Raciąż

Raciąż – miasto w Polsce położone w województwie mazowieckim, w powiecie płońskim. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa ciechanowskiego.

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Raciąż

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Raciąż (ujednoznacznienie).

Raciąż

miasto i gmina
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Herb
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	płoński
Prawa miejskie	1425 - 1870, od 1922
Burmistrz	Michał Skarbowski (2024)
Powierzchnia	8,4[1] km²
Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość	4069[1] 484[1] os./km²
Strefa numeracyjna	+48 23
Kod pocztowy	09-140
Tablice rejestracyjne	WPN
Położenie na mapie powiatu płońskiego Raciąż
Położenie na mapie Polski Raciąż
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Raciąż
52°46′52″N 20°07′04″E
TERC (TERYT)	1420021
SIMC	0930839
Urząd miejski ul. Mickiewicza 17 09-140 Raciąż
Strona internetowa
BIP

Urząd miejski w Raciążu

Plac Adama Mickiewicza (rynek)

Raciąż uzyskał lokację miejską w 1425 roku^[2]. Był miastem duchownym^[3] biskupstwa płockiego^[4], położonym w drugiej połowie XVI wieku w powiecie raciąskim województwa płockiego^[5]. W 1785 roku wchodził w skład klucza raciąskiego^[6]. Miejsce obrad sejmików ziemskich województwa płockiego od XVI wieku do pierwszej połowy XVIII wieku^[7].

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[8] Raciąż ma obszar 3,82 km², w tym:

• użytki rolne: 62%
• użytki leśne: 0%

Miasto stanowi 0,28% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004^[9]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	4585	100	2398	52,3	2187	47,7
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	1200,3		627,7		572,5

• Piramida wieku mieszkańców Raciąża w 2014 roku^[10].

Historia

Osobny artykuł: Historia Raciąża.

Ślady osadnictwa sięgają X wieku. Między XIII, a XVII wiekiem Raciąż był siedzibą kasztelanii. W 1254 doszło w Raciążu do układu Siemowita i Daniela Halickiego z zakonem krzyżackim reprezentowanym przez mistrza krajowego Burcharda von Hornhausena, w którym to książę mazowiecki uzyskał prawo do 1/3 ziem Jaćwingów. Prawa miejskie otrzymał w 1425 roku z rąk księcia Ziemowita IV. Po 1495 r. miasto stało się siedzibą powiatu. W 1512 r. Raciąż przeszedł na własność biskupa płockiego. W XVI wieku liczył ponad 1000 mieszkańców i był jednym z najludniejszych w województwie płockim. W Raciążu odbywały się sejmiki województwa płockiego. Upadek znaczenia miasta nastąpił w wyniku wojen w XVII wieku. Raciąż prawa miejskie utracił po upadku powstania styczniowego, a odzyskał je w 1922 roku^[11].

Gospodarka

Ośrodek usługowy dla rolnictwa; przemysł spożywczy (w 1974 uruchomiono tu największą w ówczesnej Polsce proszkownię mleka^[12]). Węzeł kolejowy (linia 27 Nasielsk – Toruń Wschodni i linia do cukrowni w Glinojecku) i drogowy. Przez miasto przebiegała droga krajowa nr 60 Ostrów Mazowiecka-Łęczyca, obecnie ruch w ciągu DK60 jest przeniesiony na obwodnicę.

Sport

Ludowy Klub Sportowy „Błękitni” Raciąż został utworzony w roku 1922. Oprócz sekcji piłki nożnej w klubie działały: sekcja kolarska, lekkiej atletyki i strzelectwa.

W roku 1986 drużyna juniorów pod wodzą trenera Andrzeja Nizielskiego zdobyła Mistrzostwo Polski w Spartakiadzie Młodzieży w Piotrkowie Trybunalskim^{[potrzebny przypis]}.

LKS „Błękitni” jest organizacją społeczną działającą na prawach stowarzyszenia. Do wychowanków klubu należą między innymi: Marek Jóźwiak – reprezentant Polski, Tomasz Arceusz i Bogdan Jóźwiak – piłkarze pierwszoligowi. Tomasz Arceusz odnosił sukcesy jako trener w Finlandii. Obecnie drużyna seniorów występuje w IV lidze.

Zabytki

• neogotycki kościół św. Wojciecha i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny z 1886 roku,
• murowana plebania z lat dwudziestych XX wieku,
• synagoga przy ulicy Kilińskiego,
• domy przy ulicach Kilińskiego i Warszawskiej,
• park miejski przy ul. Mławskiej – 1 ćw. XX w.,
• cmentarz parafialny rzymskokatolicki – XIX w.,
• cmentarz żydowski – XIX w.,
• grodzisko wczesnośredniowieczne – XII w.

Drewniana architektura Raciąża

• 
• 
• 
• 

• 
• 
• 

Przypisy

1. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
2. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 64-65.
3. Polska XVI wieku, t. V Mazowsze, Warszawa 1895, s. 37.
4. Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1973, s. 95.
5. Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, [b.n.k]
6. Waldemar Graczyk, Inwentarz dóbr przednarwiańskich biskupstwa płockiego z 1785 roku, w: Nasza Przeszłość, t. 107, 2007, s. 267.
7. Wojciech Kriegseisen, Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991, s. 29.
8. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
9. Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
10. Raciąż w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10], liczba ludności na podstawie danych GUS.
11. Dz.U. z 1922 r. nr 47, poz. 411
12. Leopold Środoń, Inwestycje w spółdzielczości mleczarskiej, w: Trybuna Spółdzielcza, nr 8/1974, s. 44

Zobacz też

• Raciąż (stacja kolejowa)

Linki zewnętrzne

• Urząd Miasta Raciąż
• Strona miejska Raciąż.eu
• Raciąż, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 355.