Głożyna cierń Chrystusa

Głożyna cierń Chrystusa (Ziziphus spina-christi (L.) Willd.) – gatunek wiecznie zielonego drzewa z rodziny szakłakowatych. Występuje w północno-wschodniej i wschodniej Afryce (Egipt, Etiopia, Somalia, Sudan, Kenia), na Półwyspie Arabskim (Arabia Saudyjska, Jemen, Oman), Półwyspie Indyjskim (Indie, Pakistan) i w Azji Zachodniej (półwysep Synaj, Irak, Iran, Izrael, Jordania, Syria, Liban, Afganistan). Jest uprawiany w wielu krajach świata^[5]. Roślina ta brana jest pod uwagę jako materiał, z którego wykonano koronę cierniową Jezusa Chrystusa. Stąd pochodzi nazwa epitetu gatunkowego rośliny^[6].

Głożyna cierń Chrystusa

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	szakłakowate
Rodzaj	głożyna
Gatunek	głożyna cierń Chrystusa
Nazwa systematyczna
Ziziphus spina-christi (L.) Willd. Sp. Pl. 1105-1106 1105[3]
Synonimy
Ziziphus sphaerocarpa Tul
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
najmniejszej troski

Owoce

Liście i niedojrzałe owoce

Morfologia

Pokrój

Drzewo o wysokości do 20 m, średnicy pnia 60 cm i szerokiej, parasolowatej koronie. Zwisające gałązki są cienkie i zygzakowate. Pień poskręcany, kora jasnoszara, bardzo popękana i łuszcząca się^[7].

Liście

Lancetowate lub elipsowate, o ostrym wierzchołku, całobrzegie, z dobrze widocznym użyłkowaniem. Górna powierzchnia naga, dolna delikatnie owłosiona. U podstawy każdego liścia wyrastają dwa ciernie, jeden, wyprostowany o długości 1,5 cm, drugi, krótszy, hakowato zagięty^[7].

Kwiaty

Zielone i żółte, na szypułkach o długości 2–3 mm. Zebrane są w groniasty kwiatostan^[7].

Owoc

Pestkowiec o średnicy 1 cm^[7].

Biologia i ekologia

Preferuje brzegi stawów, rzek i wód gruntowych oraz wadi, ale jest rośliną odporną na suszę i upały, rośnie także na obszarach pustynnych, w których średnia roczna ilość opadów nie przekracza 100 mm. Ma rozległy system korzeniowy i gromadzi pewną ilość wody, tak że może wytrzymać przez długi okres bez opadów. Tworzy trudne do przejścia, kolczaste zarośla. Wytrzymuje nocne przymrozki oraz dosyć duże zasolenie gleby. W górach sięga do wysokości 2000 m^[7].

Zastosowanie

• Owoce są jadalne, czasami nawet słodkawe. Średnia masa jednego owocu wynosi 50 g, owoce zawierają 14,16% cukru i około 1,6% witaminy C. Wytwarza się z nich napój alkoholowy^[7].
• Liście są objadane przez wypasane owce i bydło, ale ich wartość odżywcza jest niewysoka^[7].
• Z drewna powstaje bardzo dobry węgiel drzewny, ale biorąc pod uwagę coraz rzadsze występowanie tego gatunku, jego produkcja ma niewielkie znaczenie^[7].
• Drewno jest cennym materiałem stolarskim. Jest twarde i ciężkie, wytwarza się z niego słupy, belki dachowe, drzewca włóczni, meble^[7].
• Roślina lecznicza. Liście zawierają różne alkaloidy, w tym ziziphinę, jubaninę i amfibinę, alfa terpinol, linalol i różne saponiny. W Sahelu korzenie są stosowane do leczenia bólów głowy, a popiół uważa się za skuteczny na ukąszenia węży. Gotowane liście są stosowane w różnych ranach powierzchniowych, a także przy helmintozach. W Egipcie i południowej Saharze z owoców wykonuje się narkotyczny napój uznawany za środek usypiający i uspokajający. W Maroku owoce są stosowane jako środek ściągający i zmiękczający skórę, również do leczenia ropni i czyraków. Okład z młodych liści jest stosowany w celu zmniejszenia stanów zapalnych^[7].

Udział w kulturze

Głożyna cierń Chrystusa występuje w Biblii i to w trzech wątkach. Pierwszym jest przypowieść Jotama o drzewach, które spośród siebie wybierały króla (Księga Sędziów 9,14-15). Według izraelskich znawców roślin biblijnych drzewo opisane w Biblii hebrajskim słowem 'āṭāḍ to właśnie głożyna cierń Chrystusa. Znajomość wydarzeń historycznych i cech tego drzewa pozwala zrozumieć sens przypowieści Jotama. Potężne drzewo głożyny góruje nad innymi, miejscowymi gatunkami drzew, jego mało smaczne owoce i ciernie oznaczają złe uczynki Abimeleka, a samo drzewo jest jak Abimelek niebezpieczne dla tych, którzy chcieliby żyć w jego cieniu; nawet świeże jego gałązki spalają się bardzo gwałtownie. W tradycji chrześcijańskiej utrwaliło się, że z pędów Zizyphus spina christi żołnierze wykonali cierniową koronę Jezusa Chrystusa. Jest to prawdopodobne, drzewo to występuje bowiem do dzisiaj w Jerozolimie, a jego młode pędy są wiotkie i łatwo je spleść. Trzecia grupa cytatów, w których może występować ten gatunek drzewa, to spotykane w wielu miejscach Biblii cytaty z ogólnym określeniem “ciernie”^[6]. Gatunek ten jest przez niektórych etnobotaników uznawany za jeden z pierwowzorów mitycznego drzewa lotosu, zwłaszcza gatunku opisywanego przez Teofrasta jako lotos cyrenajski^[8].