE była każdorazowo głowa państwa lub szef rządu (w zależności od praktyki reprezentowania danego państwa) kraju aktualnie sprawującego prezydencję Rady Unii Europejskiej. Było to więc stanowisko o niewielkim znaczeniu, jako że zmieniało się wraz z każdą prezydencją (co 6 miesięcy). Przewodniczący był odpowiedzialny głównie za przygotowanie, przewodniczenie i przedkładanie sprawozdań ze szczytów Rady Europejskiej i nie miał żadnych uprawnień wykonawczych.

Kompetencje przewodniczącego Rady Europejskiej od 2009 roku

Kompetencje przewodniczącego Rady Europejskiej określa art. 15 ust. 6 Traktatu o Unii Europejskiej. Kompetencje te są następujące:

1. Przewodniczący przewodniczy Radzie Europejskiej i prowadzi jej prace.
2. Zapewnia przygotowanie i ciągłość prac Rady Europejskiej we współpracy z przewodniczącym Komisji i na podstawie prac Rady do spraw ogólnych.
3. Wspomaga osiąganie spójności i konsensusu w Radzie Europejskiej.
4. Przedstawia Parlamentowi Europejskiemu sprawozdanie z każdego posiedzenia Rady Europejskiej.
5. Na swoim poziomie i w zakresie swojej właściwości zapewnia reprezentację UE na zewnątrz w sprawach dotyczących wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.

Ponadto przewodniczący zwołuje konwent złożony z przedstawicieli parlamentów narodowych, szefów państw lub rządów, Parlamentu Europejskiego i Komisji, gdy Rada Europejska opowie się za przeprowadzeniem zmian traktatów.

Reprezentuje on również Unię na zewnątrz:

• w kwestiach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (WPZiB) – wraz z wysokim przedstawicielem Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa (który pomaga realizować tę politykę i zapewniać jej jednolitość, spójność i skuteczność)
• na szczytach międzynarodowych – z reguły wraz z przewodniczącym Komisji Europejskiej^[2].

Lista przewodniczących Rady Europejskiej

Przed traktatem lizbońskim (1975–2009)

Lp.	Przewodniczący		Okres urzędowania	Prezydencja
1.		Liam Cosgrave	1 stycznia – 30 czerwca 1975	Irlandia
2.		Aldo Moro	1 lipca – 31 grudnia 1975	Włochy
3.		Gaston Thorn	1 stycznia – 30 czerwca 1976	Luksemburg
4.		Joop den Uyl	1 lipca – 31 grudnia 1976	Holandia
5.		James Callaghan	1 stycznia – 30 czerwca 1977	Wielka Brytania
6.		Leo Tindemans	1 lipca – 31 grudnia 1977	Belgia
7.		Anker Jørgensen	1 stycznia – 30 czerwca 1978	Dania
8.		Helmut Schmidt	1 lipca – 31 grudnia 1978	Niemcy
9.		Valéry Giscard d’Estaing	1 stycznia – 30 czerwca 1979	Francja
10.		Jack Lynch	1 lipca – 11 grudnia 1979	Irlandia
11.		Charles Haughey	11 grudnia – 31 grudnia 1979
12.		Francesco Cossiga	1 stycznia – 30 czerwca 1980	Włochy
13.		Pierre Werner	1 lipca – 31 grudnia 1980	Luksemburg
14.		Dries van Agt	1 stycznia – 30 czerwca 1981	Holandia
15.		Margaret Thatcher	1 lipca – 31 grudnia 1981	Wielka Brytania
16.		Wilfried Martens	1 stycznia – 30 czerwca 1982	Belgia
17.		Anker Jørgensen	1 lipca – 10 września 1982	Dania
18.		Poul Schlüter	10 września – 31 grudnia 1982
19.		Helmut Kohl	1 stycznia – 30 czerwca 1983	Niemcy
20.		Andreas Papandreu	1 lipca – 31 grudnia 1983	Grecja
21.		François Mitterrand	1 stycznia – 30 czerwca 1984	Francja
22.		Garret FitzGerald	1 lipca – 31 grudnia 1984	Irlandia
23.		Bettino Craxi	1 stycznia – 30 czerwca 1985	Włochy
24.		Jacques Santer	1 lipca – 31 grudnia 1985	Luksemburg
25.		Ruud Lubbers	1 stycznia – 30 czerwca 1986	Holandia
26.		Margaret Thatcher	1 lipca – 31 grudnia 1986	Wielka Brytania
27.		Wilfried Martens	1 stycznia – 30 czerwca 1987	Belgia
28.		Poul Schlüter	1 lipca – 31 grudnia 1987	Dania
29.		Helmut Kohl	1 stycznia – 30 czerwca 1988	Niemcy
30.		Andreas Papandreu	1 lipca – 31 grudnia 1988	Grecja
31.		Felipe González	1 stycznia – 30 czerwca 1989	Hiszpania
32.		François Mitterrand	1 lipca – 31 grudnia 1989	Francja
33.		Charles Haughey	1 stycznia – 30 czerwca 1990	Irlandia
34.		Giulio Andreotti	1 lipca – 31 grudnia 1990	Włochy
35.		Jacques Santer	1 stycznia – 30 czerwca 1991	Luksemburg
36.		Ruud Lubbers	1 lipca – 31 grudnia 1991	Holandia
37.		Aníbal Cavaco Silva	1 stycznia – 30 czerwca 1992	Portugalia
38.		John Major	1 lipca – 31 grudnia 1992	Wielka Brytania
39.		Poul Schlüter	1–25 stycznia 1993	Dania
40.		Poul Nyrup Rasmussen	25 stycznia – 30 czerwca 1993
41.		Jean-Luc Dehaene	1 lipca – 31 grudnia 1993	Belgia
42.		Andreas Papandreu	1 stycznia – 30 czerwca 1994	Grecja
43.		Helmut Kohl	1 lipca – 31 grudnia 1994	Niemcy
44.		François Mitterrand	1 stycznia – 17 maja 1995	Francja
45.		Jacques Chirac	17 maja – 30 czerwca 1995
46.		Felipe González	1 lipca – 31 grudnia 1995	Hiszpania
47.		Lamberto Dini	1 stycznia – 17 maja 1996	Włochy
48.		Romano Prodi	17 maja – 30 czerwca 1996
49.		John Bruton	1 lipca – 31 grudnia 1996	Irlandia
50.		Wim Kok	1 stycznia – 30 czerwca 1997	Holandia
51.		Jean-Claude Juncker	1 lipca – 31 grudnia 1997	Luksemburg
52.		Tony Blair	1 stycznia – 30 czerwca 1998	Wielka Brytania
53.		Viktor Klima	1 lipca – 31 grudnia 1998	Austria
54.		Gerhard Schröder	1 stycznia – 30 czerwca 1999	Niemcy
55.		Paavo Lipponen	1 lipca – 31 grudnia 1999	Finlandia
56.		António Guterres	1 stycznia – 30 czerwca 2000	Portugalia
57.		Jacques Chirac	1 lipca – 31 grudnia 2000	Francja
58.		Göran Persson	1 stycznia – 30 czerwca 2001	Szwecja
59.		Guy Verhofstadt	1 lipca – 31 grudnia 2001	Belgia
60.		José María Aznar	1 stycznia – 30 czerwca 2002	Hiszpania
61.		Anders Fogh Rasmussen	1 lipca – 31 grudnia 2002	Dania
62.		Kostas Simitis	1 stycznia – 30 czerwca 2003	Grecja
63.		Silvio Berlusconi	1 lipca – 31 grudnia 2003	Włochy
64.		Bertie Ahern	1 stycznia – 30 czerwca 2004	Irlandia
65.		Jan Peter Balkenende	1 lipca – 31 grudnia 2004	Holandia
66.		Jean-Claude Juncker	1 stycznia – 30 czerwca 2005	Luksemburg
67.		Tony Blair	1 lipca – 31 grudnia 2005	Wielka Brytania
68.		Wolfgang Schüssel	1 stycznia – 30 czerwca 2006	Austria
69.		Matti Vanhanen	1 lipca – 31 grudnia 2006	Finlandia
70.		Angela Merkel	1 stycznia – 30 czerwca 2007	Niemcy
71.		José Sócrates	1 lipca – 31 grudnia 2007	Portugalia
72.		Janez Janša	1 stycznia – 30 czerwca 2008	Słowenia
73.		Nicolas Sarkozy	1 lipca – 31 grudnia 2008	Francja
74.		Mirek Topolánek	1 stycznia – 8 maja 2009	Czechy
75.		Jan Fischer	8 maja – 30 czerwca 2009
76.		Fredrik Reinfeldt	1 lipca – 1 grudnia 2009	Szwecja

Po traktacie lizbońskim (od 2009)

Lp.	Przewodniczący		Objęcie urzędu	Złożenie urzędu	Partia	Partia Narodowa	Kraj
1.		Herman Van Rompuy	1 grudnia 2009	30 listopada 2014	Europejska Partia Ludowa	CD&V	Belgia
2.		Donald Tusk	1 grudnia 2014	30 listopada 2019		PO	Polska
3.		Charles Michel	1 grudnia 2019	1 grudnia 2024	Odnówmy Europę	MR	Belgia
4.		António Costa	1 grudnia 2024	Sprawuje urząd	Partia Europejskich Socjalistów	PS	Portugalia