Aleksander Doba

Aleksander Ludwik Doba (ur. 9 września 1946 w Swarzędzu, zm. 22 lutego 2021 na Kilimandżaro w Tanzanii^[1][2]) – polski inżynier, podróżnik i kajakarz.

Aleksander Doba

Aleksander Doba w Busku-Zdroju (2020)
Data i miejsce urodzenia	9 września 1946 Swarzędz
Data i miejsce śmierci	22 lutego 2021 Kilimandżaro
Zawód, zajęcie	kajakarz, podróżnik, inżynier mechanik
Narodowość	polska
Edukacja	Politechnika Poznańska
Małżeństwo	Gabriela
Dzieci	Bartłomiej, Czesław
Odznaczenia
Strona internetowa

W plebiscycie „National Geographic” zdobył tytuł „Podróżnika Roku 2015”^[3][4]. Jako pierwszy człowiek w historii samotnie przepłynął kajakiem Ocean Atlantycki z kontynentu na kontynent (z Afryki do Ameryki Południowej), wyłącznie dzięki sile mięśni^[5]. Opłynął kajakiem Morze Bałtyckie i Bajkał^[6]. Również jako pierwszy przepłynął wzdłuż polskiej morskiej granicy z Polic do Elbląga oraz Polskę po przekątnej z Przemyśla do Świnoujścia. Dwukrotny złoty, srebrny i brązowy medalista Otwartych Akademickich Mistrzostw Polski w kajakarstwie górskim^[7]. 24 lutego 2015 został honorowym obywatelem Swarzędza^[8].

Życiorys

Syn Wincentego i Eugenii^[1]. Dzieciństwo spędził w Swarzędzu. Ukończył Politechnikę Poznańską z tytułem inżyniera mechanika. Od lat 70. XX wieku mieszkał w Policach, gdzie pracował w Zakładach Chemicznych Police. Miał żonę Gabrielę, dwóch synów oraz wnuczki^[7].

Zmarł 22 lutego 2021 tracąc przytomność tuż po zdobyciu szczytu Uhuru na wulkanie Kibo na Kilimandżaro. Według różnych wersji śmierć nastąpiła wskutek obrzęku płuc wywołanego chorobą wysokościową^[9] lub z przyczyn naturalnych^[10]. 10 marca 2021 po mszy w kościele św. Kazimierza Królewicza został pochowany na cmentarzu komunalnym przy ul. Tanowskiej w Policach^[11]. Był ateistą^[12][13].

Osiągnięcia

Aleksander Doba podczas World Travel Show 2016

• Latał na szybowcach różnych typów, miał wylatane 250 godzin. Uzyskał drugą klasę wyszkolenia szybowcowego zdobywając srebrną odznakę szybowcową z jednym diamentem.
• Uzyskał trzecią klasę skoczka spadochronowego po wykonaniu 14 skoków.
• Zdobył złotą odznakę turystyki kolarskiej.
• Uzyskał patent sternika jachtowego z rozszerzonymi uprawnieniami (na rejsy morskie).
• Zdobył wszelkie odznaki kajakowe wszystkich stopni krajowych organizacji oraz najwyższe międzynarodowe organizacji ICF (złota ICF – jedna z kilku w Polsce). Przodownik Turystyki Kajakowej PTTK I stopnia, Instruktor Turystyki Kajakowej PZKaj Stopnia Związkowego, Instruktor Rekreacji Ruchowej o specjalności Kajakarstwo.
• Zdobył tytuł Akademickiego Mistrza Polski w Kajakarstwie Górskim w 2003 roku. Obronił ten tytuł w 2004 roku.
• Zdobył tytuł Drużynowego Akademickiego Mistrza Polski w Kajakarstwie Górskim w 2003 roku wraz z dwoma synami Czesławem (2. miejsce) oraz Bartłomiejem (4. miejsce)^[14].
• Zdobył szczyt Uhuru Peak na wulkanie Kibo na Kilimandżaro (5895 m n.p.m.), a także szczyt Gerlach w Tatrach (2655 m n.p.m.)^[15].

Wyczyny kajakowe

Aleksander Doba na Przystanku Woodstock 2015

Kajak „Olo”, na którym Aleksander Doba przepłynął Atlantyk

Druga wersja kajaku „Olo”

Turystykę kajakową zaczął uprawiać od 1980 roku, mieszkając w Policach, w Klubie Kajakowym „Alchemik” Police oraz Akademickim Klubie Turystyki Kajakowej „Pluskon” w Szczecinie^[16].

• W roku 1989 w ciągu 13 dni przepłynął Polskę po przekątnej z Przemyśla do Świnoujścia, 1–13 kwietnia, 1189 km.
• W 1989 roku wyśrubował rekord Polski na 5125 km przepłyniętych kajakiem w jednym roku, mając do dyspozycji normalny urlop – 26 dni roboczych. Z tej liczby tylko 125 km przepłynął po raz wtóry w życiu. 5000 km to trasy po raz pierwszy w życiu przepłynięte przez niego kajakiem. W 1989 roku pływał kajakiem przez 108 dni – prawie co trzeci dzień w kajaku i to na nowych trasach. Ten nieoficjalny rekord Polski jest aktualny do dziś.
• W 1991 roku jako pierwszy kajakarz po II wojnie światowej przepłynął od trójstyku granic Polski, Czechosłowacji i Niemiec Nysą Łużycką oraz Odrą trasę wzdłuż zachodniej granicy.
• Także w 1991 roku jako pierwszy kajakarz przepłynął wzdłuż polskiej morskiej granicy oraz jako trzecia polska jednostka pływająca po II wojnie Światowej przepłynął przez Cieśninę Pilawską koło Bałtyjska i dopłynął do Elbląga (a potem do Gdyni).
• Jako pierwszy kajakarz przepłynął całą Wisłę^[17].
• W 1998 roku (21 lipca – 11 września) rzekami i kanałami przepłynął w ciągu 57 dni trasę 2719 kilometrów „Kajakiem przez Niemcy i dookoła Danii z Polic do Polic”. Trasa: Police – Szczecin – Odra – Havel Kanal – Kopnik – Łaba – Hamburg – wzdłuż wybrzeży Danii: Esbjerg – Skagen – Kopenhaga – wzdłuż wybrzeży wysp Zelandii, Olandii, Fionii – Gedser Ode – Zingst (koło Rugii i Lubnicy) – Kap Arkona (Rugia) – Sośnica – wyspa Uznam – Świnoujście – Police.
• Rok później (21 czerwca – 9 września 1999) podczas wyprawy „Kajakiem dookoła Bałtyku z Polic do Polic” samotnie opłynął Bałtyk. Zajęło mu to 80 dni, w czasie których pokonał 4227 kilometrów. Trasa: Police – Świnoujście – Nexø (Bornholm) – Sandvig – Simrishamn (Szwecja) – Karlskrona – Kalmar – Sztokholm – Wyspy Alandzkie – Turku (Finlandia) – Helsinki – Tallin (Estonia) – Parnawa – Ryga (Łotwa) – Windawa – Lipawa – Kłajpeda (Litwa) – Królewiec (Rosja) – Gdańsk – Hel – Ustka – Kołobrzeg – Świnoujście – Police.
• Od 26 czerwca do 6 października 2000 w ciągu 101 dni przebył samotnie trasę 5369 kilometrów z Polic do Narwiku podczas wyprawy „Kajakiem za Koło Podbiegunowe Północne z Polic do Narwiku”. Trasa: Police – Nowe Warpno – Karnin – Lassan – Wolgast – Gedser Ode – Kopenhaga – Malmö – Helsingborg – Göteborg – Oslo – Stavanger – Bergen – Trondheim – Bodø – Narwik^[18].
• W roku 2004 wraz z Pawłem Napierałą wziął udział w „Pierwszej Polskiej Transatlantyckiej Wyprawie Kajakowej Kaylantic”^[19] przez Atlantyk na trasie Tema (Ghana) – Brazylia. Planowany rejs na dystansie ok. 3000 Mm miał trwać ok. 80 dni. Po dwóch dobach prąd zniósł kajakarzy z powrotem do wybrzeży Ghany, fala przyboju zniszczyła prowiant i wyprawa została przerwana^[20].
• W 2008 roku, 7–12 lipca – członkowie Szczecińskiej Grupy Kajakowej K2^[16] – Aleksander Doba, Piotr Owczarski i Jerzy Switek – podjęli próbę przepłynięcia kajakami przez kanał La Manche, na trasie Cap Gris-Nez – Folkestone. Kajakarzy asekurować miał jacht Gaudeamus. Próbę uniemożliwił sztorm^[20].
• W 2008 roku, sierpień – Aleksander Doba uczestniczył w wyprawie Klubu Podróżników Arsoba Travel „Ałtaj – pełne zaćmienie Słońca – Bajkał lato 2008”^[21]. Zabrał ze sobą składany brezentowy 30-letni kajak produkcji NRD, którym chciał opłynąć Bajkał. Wypłynął, ale jesienna pogoda uniemożliwiła mu zakończenie rejsu. Zostawił kajak w Ułan Ude i wrócił do Polski^[20].
• W 2009 roku, w ciągu 41 dni, samotnie opłynął jezioro Bajkał w „Wyprawie Dookoła Bajkału”^[22]. Pokonał wtedy prawie 2 tysiące kilometrów (1954 km linii brzegowej). Po zamknięciu pętli Bajkału (na pozostawionym rok wcześniej składanym kajaku) płynął z biegiem Angary do Irkucka. Stamtąd koleją transsyberyjską wrócił do Polski^[23].
• W 2010 roku Aleksander Doba postanowił po raz drugi, tym razem samotnie, przepłynąć Ocean Atlantycki podczas wyprawy „Transatlantic kayak expedition”. Rejs odbył się na jednostce zbudowanej w Szczecinie w stoczni Andrzeja Armińskiego zaprojektowanej specjalnie w tym celu pod jego kierownictwem przez Rafała Głodka, Michała Klimka i Radosława Zygmunta, napędzanej tylko kajakowym wiosłem, 26 października 2010 wyruszył z Dakaru (Senegal) w kierunku Fortalezy (Brazylia). Do miejscowości Acaraú w Brazylii dopłynął 2 lutego 2011 po 99 dniach rejsu i przepłynięciu 5394 km (2913 mil morskich) (dopłynięcie do planowanej Fortalezy uniemożliwił silny znoszący na zachód prąd oraz wiatr). Tym samym, jako pierwszy na świecie przepłynął kajakiem przez Atlantyk z kontynentu na kontynent (z Afryki do Ameryki Południowej) wyłącznie dzięki sile mięśni^[7]. Wcześniej Atlantyk na kajaku przepłynęły 3 osoby: w 1928 roku Franz Romer (58 dni, z Wysp Kanaryjskich na Wyspy Dziewicze), w 1956 roku Hannes Lindemann (72 dni, z Wysp Kanaryjskich na Bahamy) – obaj płynęli na kajakach wspomaganych żaglem, w 2001 roku Peter Bray (76 dni z Nowej Fundlandii do Irlandii – czyli również z wyspy na wyspę).
• W dniach 5 października 2013 – 17 kwietnia 2014 przepłynął Atlantyk od portu w Lizbonie poprzez krótki postój na Bermudach, do portu Canaveral na Florydzie w Stanach Zjednoczonych. Trasa miała długość 4500 mil morskich^[24]. Na Morzu Sargassowym przez ponad miesiąc utrzymywał się w obszarze Trójkąta Bermudzkiego^[25].
• 3 września 2017 w Le Conquet we Francji zakończył po 110 dniach swoją trzecią podróż kajakiem przez Ocean Atlantycki, którą rozpoczął 16 maja w Nowym Jorku.

Doba podczas spotkania w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (2015)

Filmografia[26]

• 2017: Happy Olo – pogodna ballada o Olku Dobie (jako on sam, podróżnik)
• 2017: Kuba Wojewódzki (talk-show) – (jako gość)
• 2019: Agent – Gwiazdy – (jako uczestnik)
• 2020: Lombard. Życie pod zastaw – (jako on sam, podróżnik) sezon 6, odc. 294

Książki

• W 2012 roku napisał książkę Olo na Atlantyku wydaną przez Wydawnictwo Bezdroża, oraz wydany w wersji elektronicznej dodatek „Oceaniczny alfabet Aleksandra Doby”^[27].
• W 2015 roku ukazała się książka Na oceanie nie ma ciszy autor Dominik Szczepański, wydana przez Agora Warszawa 2015. Biografia Aleksandra Doby.
• W 2018 roku ukazała się książka dla dzieci pt. Ocean to pikuś, w której Łukasz Wierzbicki opisał przygody Aleksandra Doby na Atlantyku.

Działalność polityczna

W wyborach samorządowych w 2014 roku bezskutecznie kandydował do sejmiku województwa zachodniopomorskiego z listy komitetu Bezpartyjni Pomorze Zachodnie^[28]. W wyborach prezydenckich w 2015 roku został członkiem honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego^[29]. W wyborach samorządowych w 2018 roku uzyskał mandat radnego sejmiku województwa zachodniopomorskiego^[30] zdobywając 9,2 tysiąca głosów, najwięcej spośród bezpartyjnych kandydatów, jednak 16 listopada tego samego roku zrezygnował z pełnienia tej funkcji^[31]. W 2020 został członkiem lokalnego komitetu poparcia Rafała Trzaskowskiego w wyborach prezydenckich^[32].

Ordery i odznaczenia

• Złota Odznaka Honorowa Gryfa Zachodniopomorskiego – 19 czerwca 2012^[33]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – 16 lutego 2015^[34]
• Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości (2018)^[35]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – 8 marca 2021 (pośmiertnie)^[36][37]

Nagrody

Aleksander Doba (2013)

• W 1999 roku – laureat „Conrady – Indywidualności Morskie” (przyznawanej przez Bałtyckie Bractwo Żeglarzy z Gdańska) za rejs kajakiem dookoła Bałtyku.
• W 2000 roku – „Nagroda Kolos 2000”: wyróżnienie w kategorii Wyczyn Roku za studniowy rejs (5400 km) „Kajakiem z Polic do Narwiku”^[38].
• W 2000 roku – wyróżnienie w konkursie „Podróżnik Roku” (organizowanym przez miesięcznik Podróże) w kategorii „Europa”, za kajakową wyprawę do Narwiku^[20].
• W 2009 roku – „Nagroda Kolos 2009”: wyróżnienie w kategorii Wyczyn Roku za samotne opłynięcie kajakiem jeziora Bajkał, czego dokonał jako pierwszy Polak^[38].
• W 2010 roku, za swoją wyprawę kajakową dookoła jeziora Bajkał, został laureatem nagrody Złote Stopy 2010 przyznawanej przez internautów za największe osiągnięcia podróżnicze roku^[39]. Zajął pierwsze miejsce w kategorii Woda^[40], jak również w kategorii generalnej, wyprzedzając m.in. Martynę Wojciechowską, typowaną za zdobycie Korony Ziemi.
• W 2012 roku – Nagroda „Super Kolos 2011” za całokształt osiągnięć kajakarskich i konsekwentne dążenie do realizacji coraz bardziej ambitnych celów eksploracyjnych^[41].
• W 2012 roku – Nagroda „Szczupak 2011” za spełnianie śmiałych marzeń, przyznanym w plebiscycie „Gazety Wyborczej” w Szczecinie^[27].
• W 2012 roku – Dyplom Kapitana Żeglugi Wielkiej Honoris Causa nr 6, przyznany przez Szczeciński Klub Kapitanów Żeglugi Wielkiej za sukcesy w samotnej żegludze kajakowej w trudnych warunkach (m.in. za rejs wokół Danii, dookoła Bałtyku i za koło podbiegunowe północne oraz samotne przepłynięcie kajakiem Oceanu Atlantyckiego z Senegalu do Brazylii)^[27].
• W 2012 roku – zaszczytny tytuł „Podróżnik im. Tony’ego Halika” na II Festiwalu Podróżniczym Bydgoszcz 2012^[27].
• W 2015 roku – "Podróżnik roku 2015" (ang. 2015 Adventurer of the Year), wybrany przez czytelników amerykańskiej edycji National Geographic^[42].
• W 2015 roku – nagroda „Kolosa” za rok 2014 w kategorii nagroda specjalna za samotne przepłynięcie kajakiem Atlantyku z Lizbony na Florydę^[43].
• W 2018 roku trafił na marcową okładkę gazety The New York Times^[44][45].

Upamiętnienie

Aleksander Doba w Alei Podróżników w Krakowie (2017)

Aleksander Doba ma tablicę upamiętniającą na Kilimandżaro. Tablica została umieszczona na przełęczy Stella Point (5756 m n.p.m.), tuż pod szczytem; zamontowali ją podróżnicy pod przewodnictwem Karola Adamskiego i Jerzego Kostrzewy^[46].

26 lutego 2021, w rezultacie obrad kapituły Nagród Żeglarskich, nagrodę specjalną, która przyznawana jest osobie, organizacji lub instytucji za działalność związaną z żeglarstwem, wodą lub marynistyką, niekwalifikującej się do żadnej z pozostałych nagród, nazwano imieniem Aleksandra Doby^[47]. Na Skwerze Wielkich Polaków w Parku Solidarności w Policach ma stanąć obelisk poświęcony Aleksandrowi Dobie – odsłonięcie zaplanowano na 9 września, w 75 urodziny podróżnika^[48]. Po zakończeniu projektu „Rozbudowa terenów rekreacyjnych nad Łarpią” ten światowej sławy podróżnik ma być upamiętniony także nad wodą^[48].

Został patronem Zespołu Placówek Oświatowych i Szkoły Podstawowej w Iwięcinie^[49], Morskiej Szkoły Podstawowej w Gdańsku^[50] oraz Szkoły Podstawowej nr 2 w Zalasewie^[51].

9 września 2023 nad zalewem w Trzebieży w gminie Police w województwie zachodniopomorskim stanął pomnik Aleksandra Doby.^[52]