Biegus rdzawy

Biegus rdzawy^[5] (Calidris canutus) – gatunek ptaka wędrownego z rodziny bekasowatych (Scolopacidae). Zamieszkuje wybrzeża wszystkich kontynentów oprócz Antarktydy. Bliski zagrożenia wyginięciem.

Biegus rdzawy

Calidris canutus[1]
(Linnaeus, 1758)
Szata godowa
Szata spoczynkowa
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	bekasowce
Rodzina	bekasowate
Podrodzina	biegusy
Plemię	Calidrini
Rodzaj	Calidris
Gatunek	biegus rdzawy
Synonimy
Tringa Canutus Linnaeus, 1758[2] Tringa calidris J.F. Gmelin, 1789[3] Tringa islandica Linnaeus, 1767[3] Tringa rufa A. Wilson, 1813[3] Canutus canutus rogersi Mathews, 1913[3]
Podgatunki[1]
C. canutus canutus (Linnaeus, 1758) C. canutus piersmai Tomkovich, 2001 C. canutus rogersi (Mathews, 1913) C. canutus roselaari Tomkovich, 1990 C. canutus rufa (A. Wilson, 1813) C. canutus islandica (Linnaeus, 1767)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
bliski zagrożenia
Zasięg występowania
Zasięg i trasy migracji podgatunków biegusa rdzawego

Systematyka

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku Karol Linneusz w 10. edycji Systema Naturae, uznawanej za początek nomenklatury zoologicznej. Autor nadał gatunkowi nazwę Tringa Canutus. Jako miejsce występowania wskazał Europę^[3][6]; później miejsce typowe ograniczono do Szwecji^[3]. Obecnie biegus rdzawy umieszczany jest w rodzaju Calidris^[5][7]. Wyróżnia się sześć podgatunków^[2][7].

Występowanie

Zamieszkuje w zależności od podgatunku^[2][7]:

• Calidris canutus canutus – środkowo-północna Syberia, Półwysep Tajmyr i być może Jakucja. Zimuje w zachodniej i południowej Afryce. W Polsce spotykany w czasie przelotów w kwietniu–maju i lipcu–październiku. Regularnie, a jesienią dość licznie pojawia się na wybrzeżu, zaś w głębi kraju jest rzadki i nieliczny.
• Calidris canutus piersmai – Wyspy Nowosyberyjskie. Zimuje w północno-zachodniej Australii.
• Calidris canutus rogersi – Półwysep Czukocki, być może także obszary dalej na zachód. Zimuje w Australazji.
• Calidris canutus roselaari – Wyspa Wrangla i północno-zachodnia Alaska. Zimuje na Florydzie oraz w południowej Panamie i północnej Wenezueli.
• Calidris canutus rufa – subarktyczne terytoria północnej Kanady, w tym południowy Archipelag Arktyczny. Zimuje w północno-wschodniej i południowej części Ameryki Południowej.
• Calidris canutus islandica – północny Archipelag Arktyczny i północna Grenlandia. Zimuje w Europie Zachodniej.

Morfologia

Wygląd

Siewkowiec nieco większy od biegusa zmiennego, mniejszy i niższy od krwawodzioba. W upierzeniu godowym ma czarniawy, płowo i szaro plamkowy wierzch ciała. Spód ciała, głowa i szyja rdzawopomarańczowe (pióra płowieją do pomarańczowych w lipcu/sierpniu)^[8]. Kuper jasnoszary, prążkowany. Brzuch i pokrywy podogonowe rozjaśnione, niekiedy nawet białe. Ogon szary z ciemnym, poprzecznym prążkowaniem. Prosty dziób i nogi czarne. Samica ubarwiona podobnie, lecz kolor rdzawy jest mniej intensywny. W szacie spoczynkowej wierzch ciała u obu płci jest jednolicie szary z wąskimi, białymi brzegami barkówek, brew biała. Młode w szacie juwenalnej ogółem mają ubarwienie przypominające szatę spoczynkową, ale posiadają jasnobrzoskwiniowy nalot na piersi, koronkowe szaro-białe sierpy na piórach grzbietu i lekkie, szare prążkowanie oraz plamkowanie na bokach ciała^[9][8]. C. c. islandica ma jaśniejszy spód, a pióra na wierzchu ciała w szacie godowej są obrzeżone żółtawo. C. c. rogersi jest bledszy, a rozjaśnienie na brzuchu zajmuje większą powierzchnię. C. c. rufa jest najbledszym podgatunkiem o czysto białym brzuchu. C. c. roselaari jest bardziej kontrastowo ubarwiony, z ciemniejszym brzuchem i podogoniem^{[potrzebny przypis]}.

Gatunki podobne^[8]

Biegus zmienny, biegus wielki, błotowiec, brodziec szary.

Wymiary średnie

długość ciała 23–26 cm^[8][9]
rozpiętość skrzydeł 47–53 cm^[9] lub 45–54 cm^[8][10]
masa ciała 85–220 g^[10]

Ekologia i zachowanie

Jajo z kolekcji muzealnej

Biotop

Kamienista tundra pokryta skąpą roślinnością^[11]. Zimą odwiedza muliste i piaszczyste wybrzeża, rzadko przebywa w głębi lądu^[8].

Gniazdo

Płytki dołek w ziemi wyłożony kawałkami roślin i porostów^[11].

Jaja

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg^[11], składając w czerwcu–lipcu 4, rzadko 3 jaja.

Wysiadywanie

Jaja wysiadywane są przez okres około 21 dni przez obydwoje rodziców.

Pisklęta

Pisklętami opiekuje się wyłącznie samiec. Młode są w pełni opierzone i osiągają zdolność do lotu po 18–20 dniach od wyklucia. Dojrzałość płciową uzyskują w wieku 2 lub 3 lat^[10][11].

Pożywienie

Bezkręgowce – mięczaki, w tym ślimaki, owady, pająki, skorupiaki czy robaki^[10], ale również pokarm roślinny^[11].

Status i ochrona

IUCN od 2015 roku uznaje biegusa rdzawego za gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened); wcześniej, od 1988 roku klasyfikowano go jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). W 2024 roku organizacja BirdLife International szacowała liczebność światowej populacji na 2–3 miliony dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy^[4].

W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[12].

Zobacz też

• ptaki Polski