Dobre Miasto

Dobre Miasto (dawniej także Dobremiasto, niem. Guttstadt) – miasto w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej. Ośrodek usługowy i przemysłowy na Pojezierzu Olsztyńskim nad Łyną, ok. 25 km na północ od Olsztyna. Jedno z miast aglomeracji olsztyńskiej.

Dobre Miasto

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Gotycka kolegiata wraz z zabudowaniami kanonickimi
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Dobre Miasto
Aglomeracja	olsztyńska
Data założenia	1326
Prawa miejskie	1329
Burmistrz	Beata Harań
Powierzchnia	4,86[1] km²
Populacja (01.01.2024) • liczba ludności • gęstość	9255[1] 1904,3 os./km²
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	11-040
Tablice rejestracyjne	NOL
Położenie na mapie gminy Dobre Miasto Dobre Miasto
Położenie na mapie Polski Dobre Miasto
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Dobre Miasto
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego Dobre Miasto
53°59′15″N 20°23′45″E
TERC (TERYT)	2814034
SIMC	0964614
Urząd miejski ul. Warszawska 14 11-040 Dobre Miasto
Strona internetowa
BIP

Dobre Miasto leży na Warmii^[2], na obszarze dawnej pruskiej Pogezanii^[3].

Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. Dobre Miasto ma 9255 mieszkańców^[1].

Nazwa

Początkowo miasto nazywało się Guddamistan, tj. z niem. Gudestat, od pruskiego plemienia Gudde. Z czasem niemieccy osadnicy przekręcili ją na Guttstadt, które tłumaczono na język łaciński jako Bona Civitas, a na polski Dobre Miasto^[4]. Formy nazewnicze do 1945 roku: niem. Guttstadt – inne nazwy: Guddestat, Godenstat, Gudinstat, Gutberg, Gutenstat, Guthenstadt, Guthinstadt), od 1946 oficjalnie Dobre Miasto^[5].

Herb

Herb przedstawia jelenia trzymającego w pysku gałązkę dębu z dwoma żołędziami, stojącego na zielonej trawie. Patronką jest święta Katarzyna Aleksandryjska. Herb i flagę gminy ustanowiono Uchwałą Rady Miejskiej w Dobrym Mieście z 20 lutego 2020^[6].

Historia

Wzór pieczęci miejskiej z XIV w.

Dobre Miasto powstało w 1325 w miejscu grodu pruskiego, położonego pośród bagien i rozlewisk, nad brzegiem rzeki Łyny, na sztucznej wyspie powstałej po przekopaniu kanału, tzw. Dużej Łyny dla potrzeb obronnych i młyna. W dniu 26 grudnia 1329 biskup warmiński Henryk II Wogenap nadał osadzie prawa miejskie na prawie chełmińskim. Z 1336 pochodzi łaciński zapis miasta – Bona Civitas. W 1347 do Dobrego Miasta z Głotowa przeniesiono kapitułę biskupią. W 1356 podczas napadu Litwinów zniszczeniu uległy zabudowania kolegiaty. W latach 1373–1396 wybudowano kolegiatę, zabudowania rezydencyjne i gospodarcze kapituły, a miasto obwiedziono murami miejskimi z trzema bramami i basztami. W 1414 nastąpił najazd wojsk polskich, które spaliły miasto porzucone przez mieszkańców.

Tryptyk Mariacki z XV w. w kolegiacie

Panorama z 1874

Dobre Miasto było ośrodkiem dóbr biskupich, siedzibą kapituły kolegiackiej (do 1811), a także ośrodkiem handlu i rzemiosła. Mieszczanie trudnili się tkactwem i piwowarstwem, handlowali lnem, zbożem, tytoniem i solą. W 1440 miasto przystąpiło do antykrzyżackiego Związku Pruskiego, na prośbę którego w 1454 król Kazimierz IV Jagiellończyk ogłosił wcielenie regionu z miastem do Królestwa Polskiego^[7]. W 1454 doszło do buntu mieszczan przeciw biskupowi Franciszkowi Kuhsmalzowi. Zniszczono wówczas rezydencję w Smolajnach. W 1466, na mocy postanowień pokoju toruńskiego wraz z całą Warmią, znalazło się w granicach inkorporowanych do Polski Prus Królewskich. W latach 1519–1521 podczas wojny polsko-krzyżackiej Dobre Miasto było okupowane przez armię wielkiego mistrza Albrechta Hohenzollerna, która obrabowała skarbiec kolegiaty. W latach 1626–1629 było okupowane przez wojska szwedzkie Gustawa Adolfa, które w 1627 zniszczyły miasto, a wycofując się, zrabowały bibliotekę kapituły. W XVII i XVIII miasto znane było ze złotnictwa.

Do rozbiorów Dobre Miasto znajdowało się na autonomicznym obszarze podległym władzy biskupów warmińskich – Dominium Warmińskim, pełniło funkcję tzw. komory. W 1711 zmarł w nim i został pochowany kanclerz wielki koronny Andrzej Załuski. W 1719 całkowicie spłonął pałac biskupi. W 1771 doszło do pożaru, który zniszczył większą część zabudowy. Rok później miasto dostało się pod zabór pruski. W 1801 większą część zabudowy zniszczył kolejny pożar. W 1807 stacjonowały w nim wojska gen. Józefa Zajączka. W październiku 1810 dekretem króla Prus zlikwidowano kolegiatę. W 1828 uruchomiona została pierwsza fabryka sukna. W latach 1830–1834 wybudowano w mieście kościół ewangelicki, którego fundatorem był Fryderyk Wilhelm III, a projektantem Karl Friedrich Schinkel. W 1848 doszło do buntu biedoty miejskiej, zdławionego przez władze. W 1852 powstała wytwórnia wyrobów rymarskich. W latach 1865–1896 było siedzibą władz powiatu lidzbarskiego. W 1884 wybudowano linię kolejową łączącą Dobre Miasto z Olsztynem i Ornetą.

W 1939 miało 5931 mieszkańców^{[potrzebny przypis]}. Podczas II wojny światowej zniszczenia wynosiły ponad 65% zabudowy, w tym całkowicie rynku i otoczenia. Po wojnie miasto zostało odbudowane i rozbudowane, bez odbudowy rynku, powstała Warmińska Fabryka Maszyn Rolniczych Warfama, filia Zakładów Przemysłu Cukierniczego Jutrzenka^[8], fabryka mączki drzewnej, mleczarnia i zakłady drzewne^[9]. 14 maja 1960 prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński przywrócił kapitułę kolegiacką.

W latach 1958–1972 miasto było siedzibą gromady Dobre Miasto, do niej nie należąc. W latach 1975–1998 w województwie olsztyńskim.

Zabytki

• Gotycki kościół Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych – druga co do wielkości świątynia Warmii. Budowla wzniesiona została pomiędzy 1357 a 1395 r., zakończenie wieży przeciągnęło się do początku XVI w. Zachowało się bogate wyposażenie z XV – XVIII w. Od południa przylegają zabudowania kolegium, złożone z trzech skrzydeł usytuowanych wokół dużego dziedzińca^[10]. Tytuł bazyliki mniejszej od 1989.
  • Rzeźba Madonny z XV wieku.
  • Późnobarokowy ołtarz z 1748.
  • Epitafium biskupa warmińskiego A. Ch. Załuskiego.
• Fragmenty murów obronnych z gotycką wieżą z XIV wieku, nazywaną Basztą Bocianią.
• Kaplica św. Jerzego z XVIII w.
• Klasycystyczny kościół poewangelicki (1830–1832)
• Późnobarokowa kaplica św. Mikołaja z ok. 1740, obecnie greckokatolicka Cerkiew św. Mikołaja
• Warmińskie kapliczki przydrożne z XIX w.
• Wieża ciśnień z 1905 roku.
• Spichlerze.
• Urząd Miejski.
• Kamienice i domy.

• Wybrane zabytki
• 
  Bazylika
• 
  Zabudowania kolegiackie
• 
  Baszta Bociania
• 
  Kaplica św. Jerzego
• 
  Kościół poewangelicki
• 
  Wieża ciśnień
• 
  Kamienica i spichlerz przy ul. Warszawskiej

• 
  Spichlerz przy ul. Łużyckiej
• 
  Kapliczka, ul. Grunwaldzka
• 
  Kamienica przy ul. Grunwaldzkiej

Liczba mieszkańców ^{[potrzebny przypis]}

Rok	1772	1852	1920	1938	1955	1961	2018
Osoby	1731	3302	5132	6018	4315	5687	10239

Transport

baszta Bociania przy drodze krajowej nr 51

Miasto jest węzłem drogowym ze stacją kolejową.

W mieście krzyżują się droga krajowa oraz trzy wojewódzkie:

• 51 Olsztynek – Olsztyn – Dobre Miasto – Lidzbark Warmiński – Bartoszyce
• 507 Dobre Miasto – Braniewo
• 530 Dobre Miasto – Ostróda
• 593 Miłakowo – Reszel

Linia kolejowa:

• 221 Olsztyn Gutkowo – Braniewo

Sport

W mieście działa klub piłkarski DKS Dobre Miasto.

Wspólnoty wyznaniowe

Cerkiew św. Mikołaja

• Kościół rzymskokatolicki:

• kościół św. Faustyny Kowalskiej
• bazylika Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych

• Świadkowie Jehowy:

• zbór Dobre Miasto (Sala Królestwa ul. Grunwaldzka 41)^[11]

• Kościół greckokatolicki:

• cerkiew pw. św. Mikołaja

Miasta partnerskie

Urząd Miejski

Lista miast partnerskich Dobrego Miasta^[12]:

• Quakenbrück – Niemcy od 2000
• Montierchaume – Francja od 2002
• Kostopol – Ukraina od 2007

Współpraca krajowa

• Dobre Miasto – Radzionków – Boguszów Gorce 2003
• Dobre Miasto - Nieporęt 2012^[13]

Ludzie związani z Dobrym Miastem‎

Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Dobrym Miastem‎.

Zobacz też

• Bazylika Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych w Dobrym Mieście
• Warmińska kapituła kolegiacka
• Cmentarz żydowski w Dobrym Mieście
• Dobremiastock