Śluza Miejska we Wrocławiu

Śluza Miejska (Untere Schleuse, Groeschel Schleus^[1], Gröschelschleuse^[2]) – śluza wodna komorowa, zlokalizowana na rzece Odra, w 256,95 km biegu rzeki, w 6+950 km kanału Kanału Miejskiego^[3][4]. Śluza została wybudowana w ramach inwestycji z zakresu hydrotechniki prowadzonej we Wrocławiu, w ramach przebudowy drogi wodnej na rzece Odra prowadzącej do i przez miasto, ale z pominięciem centrum miasta i Śródmiejskiego Węzła Wodnego. Inwestycja ta była przeprowadzona w latach 1892–1897 i polegała na budowie nowego szlaku żeglugowego, głównie pod kątem możliwości przewozu drogą wodną materiałów masowych^[2][5], szczególności węgla z Górnego Śląska. W tym celu, częściowo istniejącym wcześniej korytem, służącym do odprowadzenia wód wezbraniowych i powodziowych^[a], a częściowo nowym Kanałem Miejskim przeprowadzono nową drogę wodną, tzw. Drogę Wielkiej Żeglugi, Wrocławski Szlak Miejski^[2][3][5][6].

Śluza Miejska

Śluza Miejska (widok komory w kierunku wrót dolnych)
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Droga wodna	Kanał Miejski
Lokalizacja	na 6,95 km
Dane techniczne
Długość	55,8 m
Szerokość	9,6 m
Różnica poziomów	3,65 m
Wrota	wsporne, stalowe, nitowane
Rodzaj napędu	elektryczny, ręczny
Położenie na mapie Wrocławia Śluza Miejska
Położenie na mapie Polski Śluza Miejska
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Śluza Miejska
51°07′50″N 17°01′29″E

Charakterystyka

Śluza Miejska stanowi jeden z elementów stopnia wodnego, w odniesieniu do którego stosuje się nazywę Stopień Miejski, Stopień Wodny Psie Pole^[2]. Ze względu na niewielkie wymiary tej śluzy i innych na Wrocławskim Szlaku Miejskim (Śluza Opatowice, Śluza Szczytniki), ta droga wodna nie ma większego znaczenia transportowego, towarowego. Obecnie jednak następuje aktywizacja turystyki i rekreacji wodnej. Ponadto w okresie zamknięcia ruchu żeglugowego podczas nawigacyjnej przerwy zimowej dopuszczalny jest postój statków w dolnym awanporcie Śluzy Miejskiej^[7].

Wymiary śluzy są następujące: długość – 55,8; szerokość – 9,6; piętrzenie wynosi 3,65 m^[b][2][3][6]. Zamknięcia komory śluzy, dolne i górne, to wrota wsporne, stalowe, wykonane w technologii połączeń nitowych^[c]. Do napełniania i opróżniania komory śluzy zastosowano krótkie kanały obiegowe. W głowie dolnej śluza wyposażona jest w bramę przeciwpowodziową^[d]. Wybudowano tu również przepompownię^[2][5]. Ściany komory mają wysokość 8,67 m i wykonane są z kamienia łamanego licowanego blokami granitowymi, płyta denna cementowa ma grubość 2,0–2,5 m. Obie głowy śluzy – dolna i górna – wykonane są z cegły i ciosów granitowych. Do zamykania i otwierania kanałów obiegowych zastosowano cylindry o konstrukcji nitowanej. Ich wymiary są następujące: w głowie górnej 1600x3540 mm, w głowie dolnej 1200x5740 mm. Każdy z cylindrów zawieszony jest na dwu łańcuchach. Otwieranie wrót śluzy, jak i zamknięć kanałów obiegowych następuje za pomocą napędu elektrycznego^[2].

Odległości i szlaki żeglugowe na drogach wodnych prowadzących przez śluzę są następujące^[3]:

• w dół rzeki, do następnej śluzy na Dolnej Odrze Wrocławskiej – Śluz Rędzin, odległość wynosi 6,2 km,
• w górę rzeki, do poprzedniej na szlaku Śluzy Szczytniki, odległość wynosi 6,7 km
• w dół rzeki, a następnie w górę rzeki i dalej Odrą Południową do śluzy na Szlaku Śródmiejskim – Śluzy Mieszczańskiej
• w dół rzeki, a następnie w górę Kanałem Różanka przez Śluzę Różanka i dalej Główną Drogą Wodną (Północną).

Prawy brzeg stanowi grobla rozdzielająca Kanał Miejski od Starej Odry^[e]. Tu mieści się budynek dawnej siedziby Przedsiębiorstwa Budownictwa Hydrotechnicznego „Odra 2" przy ulicy Pasterskiej 2. Natomiast lewy brzeg to obszar przynależny do osiedla Kleczków^[f]. Poniżej śluzy oba kanały łączą się w jeden, a nieco dalej z Kanałem Różanka, by następnie połączyć się z Górną Odrą. Tu też na lewym brzegu znajduje się Przeładownia Elektrociepłowni Wrocław. Poziom wody dolnej kształtuje Stopień Wodny Rędzin. Natomiast poziom wody górnej kształtowany jest przez Jaz Psie Pole, i ewentualnie, przy jej zamknięciu Śluza Powodziowa, usytuowana w początkowym biegu Kanału Miejskiego, oraz wrota powodziowe Śluzy Miejskiej wraz z przepompownią, umożliwiające utrzymanie stałego poziomu wody także podczas wezbrań^[2].

Śluza Miejska

awanport górny

widok z mostu Osobowickiego

awanport górny, w tle Most Osobowicki Południowy, po prawej dawna przystań

wrota górne

głowa dolna

wrota dolne przeciwpowodziowe

wrota dolne przeciwpowodziowe

awanport dolny

kamień pamiątkowy

Zobacz też

• Wrocławski Węzeł Wodny
• Odrzańska Droga Wodna
• Drogi wodne we Wrocławiu
• Stopnie wodne we Wrocławiu
• Śluzy wodne we Wrocławiu
• Pierwsza kanalizacja Odry we Wrocławiu

Uwagi

1. Poprzez przekopy wykonane w XVI wieku.
2. Inne dane podają autorzy Studium zagospodarowania przestrzennego pasma Odry – Diagnoza stanu, mianowicie: długość 44,2 m; oraz autorzy prezentacji o Wrocławskim Węźle Wodnym: spad 2,3 m.
3. O wymiary wrót wspornych: na głowie górnej 5355x3475 mm, a na głowie dolnej 5355x8285 mm.
4. O wymiary wrót przeciwpowodziowych: 5355 × 10535 mm.
5. Na północ od śluzy.
6. Na południe od śluzy.