Pochrzynowce

Pochrzynowce (Dioscoreales R.Br.) – rząd roślin jednoliściennych, głównie tropikalnych, o wijących się, zielnych lub zdrewniałych pędach (głównie pnącza). Rząd w zależności od ujęcia systematycznego obejmuje od trzech^[3] do pięciu^[2] rodzin z ok. 21 rodzajami i ok. 1050 gatunkami^[2]. Należące tu rośliny mają kilka cech typowych dla roślin dwuliściennych, stąd takson ten odegrał znaczną rolę w dyskusji nad filogenezą jednoliściennych. Do cech tych należą: duże, siatkowato unerwione liście, często podzielone na ogonek i blaszkę, koliście ułożone wiązki przewodzące w łodydze, boczne ustawienie liścienia^[4]. Charakterystyczna dla tych roślin jest także rozgałęziona i krótka szyjka słupka (zwykle dolnego)^[5].

Pochrzynowce

Pochrzyn Dioscorea balcanica
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	pochrzynowce
Nazwa systematyczna
Dioscoreales R. Br. C.F.P. von Martius, Consp. Regn. Veg.: 9. Sep-Oct 1835

Bulwa pochrzynu Dioscorea elata

Łomka zachodnia

Morfologia

Tacca chantrieri

Pokrój

Byliny i rośliny jednoroczne. Kłącza często spichrzowe, zasobne w skrobię. Część przedstawicieli to bezzieleniowe myko-heterotrofy^[6].

Liście

Skrętoległe, rzadko naprzeciwległe. Pojedyncze i całobrzegie, czasem dłoniasto klapowane lub dłoniasto złożone. Często zróżnicowane na nibyogonek i nibyblaszkę liściową. Pochwa liściowa wyraźna, ale krótka, lub jej brak^[6].

Kwiaty

Jednopłciowe (rośliny jednopienne i dwupienne) lub obupłciowe. Czasem kwiaty wyrastają pojedynczo, zazwyczaj jednak zebrane są w różnego rodzaju kwiatostany wyrastające w kątach liści. Okwiat zwykle złożony z dwóch okółków po trzy listki. Podobnie pręciki najczęściej występują w dwóch okółkach po trzy, przy czym często trzy wewnętrzne wykształcone jako prątniczki. Zalążnia zwykle górna, rzadko dolna lub wpół dolna^[6].

Owoce

Najczęściej torebki, rzadziej jagody i skrzydlaki, zamknięte w trwałym okwiecie, często oskrzydlone lub z wystającymi krawędziami^[6].

Systematyka

Systematyka według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Pozycja pochrzynowców Dioscoreales w obrębie kladu jednoliściennych jest następująca^[2]:

←	tatarakowce Acorales żabieńcowce Alismatales Petrosaviales pochrzynowce Dioscoreales pandanowce Pandanales liliowce Liliales szparagowce Asparagales arekowce Arecales wiechlinowce Poales komelinowce Commelinales imbirowce Zingiberales

Podział i relacje filogenetyczne między rodzinami

W systemie APG IV z 2016 roku utrzymana jest (prowizorycznie i podobnie jak we wcześniejszych wersjach systemu) klasyfikacja z trzema rodzinami: Nartheciaceae, Burmanniaceae (obejmującą rodzaje z Thismiaceae) i Dioscoreaceae (obejmującą Taccaceae), chociaż część analiz filogenetycznych nie potwierdzało takich relacji^[7]. W latach 20. XXI wieku ukazała się seria prac uzasadniających wyodrębnienie kolejnych rodzin, których łączenie w szerzej ujmowanych rodzinach, czyniło z nich taksony parafiletyczne. W efekcie potwierdzono celowość wyodrębnienia rodzajów Trichopus w osobną rodzinę Trichopodaceae i Afrothismia w rodzinę Afrothismiaceae^[8][9]. Klasyfikacja w obrębie tego rzędu wciąż pozostaje niejasna^[2].

Na podstawie Martin Cheek i in. (2024)^[8]:

pochrzynowce	łomkowate Nartheciaceae trójżeńcowate Burmanniaceae pochrzynowate Dioscoreaceae Trichopodaceae Afrothismiaceae krąpielowate Taccaceae Thismiaceae

Pozycja systematyczna i podział rzędu według systemu Reveala (1999)

Gromada okrytonasienne, podgromada Magnoliophytina, klasa jednoliścienne, nadrząd Lilianae Takht., rząd Dioscoreales Hook.f.^[10]

rodzina Avetraceae Takht. pub. Divers. Classif. Fl. Pl.: 524. 1 Mai 1997

rodzina Croomiaceae Nakai, pub. Iconogr. Pl. As. Orient. 2: 159. Nov 1937

rodzina Dioscoreaceae R. Br. pub. Prodr.: 294. 27 Mar 1810, nom. cons. – pochrzynowate

rodzina Pentastemonaceae Duyfjes pub. Blumea 36: 552. 9 Jun 1992

rodzina Stemonaceae Engl. in Engl. & Prantl pub. Nat. Pflanzenfam., II, 5: 8. 26 Mar 1887, nom. cons.

rodzina Stenomeridaceae J. Agardh pub. Theoria Syst. Pl.: 66. Apr-Sep 1858

rodzina Taccaceae Dumort. pub. Anal. Fam. Pl.: 57, 58. 1829, nom. cons. – krąpielowate

rodzina Trichopodaceae Hutch. pub. Fam. Fl. Pl. 2: 143. 1934, nom. cons.

Pozycja systematyczna i podział rzędu według systemu Reveala (2007)

Rząd w ujęciu APW Reveal podzielił na dwie tej rangi taksony: rząd Nartheciales Reveal & Zomlefer (z jedną rodziną Nartheciaceae Fr. ex Bjurzon) oraz Dioscoreales R. Br. in C.F.P. von Martius z czterema pozostałymi rodzinami wymienionymi w klasyfikacji APW^[11].

Pozycja systematyczna i podział rzędu według systemu Dahlgrena

Rząd Dioscoreales umieszczony był w obrębie nadrzędu Lilianae w podklasie Liliidae, klasy Magnoliopsida. Należały tu następujące rodziny:

rodzina Dioscoreaceae – pochrzynowate

rodzina Petermanniaceae

rodzina Taccaceae – krąpielowate

rodzina Ripogonaceae

rodzina Smilacaceae – kolcoroślowate

rodzina Trichopodaceae

rodzina Trilliaceae – trójlistowate

Pozycja systematyczna w systemie Cronquista (1981)

Rząd nie był wyróżniany, należące tu rośliny zaliczane były do rzędu liliowców (Liliales), podklasy Liliidae, klasy jednoliściennych (Liliopsida) i gromady okrytonasiennych (Magnoliophyta).