Zakłady Przemysłu Ciągnikowego „Ursus”

Zakłady Przemysłu Ciągnikowego „Ursus” S.A. – przedsiębiorstwo znajdujące się w Warszawie, w dzielnicy Ursus, działające w latach 1893–2003. Znane z produkcji ciągników rolniczych.

Ten artykuł dotyczy przedsiębiorstwa. Zobacz też: inne znaczenie tego słowa.

Nie mylić z: Ursus S.A..

Zakłady Przemysłu Ciągnikowego URSUS S.A.^[1]

Ursus

Ciągniki rolnicze Ursus pod siedzibą przedsiębiorstwa w latach 70. XX wieku
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Adres	ul. Traktorzystów 10 02-495 Warszawa
Data założenia	1893
Data likwidacji	2003 (upadłość ZPC Ursus SA[2])
Forma prawna	spółka akcyjna / przedsiębiorstwo państwowe
Nr KRS	0000125232
Zatrudnienie	23 400 (1990)
Położenie na mapie Warszawy Zakłady Przemysłu Ciągnikowego URSUS S.A.[4]
Położenie na mapie Polski Zakłady Przemysłu Ciągnikowego URSUS S.A.[6]
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Zakłady Przemysłu Ciągnikowego URSUS S.A.[8]
52°12′23″N 20°52′36″E

Ursus to także marka produkowanych przez przedsiębiorstwo ciągników rolniczych.

Nazwy

• Towarzystwo Udziałowe Specyalnej Fabryki Armatur (1893–1902)
• Towarzystwo Udziałowe Specyalnej Fabryki Armatur i Motorów (1902–1920)
• Fabryka Silników i Traktorów URSUS S.A. (1920–1922)
• Zakłady Mechaniczne URSUS S.A. (1922–1930)
• Zrzeszenie Przemysłu Ciągnikowego „Ursus” (1972–1983)
• Zakłady Przemysłu Ciągnikowego URSUS S.A.

Historia

Logo spółki (Posag 7 Panien)

Ursus – znak firmowy przed I wojną światową

Lokomobila benzynowa, reklama zakładów Ursus z Rękodzielnika z 1914

PZInż. – znak firmowy

Tankietka TKS – produkowana i zrekonstruowana w zakładach Ursus

Ausweis pracownika fabryki Ursus z 1944 roku

Pierwsze logo zakładów Ursus po drugiej wojnie światowej

Hala montażu głównego w Zakładach Mechanicznych Ursus, lata 70.

Fabryka i jej produkty w późnych latach 60.

• 1893 – przy ul. Siennej 15 w Warszawie inżynierowie: Kazimierz Schonfeld, Kazimierz Matecki(inne języki), Ludwik Rossman oraz czterech przedsiębiorców: Ludwik Fijałkowski, Stanisław Rostocki, Aleksander Radzikowski i Karol Strassburger zakładają „Przemysłowe Towarzystwo Udziałowe” produkujące armaturę (głównie dla przemysłu cukrowniczego, spożywczego i gorzelnianego, rozszerzając stopniowo asortyment dla centralnego ogrzewania, wodociągów itp.), kapitałem założycielskim był posag siedmiu panien – córek wspomnianych założycieli (co upamiętniono znakiem firmowym P7P oraz później nazwą jednej z ulic w obrębie ZM Ursus).
• 1907 – zmiana nazwy na „Towarzystwo Udziałowe Specyalnej Fabryki Armatur i Motorów” oraz znaku P7P na URSUS (łac. niedźwiedź, nazwa zainspirowana jedną z głównych postaci z powieści Quo vadis Henryka Sienkiewicza, słynącą z siły) oraz rozszerzenie produkcji o silniki spalinowe o mocy od 5 KM oparte na wzorach szwedzkich i napędzane paliwem ciężkim i spirytusowym oraz silników średnioprężnych 2- i 4-suwowych o mocach do 60 KM.
• 1912 – zakup licencji od firmy Fielding und Platt na produkcję silników o mocy 70 KM napędzanych gazem.
• 1913 – podstawa produkcji to silniki wysokoprężne o mocach do 450 KM, eksportowane głównie do carskiej Rosji.
• 1915 – próba skonstruowania ciągnika rolniczego pod kierownictwem polskiego profesora Karola Taylora, w wyniku czego w 1918 powstał prototyp.
• 1921 – „Zakłady Mechaniczne Ursus S.A.” rozpoczęły remonty samochodów wojskowych i otrzymały pożyczkę rządową w kwocie 500 000 dolarów na budowę fabryki i uruchomienie produkcji 2 typów ciężarówek – pożyczka nie została wypłacona w terminie. Za część pieniędzy przedsiębiorcy nabyli od Rocha Skrzeszewskiego grunty w Czechowicach (dziś dzielnica Ursus) pod budowę fabryki.
• 1922 – z fabryki o nowej nazwie „Fabryka Silników i Traktorów URSUS – S.A.” wyjechały pierwsze traktory nazywane „ciągówkami” z 2-cylindrowym silnikiem naftowym o mocy 25 KM, w latach 1922–1927 wyprodukowano 100 sztuk.
• 1923 – zmiana nazwy na Zakłady Mechaniczne URSUS – S.A., a głównym celem spółki stała się produkcja samochodów – w tym celu w Czechowicach pod Warszawą (dziś dzielnica Ursus) powstała nowa fabryka URSUS-a. Projektowali ją między innymi Franciszek Lilpop i Marek Leykam.
• 1924 – podpisanie z Ministerstwem Spraw Wojskowych umowy na dostawę 3-tonowych Berlietów CBA(inne języki) i 1,5-tonowych S.P.A. 25/C Polonia.
• 11 lipca 1928 – demonstracja pierwszych 52 krajowych ciężarówek Ursus. Z okazji tego wydarzenia na uroczystości przybyli Ignacy Mościcki (prezydent RP) oraz Zygmunt Słomiński (prezydent Warszawy).
• 1929 – fabrykę opuściło 300 samochodów ciężarowych i 50 autobusów Ursus A, produkowanych na licencji włoskiej firmy SPA.
• 1930 – upadek spółki (na skutek złego zarządzania i przeinwestowania fabryki – możliwości produkcyjne były 2 razy większe niż kontrakty), upaństwowienie i włączenie do Państwowych Zakładów Inżynierii, a główna produkcja dla potrzeb wojska, ale i szerokiego asortymentu pojazdów jedno- i dwuśladowych dla rynku cywilnego, podpisano umowę licencyjną pomiędzy P.Z.Inż. a firmą Saurer na silniki Aero-Diesel BLDo mocy 84 KM na olej napędowy (ropę) oraz 80 KM na benzynę, przeznaczonych do samochodów o ładowności 4 ton.
• 1931 – koniec produkcji samochodów i autobusów Ursus A.
• 1932 – podjęto i zrealizowano decyzję o budowie tankietek typu TK, opracowane zostały motocykle Sokół – 1000 o mocy 22 KM i Sokół – 600 o mocy 15,5 KM.
• 1930–1939 – w zakładach powstało 737 czołgów i tankietek, 700 ciągników wojskowych, ponad 1000 samochodów URSUS oraz samochodów i autobusów Saurer, w tym samochody pancerne wz.29 „Ursus”, około 1500 motocykli Sokół 1000 i Sokół 600 dla wojska i około 1000 na rynek cywilny, a ponadto silniki lotnicze, stacjonarne i dla rolnictwa.
• 1936–1937 produkcja silników wysokoprężnych Nohab na licencji szwedzkiej firmy „Nyquist-Holm” o mocy 520 KM dla jednostek Marynarki Wojennej^[9].
• 1939 – zajęcie zakładów przez Niemców i przestawienie całej produkcji na cele zbrojeniowe podporządkowanej koncernowi Famo we Wrocławiu^[10]. W zakładach Famo Ursus produkowano między innymi ostatnie serie czołgu PzKpfw II, następnie działa samobieżne Marder II i Wespe II. W lipcu 1944 roku produkcji zaprzestano, park maszynowy został wywieziony, a budynki zdewastowano.
• 1945
  • na podstawie pozwolenia wydanego przez władze radzieckie część załogi Ursusa wraz z inżynierem Bolesławem Koehlerem, który pracował w Ursusie prawdopodobnie od roku 1936, wyjechała z misją poszukiwawczą na Dolny Śląsk, gdzie Niemcy wywieźli urządzenia i maszyny z fabryki Ursus. Część maszyn udało się odzyskać.
  • w zniszczonych zakładach rozpoczęły się prace projektowe nad ciągnikiem rolniczym na podstawie niemieckiego ciągnika Lanz Bulldog, powstała krajowa konstrukcja ciągnika LB-45, później nazwanego C-45 (wyprodukowano ich do 1959 r. 60 tys. sztuk).
• 30 kwietnia 1947 – wyprodukowano pierwszy po wojnie traktor typu „Ursus”.
• 15 grudnia 1948 – zarządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 15 września 1948 r. wydanym w porozumieniu z Ministrem Skarbu i Prezesem Centralnego Urzędu Planowania utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą „Zakłady Mechaniczne „URSUS”^[11].
• 1953 – 16 kwietnia został wyprodukowany 20-tysięczny traktor.
• 1954 – uruchomienie produkcji silnika D-35 w oparciu o licencję radziecką, opracowanie modernizacji ciągnika C-45.
• 1957 – opracowanie przez pion głównego konstruktora ZM Ursus rodziny ciągników wysokoprężnych z wtryskiem bezpośrednim typów S312 (2-cyl. 25 KM), S313 (3-cyl. 36-42 KM) i S314 (4-cyl. 56 KM) oraz powstanie pierwszego całkowicie polskiego lekkiego ciągnika C-325 (produkowany po modernizacjach do 1993); prototyp ciągnika przeznaczonego dla rolnictwa i ogrodnictwa C-308^[12].
• 1960 – zakończenie prac prowadzonych od 1958 roku nad rodziną ciągników typów C336, C342, C356 oraz 6-cylindrową odmianą silnika typu S316 (85–100 KM).
• 1961 – wizyta 16-osobowej delegacji załogi fabryki traktorów ZKL „Liszeń” z Brna w celu nawiązania bezpośrednich kontaktów z fachowcami z „Ursusa”. Pobyt ich był związany z podpisanym porozumieniem polsko-czechosłowackim przewidującym wspólną produkcję ciągników przez ZKL „Liszeń” i „Ursus”^[13]. Indyjskie Escorts Ltd rozpoczęło produkcję ciągników na licencji Ursusa w Faridabad^[14].
• 7 kwietnia 1962 – podpisanie umowy w Pradze pomiędzy rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a rządem Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej o współpracy w produkcji ciągników na mocy której strona polska zobowiązuje się przyjąć do produkcji konstrukcję zunifikowanej rodziny ciągników Zetor (URI) oraz stopniowo zaniechać produkowania ciągników własnej konstrukcji^[15].
• 1963 – początek produkcji ciągnika C-328 powstałego na bazie C-325 (ponad 100 tys. sztuk do 1967).
• 1963 – wyprodukowanie w ZM Ursus 100-tysięcznego ciągnika jakim był C-328.
• 27 sierpnia 1963 – podpisanie umowy w Warszawie pomiędzy rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a rządem Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej w sprawie utworzenia wspólnego Polsko-Czechosłowackiego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego z siedzibą w Brnie, którego głównym zadaniem jest opracowanie nowej rodziny ciągników oraz ich ciągła modernizacja^[16].
• 1965 – rozpoczęto produkcję średniego ciągnika C-4011 odpowiednika czechosłowackiego ciągnika Zetor 4011 o mocy 42 KM (po modernizacjach jako C-355 i C-360 sprzedawany do 1992).
• 1966 – został utworzony przy Ursusie Zakład Doświadczalny Ciągników Rolniczych (ZDCR), wystawiony na moskiewskiej wystawie maszyn rolniczych ciągnik Ursus C-335 otrzymał złoty medal, zatrudnienie wynosi około 12 000 osób.
• 1967 – do produkcji wszedł nowy ciągnik C-330 (433 182 sztuki sprzedane do 1993).
• 1969 – początek produkcji ciężkich ciągników C-385 z silnikiem 4-cylindrowym o mocy 76 KM (konstrukcja Polsko-Czechosłowackiego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Ciągników w Brnie), czemu towarzyszyły również uroczystość z udziałem władz z I-szym sekretarzem PZPR Władysławem Gomułką i prezentacja prototypu ciągnika Ursus C-360 TRIMAT z zaprojektowanym w Katedrze Ciągników Politechniki Warszawskiej trzybiegowym wzmacniaczem momentu^[17]. Wyprodukowano w pierwszych dniach września 250 000 traktor wyprodukowany po wojnie - Ursus C-330, czemu również towarzyszyło oficjalne otwarcie przyzakładowego Muzeum.^[18]
• 1968–1972 – wykonanie i zbadanie około 36 prototypów nowej zunifikowanej rodziny ciągników Ursus w ZDCR obejmującej 4 typy: U310, U510, U610, U710 oraz silniki S24, S34, S35, S44 i S64, niewdrożone do produkcji na podstawie zarządzenia ministra Przemysłu maszynowego inż. Tadeusza Wrzaszczyka i wiceministra inż. Janusz Szotka. Obrona własnej myśli technicznej przez mgr inż. Bogumiła Bajdeckiego i inż. Henryka Szczygła spowodowała odsunięcie ich od stanowisk.
• 1971 – 15 marca wyprodukowano tysięczny Ursus C-385. Wyprawa do krajów Bliskiego Wschodu przyczepą Jelcz PO-1 holowaną ciągnikiem Ursus C-355 o numerze podwozia 000271, zorganizowana przez studentów Instytutu Geografii Uniwersytetu Warszawskiego. Pokonano łącznie około 8 tysięcy km^[19].
• 1972 – powstało Zrzeszenie Przemysłu Ciągnikowego Ursus holding zakładów produkujących ciągniki i części do nich w którym ZM Ursus stały się zakładami wiodącymi. W skład holdingu wchodziły zakłady: ZM Ursus w Warszawie, Zakłady Mechaniczne Ursus w Gorzowie przy ul. Przemysłowej (dawniej H. Paucksch A.G. i ZM Gorzów), Zakłady Sprzętu Mechanicznego „URSUS” Sp. z o.o. w Chełmnie, Zakłady Sprzętu Mechanicznego w Ostrowie Wielkopolskim (obecnie MAHLE) i inne. Wyprawa Ursusem C-355, w ramach promocji polskich ciągników, do Kuwejtu przez Liban oraz Irak pokonała 14 tysięcy km.
• 1973 – złoty medal na targach w Lipsku otrzymał ciągnik Ursus C-385. Wyprodukowanie w ZM Ursus 400-tysięcznego ciągnika rolniczego. Rozpoczęcie produkcji ciągnika Ursus 1201.
• 12 września 1974 – została zawarta z firmą Massey Ferguson-Perkins umowa obejmująca m.in. zakup licencji na ciągniki rolnicze serii MF 200 i MF 500^[20]. Wyprodukowanie 500-tysięcznego ciągnika.
• 1975 – w lipcu ZPC Ursus rozpoczęło produkcję seryjną ciągnika C-355M zastępującego model C-355^[21];
• 1976 – 25 czerwca w ZM Ursus rozpoczęły się strajki w proteście przeciwko podwyżkom cen żywności.
• 1978 – rozpoczęcie montażu szkoleniowego ciągników licencyjnych MF-235 z części dostarczonych przez licencjodawcę. W wydarzeniu tym uczestniczyła delegacja firmy Massey-Ferguson Ltd. Rozpoczęcie produkcji 3-cylindrowego silnika Perkins AD3.152^[22]
• 1980 – rozpoczęto produkcję seryjną ciągnika rolniczego Ursus C-362^[23]. Włączenie do holdingu ZPC Ursus odlewni w Lublinie, od 1984 jako Zakłady Metalurgiczne „Ursus”^[24].
• 1981 – rozpoczęto produkcję seryjną ciągnika rolniczego Ursus C-360-3P.
• 14–15 grudnia 1981 – w związku z ogłoszeniem stanu wojennego w Polsce w Zakładach odbył się strajk, na czele którego stanął inż. Jerzy Kaniewski, zakończony pacyfikacją przeprowadzoną przez Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej^[25].
• 24 października 1983 – wyprodukowanie milionowego ciągnika, który został przekazany Zakładowi dla Niewidomych w Laskach^[26]; 12 grudnia podczas swojej oficjalnej wizyty w PRL prezydent Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej Gustáv Husák, w towarzystwie premiera PRL gen. Wojciecha Jaruzelskiego oraz Mirosław Gawora (Biuro Ochrony Rządu), wizytował Zakłady Mechaniczne Ursus^[27].
• 1984 – początek produkcji seryjnej ciągników licencyjnych o mocach 38 i 47 KM.
• 19 lipca 1984 – Zdzisław Jagiełło zjechał z taśmy produkcyjnej fabryki w Ursusie pierwszym licencyjnym ciągnikiem MF-255. W tym wydarzeniu uczestniczyli członkowie władz w PRL: wicepremier Zbigniew Szałajda i sekretarz KC PZPR Zbigniew Michałek.
• 1986 – pierwszy zmodernizowany ciągnik Ursus C-330M, osiągnięto szczyt produkcji z liczbą ponad 61 tysięcy ciągników^[28].
• 1987 – rozpoczęcie montażu 4-cylindrowego ciągnika postlicencyjnego Ursus 4512. Złoty medal na targach w Nowym Sadzie (Jugosławia) za ciągnik Ursus 3512^[29].
• 1988 – złoty medal na targach w Poznaniu za ciągnik Ursus 4514; 22 stycznia zjechał z linii montażowej 1 250 000 ciągnik Ursus – licencyjny MF 255
• 1989 – w wyniku prac polskich i słowackich konstruktorów w Polsko-Czechosłowackim Ośrodku Badawczo-Rozwojowym w Martinie powstały prototypy nowej generacji ciągników ciężkich Ursus wyposażonych w silniki o mocy od 100 KM do 165 KM, nigdy niewdrożone do produkcji seryjnej^[30]. Złoty medal na targach w Nowym Sadzie (Jugosławia) za ciągnik Ursus 1614.
• 1990 – podjęcie produkcji zmodernizowanej rodziny ciągników ciężkich – M87 934–1634. Na bazie nowej rodziny ciągników ciężkich powstał pierwszy pełny model prototypu ciągnika Ursus 1954 TURBO wyposażony w silnik „Zetor” o mocy 190 KM, trwały również prace nad zastosowaniem w nim silnika Cummins 6CT 8,3; w tym roku wyprodukowano 35 400 ciągników przy zatrudnieniu 23 400 osób^[31].
• 1991 – „Ursus” sprzedał 18 tys. ciągników, w tym 1300 na eksport.
• 5 kwietnia 1991 – został zawarty kontrakt między Art-B a „Ursusem” na mocy którego 2,5 tysiąca ciągników, które stały na placu w fabryce Art-B, zostało sprzedane za 160 mld zł^[32].
• 1992 – sprzedaż wyniosła 8300 ciągników.
• 1993 – wprowadzenie do produkcji ciągnika Ursus 5314 i 5312 o mocy 72 KM, wyprodukowano 11 tys. sztuk ciągników, wystawienie na targach Polagra ’93 przez IBMER wspólnie z Ośrodkiem Rozwoju Wyrobów ZPC Ursus dwóch ciągników Ursus 4512, z których jeden został przystosowany do zasilania gazem propan-butan (LPG), a drugi sprężonym gazem ziemnym (CNG)^[33]. W grudniu ukazał się pierwszy numer dwutygodnika Zakładów Przemysłu Ciągnikowego „Czas Ursusa” z podtytułem „Dwutygodnik ZPC dla wszystkich” autorstwa zespołu redakcyjnego dr J. Węgrzyna^[34].
• 1994 – na targach Polagra został wystawiony Ursus 1414 S o mocy 135 koni mechanicznych, wyprodukowany we współpracy z austriackim Steyerem, który jednak ostatecznie nie wszedł do produkcji. Od tego roku do Pakistanu zostało wyeksportowane około 8000 ciągników w ramach programu wprowadzonego przez rząd Benazir Bhutto^[35].
• 1995 – złoty medal na targach w Poznaniu za ciągnik Ursus 5314. Na Słowacji firma Metis s.r.o. Martin rozpoczęła montaż ciągników we współpracy z Ursusem^[36].
• 1996 – włączenie zakładu WSK-Poznań, produkującego między innymi pompy wtryskowe produkowane na licencji firmy Lucas (obecnie Delphi) do ciągników na licencji Massey-Ferguson-Perkins, w struktury ZPC Ursus W-wa.
• 1997 – wprowadzenie do produkcji ciągnika Ursus 6014 i 6012 o mocy 82 KM, od roku 1994 wyprodukowano łącznie 18 tys. ciągników.
• 1998 – na bazie „Zrzeszenia Przemysłu Ciągnikowego Ursus” powstają „Zakłady Przemysłu Ciągnikowego URSUS S.A.”, w wyniku ich restrukturyzacji w latach 1998–2003 powstały liczne spółki branżowe produkujące różne komponenty ciągnikowe, zlokalizowane one były w Warszawie, Żyrardowie, Gorzowie Wlkp., Chełmnie, Nisku, Sulęcinie, Włocławku, Lublinie, Poznaniu. Wdrożono do seryjnej produkcji m.in. 170-konny ciągnik Ursus 1734^[37]. Złoty medal na targach w Kielcach za ciągnik Ursus 6014.
• 1999 – podczas XV Międzynarodowych Targów Rolno-Przemysłowych Polagra '99 w Poznaniu Zakłady Przemysłu Ciągnikowego „URSUS” S.A. w Warszawie zostały wyróżnione złotym medalem za ciągnik Ursus 1734^[38].
• 2000 – spółka Ursus Diesel Sp. z.o.o. nawiązała współpracę z indyjskim Indo Farm w zakresie produkcji silników diesla^[39].
• 2001 – w skład spółek Ursus wchodzą: ZPC „URSUS” S.A. produkująca ciągniki rolnicze w: Zakładzie Montażu Ciągników Lekkich, Zakładzie Montażu Ciągników Ciężkich; Fabryka Metalurgiczna „URSUS” Sp. z o.o.; Zakład Podwozi „URSUS” Sp. z o.o. produkujący kompletne tylne mosty i skrzynie biegów; Zakład „URSUS – DIESEL” Sp. z o.o. produkujący silniki wysokoprężne do napędu ciągników rolniczych, wózków widłowych, kombajnów zbożowych, koparko-ładowarek i kutrów rybackich: 3-cylindrowe 3250 o mocy 28 kW przy 2000 obr./min i 34,6 kW przy 2200 obr./min, 4-cylindrowe wolnossące 4390 o mocy 44,1 i 48,5 kW przy 2000 obr./min oraz 52,2 kW przy 2200 obr./min, 4410 o mocy 56 kW przy 2200 obr./min, 4-cylindrowe turboładowane: T4390 o mocy 61 i 68 kW przy 2200 obr./min; Zakład Oblachowania „URSUS” Sp. z o.o.; Narzędziownia „URSUS” Sp. z o.o.^[38]; powstanie „Fabryki Ciągników Ursus Sp. z o.o.”, która po dwóch latach wspólnie z PHZ Bumar utworzyła „URSUS Sp. z o.o.”, będącą właścicielem marki Ursus, patentów i homologacji.
• 2002 – austriacka firma Steyr, producent ciężkiego sprzętu wojskowego, wyrażała chęć zakupu 20–25% akcji zakładów Ursus, wcześniej zainteresowana strona zamówiła już 1 tys. sztuk i był to pierwszy z serii kontraktów na łącznie 5 tys. traktorów^[40].
• 2003 – upadłość zadłużonej ZPC URSUS SA^[2].

Po upadłości ZPC Ursus

Tablica reklamowa przed zakładami Ursusa z obecnym logo zakładów

Wyburzane hale przy ul. Posag 7 Panien

Ursusy postlicencyjne przed zakładami

• 2 czerwca 2006 – taśmy montażowe opuszcza 1,5-milionowy ciągnik, był to model Ursus 1654.
• 2007 – podpisanie trójstronnej umowy przez Bumar, Ursus i Uzel, w której Uzel przejął 51 proc. akcji spółki Ursus i wspólnie z Ursusem utworzył spółkę Ursus International Tractor Sp. z o.o.^[41]
• 2008 – zerwanie współpracy z firmą Uzel z powodu niespełnienia warunków umowy^[42].
• 2010 – Ursus wprowadził do sprzedaży nowe modele ciągników rolniczych i uruchomił nową stronę internetową. Zakłady zmodyfikowały również swoje logo.
• 26 kwietnia 2011 – spółka POL-MOT Warfama SA podpisała ze spółką Bumar sp. z o.o. umowę o sprzedaży ciągników marki „URSUS”, znaków towarowych oraz 100% udziałów URSUS sp. z o.o. Warfama wydzierżawiła również obecny zakład od Bumaru, tym samym Ursus stał się piątym oddziałem spółki. W tym samym roku Warfama przenosi produkcję ciągników do FSC Lublin zamykając ZM Ursus w Warszawie.
• 12 lipca 2011 roku POL-MOT Warfama SA jako sprzedawca zawarł z Instytutem Prawa Upadłościowego i Naprawczego sp. z o.o. z siedzibą w Lublinie jako kupującym umowę sprzedaży 100% udziałów w spółce URSUS sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie^[43].
• 22 lipca 2011 – zmiana nazwy spółki na LZM2 Sp. z o.o.^[44]
• 12 grudnia 2011 – rozwiązanie spółki LZM2 Sp. z o.o. i rozpoczęcie likwidacji^[45]

W wyniku restrukturyzacji Zakładów Przemysłu Ciągnikowego „Ursus” SA powstała montownia pod nazwą Fabryka Ciągników Ursus będąca posiadaczem marki i kontynuująca produkcję. Upadek ZPC URSUS SA nie przerwał produkcji ciągników. ZPC URSUS SA w 2002 sprzedał Fabrykę Ciągników do PHZ BUMAR. Zadłużona spółka ZPC URSUS SA upadła w 2003 i w toku postępowania upadłościowego większa część hal fabrycznych w Warszawie została wyprzedana i znajduje się obecnie w rękach innych podmiotów gospodarczych oraz w rozbiórce. Produkcja została przeniesiona do nowszych hal fabrycznych znajdujących się po północnej stronie ulicy Posag Siedmiu Panien w Warszawie w dzielnicy Ursus. Produkcja jest kontynuowana przez spółkę URSUS.

18 maja 2006 zakłady otrzymały II Nagrodę w kategorii Dokonania z Zakresu Rekonstrukcji w XXVI edycji Konkursu na Wydarzenie Muzealne Roku „Sybilla 2005”, za zrekonstruowanie czołgu rozpoznawczego TKS, który w latach 1933–1936 był przedmiotem produkcji PZInż.

2 czerwca 2006 uczczono wyprodukowanie 1,5-milionowego ciągnika otwarciem Muzeum Historii Ursusa przez wicepremiera Andrzeja Leppera. Wydarzenia roku 2006 dawały nadzieję na zachowanie marki i tradycji fabryki Ursus, choć obecnie cała fabryka mieści się w jednej hali.

W sierpniu 2006 część terenów zakładów Ursus nabył fundusz inwestycyjny Challange Eighteen – 52 hektary wraz z halami fabrycznymi za 94 miliony złotych. Zburzone zostały przedwojenne hale produkcyjne, ale w tych najbardziej charakterystycznych (z logiem ZM Ursus) mają powstać lofty. Na pozostałym terenie należącym do dewelopera ma powstać tak zwane „Miasteczko Ursus”.

W roku 2007 przedsiębiorstwo Bumar rozpoczęło rozmowy w sprawie sprzedaży 51% akcji Ursusa, tureckiej firmie Uzel, z którą zakłady Ursus współpracowały od 2005 roku, m.in. wykorzystując podzespoły do produkcji ciągników^[46]. We wrześniu tego samego roku utworzona została spółka Ursus Tractor International, która miała rozpocząć działalność produkcyjną na terenie wynajętym od Bumaru. W 2008 roku współpraca z tureckim inwestorem została zerwana z powodu niewywiązania się firmy Uzel z warunków umowy odnośnie do wkładu inwestycyjnego^[47]. W 2008 i 2009 roku prowadzono rozmowy z Pol-Mot Warfama. Ostatecznie zarząd Bumaru zrezygnował z planów sprzedaży zakładów Ursus oraz rozpoczął proces restrukturyzacji przedsiębiorstwa.

W 2010 roku wprowadzono do oferty nowe rodziny ciągników o oznaczeniach Piko, Mido oraz Forte. Na dalsze prace nad rodziną nowych pojazdów fabryka otrzymała dotację w wysokości 12 mln złotych z funduszu Innowacyjna gospodarka.

26 kwietnia 2011 spółka POL-MOT Warfama SA podpisała ze spółką Bumar sp. z o.o. umowę o sprzedaży ciągników marki „URSUS”, znaków towarowych oraz udziałów spółki URSUS, za łączną maksymalną kwotę 15 421 036,00 zł netto. Przy czym cena sprzedaży znaków towarowych „URSUS” wyniosła 8 100 000 zł, a udziały spółki URSUS wyceniono na kwotę 1 zł. Cena trzeciej umowy ustalona została na kwotę 7 321 035,00 zł jednak może ona ulec obniżeniu w przypadku nabycia przez spółkę mniejszej liczby ciągników niż ta wskazana w dniu zawarcia umowy.

W lutym 2024 rozpoczęło się wyburzanie hal i innych obiektów nieuznanych za zabytki. Na terenie dawnej fabryki ma powstać osiedle mieszkaniowe, frontony dawnych budynków mają zostać włączone do nowej zabudowy^[48].

Dyrektorzy

Janusz Ściskalski, członek założyciel „Solidarności” w Ursusie i na Mazowszu w 1980 roku, dyrektor (1992–1996) i autor koncepcji i realizator głębokiej restrukturyzacji zakładów Ursus

Dyrektorzy ZM Ursus, ZPC Ursus:

• Bolesław Koehler, 1945–1946^[49]

• Marian Wakalski, 1946–1947^[49]
• Witold Jeziorowski, 1947–1951^[49]
• Januariusz Ślusarczyk, 1951–1952^[49]
• Zygmunt Purzycki, 1952–1969^[49]
• Zdzisław Kuhn, 1969–1973^[49]
• Bogusław Prugara-Ketling 1973–1977^[49]
• Henryk Wilk, 1977 – 15 grudnia 1981^[50]
• Stanisław Stańczykiewicz, 24 grudnia 1981 – 6 stycznia 1985^[51]
• Wojciech Ziółek, 7 stycznia 1985 – 20 marca 1990^[49]
• Henryk Szczygieł, 21 lutego 1990 – 1992^[52]
• Janusz Ściskalski, 25 listopada 1992 – grudzień 1996^[49]
• Krzysztof Jabłoński, 1997^[52]
• Stanisław Bortkiewicz, 1997–2003^[52]

Prezesi Zarządu Ursus Sp. z o.o.:

• Jan Olszewski, 2004–2007^[49]
• Janusz Mętrak, 2007 – czerwiec 2009^[53]
• Andrzej Słonowski, czerwiec 2009 – 13 sierpnia 2010^[54]
• Cezary Owczarek, 13 sierpnia 2010 – 2011^[55]

Nazwy ulic

Na terenie Zakładów Mechanicznych „Ursus” w Warszawie drogi wewnętrzne miały swoje nazwy^[56]. Nazwy te obecnie nie mają statusu nazw urzędowych, aczkolwiek są wymieniane np. w planie zagospodarowania przestrzennego czy niektórych atlasach^[57] i mapach naprowadzania satelitarnego. Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego w Rejonie Ulicy Orłów Piastowskich w Warszawie wymienia nazwy^[58][59]:

• ul. Centralna
• ul. Silnikowa
• ul. Odlewnicza
• ul. Dyrekcyjna
• ul. Strażacka

Ponadto były także ulice^[60]:

• ul. Licencyjna (ob. ul. Posag 7 Panien)
• ul. Laboratoryjna (ob. część ul. Tadeusza Hennela)
• ul. Przelotowa
• ul. Lakiernicza
• ul. Sprężarkowa
• ul. Podwoziowa
• ul. Montrozowa
• ul. Giserska

Na obszarze byłych ZM „Ursus” znajdują się także ulice nazwane później: ul. Bez Nazwy oraz częściowo plac Czerwca 1976 r.

Modele

• Ursus 1921/1922
• Ursus C-45
• Ursus C-308
• Ursus C-325
• Ursus C-328
• Ursus C-330/Ursus C-330M
• Ursus C-335/Ursus C-335M
• Ursus C-4011
• Ursus C-350/Ursus C-355
• Ursus C-360/Ursus C-360-3P
• Ursus C-362
• Ursus C-380/Ursus C-380M
• Ursus C-382(inne języki)
• Ursus C-385/Ursus C-385A
• Ursus C-392
• Ursus C-3102
• Ursus C-3110(inne języki)
• Ursus 902/Ursus 904
• Ursus 932/Ursus 934
• Ursus 1002/1004
• Ursus 1032/1034
• Ursus 1042/1044
• Ursus 1132/1134
• Ursus 1154
• Ursus 1201/
• Ursus 1204
• Ursus 1222/1224
• Ursus 1232/1234
• Ursus 1434
• Ursus 1614
• Ursus 1634
• Ursus 1654
• Ursus 1674
• Ursus 1734
• Ursus 1934
• Ursus 1954
• Ursus 2802
• Ursus 2812
• Ursus 3502/4502
• Ursus 3512/3514
• Ursus 3702
• Ursus 3722/3724
• Ursus 3822/3824
• Ursus 4022/4024
• Ursus 4512/4514
• Ursus 4822/4824
• Ursus 5024/6024
• Ursus 5044
• Ursus 5312/5314
• Ursus 5322/5324
• Ursus 5524
• Ursus 5714
• Ursus 6012/6014
• Ursus 6614
• Ursus 6824
• Ursus 7524
• Ursus 8024
• Ursus 8034
• Ursus 8014 H
• Ursus 9014 H
• Ursus 10014 H
• Ursus 11024
• Ursus U-4150

Wersje eksportowe

• Ursus Bison – Holandia
• Ursus Hellas – Grecja
• Ursus AVTO – Francja
• Ursus FINN – Finlandia
• Ursus TUR – Hiszpania
• Field Boy P 300 – Włochy
• Lightforce Deluxe / Lightforce Tractor – Wielka Brytania

Wersje produkowane za granicą:

• Ursus Zetor – Czechosłowacja
• Ursus – Pakistan FarmAll Technology
• Ursus – Brazylia Máquinas Agrícolas LTDA
• Ursus – Indie Escorts Agri Machinery Group
• Ursus – Indie Indo Farm Equipment Limited na licencji
• Ursus – Szwecja Swed-Trac z silnikami Scanii
• Ursus – Etiopia

Prototypy

• Ursus C-336
• Ursus C-342
• Ursus C-330 3P
• Ursus C-355P
• Ursus C-355D
• Ursus C-356
• Ursus 202
• Ursus 944
• Ursus 1242/1244
• Ursus 1414S
• Ursus 4504
• Ursus 6424
• Ursus U-310
• Ursus U-510
• Ursus U-610
• Ursus U-710
• Ursus 14034
• Ursus 11034
• Ursus 11054
• Ursus 10014T

Produkcja roczna ciągników rolniczych[61]

• 1947 r. – 130 szt.^[62]
• 1948 r. – 1200 szt.
• 1949 r. – 2000 szt.
• 1960 r. – 6421 szt.
• 1965 r. – 19 100 szt.
• 1970 r. – 38 680 szt.
• 1975 r. – 57 553 szt.
• 1980 r. – 60 000 szt. (w tym 6000 ciągników ciężkich)
• 1995 r. – 16 520 szt.^[63]
• 1996 r. – 16 722 szt.
• 2001 r. – 3000 szt. (300 szt. ciągników ciężkich i 2700 lekkich i średnich)

Inne informacje

Dzięki wsparciu spółki Ursus S.A, w latach 2002–2007 grupa polskich podróżników podróżowała traktorem (Ursus 6014) po bezdrożach Ameryki Południowej, łącznie przebyła ponad 20 tys. kilometrów^[64].

Przypisy

1. Zakłady Przemysłu Ciągnikowego URSUS S.A. w upadłości.. [dostęp 2016-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
2. Siła Ursusa cz. III. Licencje kontra własna myśl techniczna.. Projektowanie i Konstrukcje Inżynierskie. [dostęp 2016-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-02-12)].
3. Zakłady Przemysłu Ciągnikowego URSUS S.A. w upadłości.. [dostęp 2016-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
4. Zakłady Przemysłu Ciągnikowego URSUS S.A. w upadłości.. [dostęp 2016-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
5. Zakłady Przemysłu Ciągnikowego URSUS S.A. w upadłości.. [dostęp 2016-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
6. Zakłady Przemysłu Ciągnikowego URSUS S.A. w upadłości.. [dostęp 2016-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
7. Zakłady Przemysłu Ciągnikowego URSUS S.A. w upadłości.. [dostęp 2016-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
8. Zakłady Przemysłu Ciągnikowego URSUS S.A. w upadłości.. [dostęp 2016-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
9. Jan LechJ.L. Dymecki Jan LechJ.L., Pierwszy polski silnik okrętowy dużej mocy, „Biuletyn Nautologiczny”, II (9), Gdynia: Polskie Towarzystwo Nautologiczne, wrzesień 1959, s. 4.
10. 100 lat polskich ciągników - cz. 6 – Ursus jedzie na wojnę - Maszyny rolnicze [online], www.farmer.pl, 11 lutego 2023 [dostęp 2024-03-24] (pol.).
11. M.P. z 1948 r. nr 84, poz. 912
12. A. Rummel: Polskie konstrukcje i licencje motoryzacyjne 1922–1980. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1985.
13. PAP, Współpraca nad stalowym rumakiem. Delegacja z Brna w »Ursusie«, „Głos Koszaliński”, IX (285), Koszalin, 29 listopada 1961, s. 1.
14. AndrzejA. Czerwiński AndrzejA., Indie, [w:] Nasze wizytówki w świecie, „Dziennik Polski”, XXX (151), Krakowskie Wydawnictwo Prasowe RSW "Prasa-Książka-Ruch", 27 czerwca 1974, s. 3.???
15. MSZ: Umowa pomiędzy PRL a CSRS z dnia 7.04.1962. msz.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-03)].^{[martwy link]}
16. MSZ: Umowa pomiędzy PRL a CSRS z dnia 27.08.1963.^{[martwy link]}
17. ZbigniewZ. Szydelski ZbigniewZ., Zarys historii polskich ciągników rolniczych, Warszawa 2014, s. 106, ISBN 978-83-930133-2-6.
18. Czasopismo MECHANIZACJA ROLNICTWA Numer 20/1969
19. RetroTRAKTOR || Traktory Ursus, Zetor, Lanz, Stare Maszyny i Ciągniki Rolnicze.^{[martwy link]}
20. Maszyny i Ciągniki Rolnicze 4'83. Wydawnictwo Sigma
21. Ciągnik Ursus C-355M, „Informator URSUS” (6 (87)), Zrzeszenie Przemysłu Ciągnikowego „Ursus”, sierpień 1975, s. 1.
22. Massey Ferguson.^{[martwy link]}
23. Ciągnik Ursus C-362, „Informator URSUS” (1–2 (142–143)), Zrzeszenie Przemysłu Ciągnikowego „Ursus”, kwiecień 1983, s. 4.
24. TomaszT. Kowal TomaszT. (oprac.), Lublin – rozwój przestrzenny miasta po 1939 roku, MonikaM. Śliwińska (red.) [online], Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” [dostęp 2024-04-07] (pol.).
25. Jerzy Kaniewski. encyklopedia-solidarnosci.pl. [dostęp 2016-05-08].
26. Kronika wydarzeń w Warszawie 1 X–31 XII 1983. „Kronika Warszawy”. 2(58), s. 194, 1984.
27. MyViMu.com - Moje Wirtualne Muzeum - serwis dla kolekcjonerów i miłośników zbieractwa [online], myvimu.com [dostęp 2024-04-26].
28. ZbigniewZ. Szydelski ZbigniewZ., Zarys historii polskich ciągników rolniczych, Warszawa 2014, s. 137, ISBN 978-83-930133-2-6 [dostęp 2016-02-24].
29. Ursus.com.pl dostęp: 17 lutego 2001.
30. Narodziny nowego ciągnika, „Wiadomości branżowego ośrodka INTE Zakładu Doświadczalnego Ciągników Rolniczych” [zarchiwizowane z adresu 2013-05-04].
31. 2 kadencja, 50 posiedzenie, 3 dzień – Minister Przemysłu i Handlu Klemens Ścierski [online], orka2.sejm.gov.pl [dostęp 2020-07-09].
32. http://angaksiazki.blogspot.com/2012/10/kto-sie-boi-art-b.html.
33. BogusławB. Cieślikowski BogusławB., PawełP. Knapik PawełP., Adaptacja konstrukcyjna ciągnika rolniczego C-385 do zasilania CNG, „Inżynieria Rolnicza” (9(97)/2007), s. 35.
34. MirosławM. Matosek MirosławM., Zmiany jakościowe w mediach zakładowych z perspektywy dwudziestolecia, [w:] IwonaI. Hofman, DanutaD. Kępa-Figura (red.), Współczesne media. Wolne media?, t. 3, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2010, s. 69, ISBN 978-83-227-3258-8.
35. Kyodo, Arrest warrant issued for Benazir Bhutto, „Asian Political News”, The Free Library, 11 października 1999 [dostęp 2024-04-07].
36. JurajJ. Ďurčenka JurajJ., Predaj traktorov na Slovensku je závislý od štátnej podpory [online], SME, 18 sierpnia 1998 [dostęp 2024-04-07] (słow.).
37. Zakłady Przemysłu Ciągnikowego. [dostęp 2014-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2000-05-11)].
38. Ursus.com.pl dostęp: 21 lutego 2001.
39. Indo Farm [online], s. 7.
40. Majewski, Steyr rozważa zakup Ursusa, „Biuletyn Ekonomiczny” (29 (523)), Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 22 lipca 2002, s. 2 [zarchiwizowane z adresu 2006-10-01].
41. A.Grabałowski, Ursus będzie liderem na rynku ciągników rolniczych [online], Wirtualny Nowy Przemysł, 10 września 2007 [dostęp 2024-04-07].
42. Uzel nie będzie produkował Ursusa [online], Wiadomości Rolnicze Polska, 25 lutego 2008 [dostęp 2024-04-07] (pol.).
43. 11. Opis działalności grupy, [w:] Prospekt emisyjny akcji Ursus S.A., s. 90.
44. MałgorzataM. Marcińska MałgorzataM., Uzupełniająca odpowiedź do pytania w sprawach bieżących posłów Małgorzaty Gosiewskiej, Maksa Kraczkowskiego i Macieja Małeckiego w sprawie sytuacji byłych pracowników Ursus sp. z o.o. w Warszawie, którym nie wypłacono części wynagrodzeń [online], Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, 8 lipca 2013.
45. LZM2 SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ (KRS 0000085448) – Pozycja 1265 – Numer 21/2012 (3886) z 31 stycznia 2012 r. – Internetowy Monitor Sądowy i Gospodarczy.
46. PawełP. Tunia PawełP., Poseł chce wyjaśnień, „Nasz Dziennik” (180 (2893)), 3 sierpnia 2007 [dostęp 2024-04-07]. Brak numerów stron w czasopiśmie
47. Zbigniew Lentowicz: Turcy opuszczają Ursus. rp.pl, 2008-05-14. [dostęp 2010-11-04].
48. Warszawa. Ciężki sprzęt na terenie dawnej fabryki ciągników w Ursusie. Konserwator zgodził się na rozbiórkę. tvn24.pl, 2024-02-26. [dostęp 2024-02-27]. (pol.).
49. JerzyJ. Domżalski JerzyJ., Niezwykły Ursus, Warszawa: Wydawnictwo "Ezdorat", 2008, s. 154, ISBN 978-83-926805-0-5.
50. Henryk Zbigniew Wilk [online], Senat Rzeczypospolitej Polskiej.
51. Dane osoby z katalogu kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2024-04-07].
52. AleksandraA. Wąsowska AleksandraA., Organisational development in the context of radical institutional change: the case study of Poland’s Ursus, „Business History”, 64 (4), 2022, s. 755–780, DOI: 10.1080/00076791.2020.1743689, ISSN 0007-6791 [dostęp 2024-04-07] (ang.).
53. http://www.krs-online.com.pl/msig-3256-124344.html.
54. Rozmowa z Andrzejem Słonowskim [online], Pierwszy Portal Rolny, 18 sierpnia 2010 [dostęp 2024-04-07] (pol.).
55. http://www.krs-online.com.pl/msig-3537-164360.html.
56. http://senner.pl/opuszczone/zdj/zaklady/2/2_19.jpg.
57. https://web.archive.org/web/20160305132019/http://tadeuszhennel.ovh.org/Foto/Foto%2027%20maxi.jpg
58. https://architektura.um.warszawa.pl/sites/default/files/files/mpzp_Orlow_Piastowskich_rys.pdf.
59. http://www.ursus.warszawa.pl/files/1835_02.pdf.
60. http://senner.pl/opuszczone/zdj/zaklady/4/4_09.jpg.
61. Domżalski Jerzy. Dzieje Ursusa w Zarysie. Warszawa, Ursus, 2018, Wydanie I, ISBN 978-83-944683-2-3.
62. Jerzy Domżalski. Wiek XX w Ursusie. ISBN – 978−83−926805−9−8.
63. NIK. Informacja o wynikach kontroli gospodarki finansowej Agencji Rozwoju Przemysłu S.A. P/96/092. Warszawa grudzień 1997 r.
64. wp/bako, Traktorem z Ursusa dookoła świata [online], TVN Warszawa, 24 kwietnia 2012 [dostęp 2024-04-07] (pol.).

Bibliografia

• Zakłady Mechaniczne Ursus. muzeum.waw.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-26)]. – historia
• http://www.Ursus.pl – Ursus U-4150

Kontrola autorytatywna (biznes):

• VIAF: 163641947
• LCCN: no2021031043
• NUKAT: n2003057358