Dziwidło olbrzymie

Dziwidło olbrzymie (Amorphophallus titanum) – gatunek rośliny z rodziny obrazkowatych (Araceae). W naturze rośnie w wilgotnych lasach równikowych w zachodniej części Sumatry. Ze względu na niszczenie jego siedlisk jest gatunkiem zagrożonym. Uprawiany bywa jako roślina ozdobna, a ze względu na okazałe rozmiary bulwy, liścia, a zwłaszcza kwiatostanu – także osobliwość botaniczna^[5].

Owoce

Dziwidło w trakcie kwitnienia rozgrzewa się, co pomaga uwolnić zapach

Dziwidło olbrzymie

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	obrazkowate
Rodzaj	dziwidło
Gatunek	Dziwidło olbrzymie
Nazwa systematyczna
Amorphophallus titanum (Becc.) Becc. Bull. Soc. Tosc. Ortic. 1879: 46 1879[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
zagrożony

Zobacz multimedia związane z tematem: Dziwidło w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Warszawskiego

Morfologia

Pokrój

Roślina wieloletnia tworząca bulwę o wadze 30–120 kg, z której przemiennie z okresami spoczynku wyrasta pojedynczy liść wysokości do 7 m, a po zwykle około 10 latach rozwoju (najszybciej po 6^[5]), co kilka lat powstaje kwiatostan^[6].

Liście

Pojedynczy liść o wysokości do 7 m i średnicy 4–5 m wypuszczony z bulwy. Utrzymuje się 10–14 miesięcy. Następnie więdnie i następuje okres spoczynku trwający 3 do 12 miesięcy. Następnie roślina może wypuścić kolejny liść lub zakwitnąć^[6].

Kwiatostan

Pojedyncza kremowa kolba osiągająca do ponad 3,5 m w naturze, w uprawie zwykle do 2,5 m wysokości^[7], choć zdarzają się okazy wyższe – najwyższy kwiatostan w uprawie, który osiągnął 322,5 cm od bulwy, wyrósł 13 sierpnia 2024 w ogrodzie botanicznym Meise w Belgii^[8]. Kwiatostan składa się z bardzo dużej liczby drobnych kwiatów męskich w górnej części i u nasady z kwiatów żeńskich. Aby zapobiec samozapyleniu, kwiaty męskie rozwijają się po zwiędnięciu żeńskich. Kwiatostan wyrasta zawsze pojedynczo, nigdy wraz z liściem. Otacza go pochwa kwiatostanowa o wiśniowej barwie (różnej intensywności). Pierwsze kwitnienie następuje blisko 10 lat po ukorzenieniu się bulwy, następne co 3–6 lat. Głównie nocą wytwarza charakterystyczny zapach (patrz niżej) przyciągający owady. Po zapyleniu, w trakcie drugiej nocy kwitnienia, temperatura kolby wzrasta (można dostrzec parowanie), przez co resztki pyłu opadają, a podobny do liścia twór podkwiatostanowy zamyka się, chroniąc zapylone żeńskie kwiaty. Kwiatostan jest otwarty najwyżej przez 2–3 dni^[6].

Owocostan

Pod osłoną gnijącej pochwy kwiatostanowej rozwijają się czerwonawe owoce.

Biologia i ekologia

W trakcie kwitnienia kwiatostan wytwarza woń przypominającą rozkład padliny. Zapach najintensywniejszy jest w nocy, wtedy też dziwidło przyciąga żerujące głównie nocą padlinożerne chrząszcze: Diamesus (omarlicowate), Creophilus (kusakowate) oraz Scarabaeidae, a do tego błonkówki z rodziny smuklikowatych^[6]. Nasiona rozsiewane są przez dzioborożca żałobnego^[5].

Historia

Dziwidło zostało „odkryte” i opisane po raz pierwszy w 1878 r. na Sumatrze przez włoskiego botanika Odoardo Beccariego (1843–1920). Roślina kwitnie rzadko w naturze, a jeszcze rzadziej w hodowli. Po raz pierwszy kwitnienie egzemplarza hodowlanego miało miejsce w królewskim ogrodzie botanicznym Kew Gardens w Wielkiej Brytanii. Obecnie, kiedy liczba okazów hodowanych jest już dość duża, nie jest rzadkością, że w ciągu roku zakwita w ogrodach na całym świecie kilka z nich.

W Polsce kwitnące dziwidło po raz pierwszy odnotowano 13 czerwca 2021 w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Warszawskiego^[9]. Drugi raz zakwitło 4–5 sierpnia 2025 w tym samym miejscu^[10].

Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. Dziwidło olbrzymie kwitnie w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Warszawskiego