Elisma wodna

Elisma wodna, elisma pływająca (Luronium natans (L.) Raf.) – gatunek rośliny należący do rodziny żabieńcowatych (Alismataceae), jedyny (i tym samym typowy^[5]) przedstawiciel monotypowego rodzaju elisma (Luronium Raf. Aut. Bot. 63. 1840). Występuje w stanie dzikim w Europie. W Polsce występuje w części zachodniej oraz na Pojezierzu Pomorskim, szczególnie w Borach Tucholskich.

Elisma wodna

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	żabieńcowate
Rodzaj	elisma
Gatunek	elisma wodna
Nazwa systematyczna
Luronium natans (L.) Raf. Autik. Bot. 63. 1840[3]
Synonimy
Elisma natans (L.) Raf. Alisma natans L.
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
najmniejszej troski

Morfologia

Kwiat

Liście pływające

Pokrój

Typowa forma to roślina wodna zakorzeniająca się na dnie i posiadająca taśmowate liście podwodne oraz liście pływające. Forma podwodna ma tylko liście taśmowate i nie wytwarza kwiatów. Forma lądowa lub wynurzona ma krótkoogonkowe, jajowate liście i wytwarza kwiaty w węzłach rozłogów.

Łodyga

Ulistniona, o długości do 1 m. Roślina posiada proste, cienkie kłącze i wytwarza rozłogi zakorzeniające się w węzłach.

Liście

Podwodne siedzące, wstęgowate, równowąskie, zebrane w różyczkę. W górnej części łodygi kilka liści pływających na powierzchni wody, o długich (do 70 cm) ogonkach i małych blaszkach jajowatych lub okrągławych.

Kwiaty

Pojedynczo lub po kilka na szypułkach długości 5–10 cm. Działki kielicha trzy, zielone. Płatki korony trzy, białe, okrągławe. Pręcików sześć, słupków 6 do 12.

Owoce

Żeberkowane orzeszki z komorami powietrznymi, dzięki którym przez jakiś czas mogą pływać na powierzchni wody.

Biologia i ekologia

Rozwój

Bylina, hydrofit, roślina zimozielona. Kwiaty obupłciowe, kwitną od maja do jesieni i są owadopylne lub samopylne. Roślina rozmnaża się wegetatywnie poprzez rozłogi.

Siedlisko

Jeziora oligotroficzne o piaszczystym dnie i odczynie pH 6,1–8,2 oraz małej zawartości wapnia. W Polsce występuje w jeziorach lobeliowych. Rośnie w strefie szuwarów na głębokości do 1 m.

Fitosocjologia

Gatunek charakterystyczny dla Cl. Littorelletea, dominant zbiorowiska Luronietum natantis^[6].

Genetyka

Liczba chromosomów 2n=22^[7].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową od roku 2001^[8]. W 2004 uzupełniono zasady tej ochrony o obowiązek wyznaczenia strefy ochronnej obejmującej cały zbiornik, w którym gatunek występuje^[9]. W 2012 zniesiono wobec tego gatunku odstępstwo od zakazów w przypadku czynności związanych z prowadzeniem racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej, jeżeli technologia prac uniemożliwia przestrzeganie zakazów^[10]. W 2014 podtrzymano te zakazy^[11]. Elisma jest chroniona także przez konwencję berneńską i dyrektywę siedliskową. Zagrożona jest wskutek zanieczyszczenia oligotroficznego jezior spowodowanego gospodarczym i turystycznym użytkowaniem jezior. Kategorie zagrożenia gatunku:

• Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[12]: E (wymierający); 2016: EN (zagrożony)^[13].
• Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej czerwonej księgi roślin^[14]: EN (endangered, zagrożony).